II CZ 143/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:29-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 143/11
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Grażyny O. i Andżeliki S.
przeciwko Joannie S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 stycznia 2012 r.,
zażalenia pozwanej
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 30 czerwca 2011 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 7 maja 2010 r. zasądził od pozwanej Joanny
S. na rzecz każdej z powódek Grażyny O. i Andżeliki S. kwoty po 51.683,33 zł
z tytułu zachowku po zmarłej spadkodawczyni Zofii S. Sąd Okręgowy wyrokiem z
dnia 31 stycznia 2011 r. zmienił częściowo wyrok sądu pierwszej instancji w ten
sposób, że obniżył sumę zachowku na rzecz Andżeliki S. do kwoty 25.581,66 zł.
Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej Joanny S. w części dotyczącej orzeczenia z powództwa
Andżeliki S. Sąd wskazał, że o dopuszczalności skargi kasacyjnej w przypadku
występowania współuczestnictwa formalnego nie decyduje łączna wartość
przedmiotu zaskarżenia, lecz wartość przedmiotu zaskarżenia każdego z formalnie
połączonych powództw. Stwierdzono, że skarga kasacyjna zakresie rozstrzygnięcia
dotyczącego Andżeliki S., tj. w kwocie 25.581,66 zł, jest niedopuszczalna ze
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, która nie przekracza progu
określonego w art. 3982
§ 1 k.p.c. W zażaleniu pozwana wnosiła o uchylenie
zaskarżonego postanowienia w całości wskazując, że łączące powódki
współuczestnictwo ma charakter materialny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prawo spadkowe zapewnia członkom najbliższej rodziny spadkodawcy,
zaliczonym do kręgu uprawnionych do zachowku, uzyskanie określonej korzyści ze
spadku niezależnie od woli spadkodawcy. Zachowek jest formą zastępczą
dziedziczenia, ma bowiem zapewnić członkom najbliższej rodziny spadkodawcy
korzyści związane ze spadkobraniem. Uprawniony może otrzymać należny mu
zachowek przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej
przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Gdy jednak to nie nastąpi,
przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej
potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (roszczenie
o zachowek). Innymi słowy, o powstaniu na rzecz uprawnionego do zachowku
roszczenia przeciwko spadkobiercy o pokrycie lub uzupełnienie w pieniądzu
3
zachowku rozstrzyga to, czy otrzymał on w całości należny mu zachowek w postaci
powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz
darowizny. Możliwe jest wystąpienie sytuacji, w której kilka osób występuje
równolegle z roszczeniami o zachowek, należy jednak podkreślić, że ich mają
wówczas charakter indywidualny. Między poszczególnymi uprawnionymi nie
zachodzi więź o charakterze materialnoprawnym. Między powodami zachodzi
współuczestnictwo formalne. Występują bowiem roszczenia lub zobowiązania
jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Przy
spełnieniu wymagania dotyczącego właściwości sądu, o którym mowa w art. 72 § 1
pkt 2 k.p.c., uprawnieni mogą wspólnie wystąpić jako strony jednej sprawy cywilnej.
Wbrew twierdzeniu skarżącej roszczenie każdego z uprawnionych nie oparte jest
wówczas na tej samej, lecz na takiej samej podstawie faktycznej i prawnej.
Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia
funkcjonującym w głównej mierze w interesie publicznym. Przysługuje od
wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w
przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących
postępowanie w sprawie. Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest
niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że przy współuczestnictwie formalnym
wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną określa się odrębnie w stosunku
do każdego ze współuczestników. O wartości przedmiotu zaskarżenia nie decyduje
suma poszczególnych przedmiotów zaskarżenia, ale wartość każdego z nich
z osobna. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby do nieuzasadnionego
zróżnicowania sytuacji stron w zakresie możliwości wniesienia skargi kasacyjnej
w zależności od tego, czy wytoczono powództwo samodzielnie, czy też łącznie
z innymi osobami, jak również w zakresie podyktowanego względami ekonomii
procesowej skorzystania przez sąd z możliwości łącznego rozpoznania kilku
różnych spraw. Por. postanowienia z dnia 27 kwietnia 2000 r., I PZ 18/00, PPiPS
2001, nr 6, s. 67, z dnia 24 października 2001 r., III CZ 53/01, niepubl., z dnia
15 lipca 2004 r., V CZ 59/04, niepubl., oraz z dnia 9 lutego 2006 r., IV CSK 183/05,
4
niepubl., z dnia 30 maja 2006 r., I CSK 142/06, LEX nr 490439, z dnia 10 lutego
2010 r., V CZ 2/10, niepubl., z dnia 20 października 2010 r., III CZ 42/10, niepubl.
W przedmiotowej sprawie między powódkami Grażyną O. i Andżeliką S.
zachodziło współuczestnictwo formalne, natomiast wartość przedmiotu zaskarżenia
w odniesieniu do Andżeliki S. była niższa od ustawowego progu pięćdziesięciu
tysięcy złotych. Skarga kasacyjna wniesiona w tej części podlegała odrzuceniu jako
niedopuszczalna.
Z przedstawionych względów zażalenie jako bezzasadne podlegało
oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 18 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa Grażyny O. i Andżeliki S.
przeciwko Joannie S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 stycznia 2012 r.,
zażalenia pozwanej
na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 30 czerwca 2011 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 7 maja 2010 r. zasądził od pozwanej Joanny
S. na rzecz każdej z powódek Grażyny O. i Andżeliki S. kwoty po 51.683,33 zł
z tytułu zachowku po zmarłej spadkodawczyni Zofii S. Sąd Okręgowy wyrokiem z
dnia 31 stycznia 2011 r. zmienił częściowo wyrok sądu pierwszej instancji w ten
sposób, że obniżył sumę zachowku na rzecz Andżeliki S. do kwoty 25.581,66 zł.
Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił skargę
kasacyjną pozwanej Joanny S. w części dotyczącej orzeczenia z powództwa
Andżeliki S. Sąd wskazał, że o dopuszczalności skargi kasacyjnej w przypadku
występowania współuczestnictwa formalnego nie decyduje łączna wartość
przedmiotu zaskarżenia, lecz wartość przedmiotu zaskarżenia każdego z formalnie
połączonych powództw. Stwierdzono, że skarga kasacyjna zakresie rozstrzygnięcia
dotyczącego Andżeliki S., tj. w kwocie 25.581,66 zł, jest niedopuszczalna ze
względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, która nie przekracza progu
określonego w art. 3982
§ 1 k.p.c. W zażaleniu pozwana wnosiła o uchylenie
zaskarżonego postanowienia w całości wskazując, że łączące powódki
współuczestnictwo ma charakter materialny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prawo spadkowe zapewnia członkom najbliższej rodziny spadkodawcy,
zaliczonym do kręgu uprawnionych do zachowku, uzyskanie określonej korzyści ze
spadku niezależnie od woli spadkodawcy. Zachowek jest formą zastępczą
dziedziczenia, ma bowiem zapewnić członkom najbliższej rodziny spadkodawcy
korzyści związane ze spadkobraniem. Uprawniony może otrzymać należny mu
zachowek przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej
przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny. Gdy jednak to nie nastąpi,
przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej
potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (roszczenie
o zachowek). Innymi słowy, o powstaniu na rzecz uprawnionego do zachowku
roszczenia przeciwko spadkobiercy o pokrycie lub uzupełnienie w pieniądzu
3
zachowku rozstrzyga to, czy otrzymał on w całości należny mu zachowek w postaci
powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz
darowizny. Możliwe jest wystąpienie sytuacji, w której kilka osób występuje
równolegle z roszczeniami o zachowek, należy jednak podkreślić, że ich mają
wówczas charakter indywidualny. Między poszczególnymi uprawnionymi nie
zachodzi więź o charakterze materialnoprawnym. Między powodami zachodzi
współuczestnictwo formalne. Występują bowiem roszczenia lub zobowiązania
jednego rodzaju, oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej. Przy
spełnieniu wymagania dotyczącego właściwości sądu, o którym mowa w art. 72 § 1
pkt 2 k.p.c., uprawnieni mogą wspólnie wystąpić jako strony jednej sprawy cywilnej.
Wbrew twierdzeniu skarżącej roszczenie każdego z uprawnionych nie oparte jest
wówczas na tej samej, lecz na takiej samej podstawie faktycznej i prawnej.
Skarga kasacyjna jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia
funkcjonującym w głównej mierze w interesie publicznym. Przysługuje od
wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w
przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących
postępowanie w sprawie. Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest
niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu
zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego utrwalone jest stanowisko, że przy współuczestnictwie formalnym
wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną określa się odrębnie w stosunku
do każdego ze współuczestników. O wartości przedmiotu zaskarżenia nie decyduje
suma poszczególnych przedmiotów zaskarżenia, ale wartość każdego z nich
z osobna. Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby do nieuzasadnionego
zróżnicowania sytuacji stron w zakresie możliwości wniesienia skargi kasacyjnej
w zależności od tego, czy wytoczono powództwo samodzielnie, czy też łącznie
z innymi osobami, jak również w zakresie podyktowanego względami ekonomii
procesowej skorzystania przez sąd z możliwości łącznego rozpoznania kilku
różnych spraw. Por. postanowienia z dnia 27 kwietnia 2000 r., I PZ 18/00, PPiPS
2001, nr 6, s. 67, z dnia 24 października 2001 r., III CZ 53/01, niepubl., z dnia
15 lipca 2004 r., V CZ 59/04, niepubl., oraz z dnia 9 lutego 2006 r., IV CSK 183/05,
4
niepubl., z dnia 30 maja 2006 r., I CSK 142/06, LEX nr 490439, z dnia 10 lutego
2010 r., V CZ 2/10, niepubl., z dnia 20 października 2010 r., III CZ 42/10, niepubl.
W przedmiotowej sprawie między powódkami Grażyną O. i Andżeliką S.
zachodziło współuczestnictwo formalne, natomiast wartość przedmiotu zaskarżenia
w odniesieniu do Andżeliki S. była niższa od ustawowego progu pięćdziesięciu
tysięcy złotych. Skarga kasacyjna wniesiona w tej części podlegała odrzuceniu jako
niedopuszczalna.
Z przedstawionych względów zażalenie jako bezzasadne podlegało
oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.