Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BP 4/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Tomasza K., Józefa T.
przeciwko G4S Cash Centres Spółce z o. o.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 stycznia 2012 r.,
skargi powodów o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
z dnia 31 marca 2011 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem z 22 grudnia 2003 r. Sąd Rejonowy zasądził od strony pozwanej
„Falck-BSA" sp. z o.o. na rzecz: (-) Józefa T. 1.899,59 zł tytułem wyrównania
2
wynagrodzenia urlopowego, 8.596,14 zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za
pracę świadczoną w godzinach nadliczbowych, 7.850 zł tytułem dodatku
funkcyjnego; (-) Bogdana R. z tych samych tytułów odpowiednio 1.800 zł,
10.342,95 zł oraz 10.800 zł i (-) Tomasza K. odpowiednio 1.680 zł, 9.050 zł oraz
5.400 zł. Sąd oddalił w pozostałym zakresie roszczenia powodów, w tym
roszczenia o odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem wypowiedzenia
warunków pracy i płacy.
Wyrokiem z 2 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy, po rozpoznaniu apelacji
powodów i strony pozwanej, uchylił powyższy wyrok Sądu Rejonowego w punkcie I
ppkt a tiret trzecie, w ppkt b tiret trzecie, w ppkt c tiret drugie oraz w punkcie II i III w
części obejmującej roszczenia powoda Tomasza K. oraz Józefa T. o
odszkodowanie i roszczenia Bogdana R. o przywrócenie do pracy i zapłatę
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z 16 lipca 2008 r. Sąd
Rejonowy, zasądził w punkcie I od strony pozwanej G4S Cash Centres Sp. z o.o.
na rzecz (-) Tomasza K.: 6.343,32 zł tytułem odszkodowania oraz 5.400 zł tytułem
dodatku funkcyjnego z odsetkami ustawowymi od 17 lipca 2008 r., (-) Józefa T.
2.616,78 zł tytułem odszkodowania oraz 7.850 zł tytułem dodatku funkcyjnego z
ustawowymi odsetkami od 17 lipca 2008 r., (-) Bogdana R. 6.842,70 zł oraz 10.800
zł tytułem dodatku funkcyjnego wraz z ustawowymi odsetkami od 17 lipca 2008 r.
W punkcie II wyroku Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na rzecz powodów po
2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, oddalił powództwa w
pozostałej części - punkt III wyroku oraz nadał wyrokowi w punkcie I rygor
natychmiastowej wykonalności do kwot 2.144,44 zł, 2.616,78 zł, 2.280, 90 zł.
Apelacje od powyższego wyroku wywiodły obie strony. Strona powodowa
zaskarżyła wyrok w zakresie punktu IlI w części dotyczącej oddalenia roszczeń
powodów o zasądzenie odsetek ustawowych od zasądzonych wyrokiem pretensji
głównych, tj. za okres przypadający przed i po dacie ogłoszenia wyroku sądu
pierwszej instancji, a także w zakresie rozstrzygnięcia co do roszczeń odsetkowych
uwzględnionych w pkt I zaskarżonego wyroku, w takim zakresie, w jakim
orzeczenie co do odsetek nie nadaje się do wykonania z uwagi na brak wskazania,
do jakiej daty należy liczyć odsetki ustawowe. Powodowie zarzucili naruszenie art.
3
481 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 300 k.p., przez błędne zasądzenie odsetek
ustawowych, należnych od zasądzonych wyrokiem pretensji głównych, tj. jedynie
za okres od dnia następnego po ogłoszeniu zaskarżonego wyroku do bliżej nie
oznaczonej w wyroku daty, podczas gdy odsetki należały się powodom od dnia
wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a także art. 328 § 2 k.p.c., przez
niezamieszczenie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku żadnych wywodów, które
wyjaśniałyby motywy, jakimi kierował się Sąd Rejonowy rozstrzygając żądanie
zasądzenia na rzecz powodów ustawowych odsetek. Powodowie wnieśli o zmianę
zaskarżonego wyroku, przez zasądzenie od strony pozwanej na rzecz każdego z
nich ustawowych odsetek od zasądzonych wyrokiem pretensji głównych, za okres
od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty
Postanowieniem z 15 grudnia 2008 r. Sąd Rejonowy odrzucił apelację strony
pozwanej co do rozstrzygnięcia roszczenia powoda Józefa T. i Bogdana R., przez
co przedmiotem dalszego postępowania pozostały zarzuty tej apelacji skierowane
przeciwko wyrokowi Sądu pierwszej instancji w części, w jakiej zasądził on
odszkodowanie na rzecz powoda Tomasza K.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą Sąd Okręgowy oddalił
apelacje obydwu stron i zniósł koszty postępowania między nimi. Uzasadniając
oddalenie apelacji powodów Sąd wskazał, że zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c.,
podstawą zasądzenia odsetek jest żądanie strony uprawnionej. Tymczasem w
niniejszej sprawie strona powodowa zgłosiła żądanie zasądzenia odsetek dopiero
na rozprawie w dniu 24 czerwca 2008 r. Tym samym brak było podstaw do
zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu, zważywszy w szczególności, że
zgodnie z art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie
był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Zdaniem Sądu nie mieli również
racji powodowie zarzucając, że brak określenia w wyroku chwili, do której należą
się odsetki, uniemożliwia wykonanie wyroku. Wskazać należy, że już z samego
brzmienia art. 481 k.c. wynika, że odsetki ustawowe za zwłokę należą się za okres
do chwili spełnienia świadczenia a więc do dnia zapłaty. Od chwili spełnienia
świadczenia dłużnik nie pozostaje bowiem w zwłoce, a zobowiązanie wygasa. Brak
zamieszczenia w sentencji wyroku wyrażenia „do dnia zapłaty" nie miał więc
4
znaczenia dla oceny prawidłowości orzeczenia i nie stanowił przeszkód w jego
wykonaniu.
Powyższy wyrok Sądu Okręgowego został zaskarżony skargą na
niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego w części obejmującej
oddalenie przez Sąd Okręgowy apelacji powoda Tomasza K. i apelacji powoda
Józefa T. w zakresie odnoszącym się do żądania zasądzenia odsetek ustawowych
od zasądzonych przez Sąd pierwszej instancji pretensji głównych, za okres od dnia
wniesienia pozwu do dnia wyroku sądu pierwszej instancji.
Skarżący zarzucili wyrokowi Sądu drugiej instancji: (I) Naruszenie przepisów
postępowania, które spowodowało niezgodność orzeczenia z prawem, a
mianowicie art. 321 § 1 k.p.c., przez błędne przyjęcie, że w świetle zawartego w
tym przepisie unormowania, data zgłoszenia roszczenia o zapłatę odsetek przed
sądem pierwszej instancji, ma jakiekolwiek znaczenie dla formalnej możliwości i
zasadności uwzględnienia tego roszczenia przez sąd; (II) Naruszenie prawa
materialnego, które spowodowało niezgodność orzeczenia z prawem, tj. art. 481
k.c. w związku z art. 300 k.p., przez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu,
polegające na uznaniu za bezpodstawne roszczenia powodów o zapłatę odsetek
ustawowych za zwłokę za okres od dnia wniesienia pozwu, do dnia ogłoszenia
wyroku sądu pierwszej instancji, pomimo tego, że nie istnieje żadna norma prawna,
która pozbawiała by powodów prawa do odsetek za wskazany okres.
Skarżący wnieśli o stwierdzenie, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z
prawem, tj. z art. 321 § 1 k.p.c. oraz art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p., w części
obejmującej oddalenie przez Sąd Okręgowy apelacji powoda Tomasza K. i apelacji
powoda Józefa T. w zakresie odnoszącym się do żądania zasądzenia odsetek
ustawowych od zasądzonych przez Sąd pierwszej instancji pretensji głównych, za
okres od dnia wniesienia pozwu do dnia wyroku sądu pierwszej instancji, a także o
zasądzenie na rzecz powodów kosztów procesu związanych z wniesieniem skargi,
w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.
W uzasadnieniu podstaw skargi pełnomocnik powodów wskazał, że art. 321
§ 1 k.p.c. mógłby sprzeciwiać się uwzględnieniu roszczenia odsetkowego jedynie
wówczas, gdyby roszczenie takie w ogóle nie zostało przed sądem pierwszej
instancji zgłoszone, lub też zostało zgłoszone w węższym zakresie, niż to następnie
5
wskazano we wnioskach apelacji. Przepis ten jest natomiast jedyną wskazaną
przez Sąd Okręgowy podstawą prawną, ze względu na którą Sąd ten oddalił
apelację powoda. Sąd Okręgowy nie wskazał w szczególności na fakt
przedawnienia roszczenia odsetkowego albo na nieprzysługiwanie powodowi
roszczenia o zapłatę odsetek z jakichkolwiek innych przyczyn. W sprawie niniejszej
kwestia prawidłowości omawianego rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego była
przedmiotem kontroli Sądu Najwyższego na skutek skargi kasacyjnej powoda
Bogdana R., któremu - ze względu na wartość przedmiotu sporu - przysługiwało
prawo do wniesienia takiej skargi. W sprawie tej Sąd Najwyższy, wyrokiem z 12
stycznia 2010 r., I PK 131/09, uchylił w stosunku do Bogdana R. zaskarżony wyrok.
Skarga ta opierała się na podstawach naruszenia tych samych przepisów prawa,
na które wskazują podstawy niniejszej skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga nie może być uwzględniona, ponieważ w jej świetle nie ma podstawy
do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z prawem.
Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 4245
§ 1 pkt 2 k.p.c.,
skarga powinna zawierać przytoczenie jej podstaw oraz ich uzasadnienie. Z kolei
według art. 4244
k.p.c., skargę można oprzeć na podstawie naruszeń prawa
materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność wyroku
z prawem, gdy przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda. Spełnienie
wymagania przytoczenia podstaw skargi i ich uzasadnienia polega, podobnie jak w
przypadku skargi kasacyjnej, na tym, że skarżący powinien wskazać, na której z
przewidzianych w art. 4244
k.p.c. podstaw opiera skargę, następnie przytoczyć -
oznaczone numerem artykułu (paragrafu, ustępu) ustawy - naruszone przepisy
prawa i wyjaśnić, na czym ich naruszenie polega. Pełnomocnik skarżącego,
sporządzając skargę, powinien również mieć na uwadze, że przy rozpoznaniu
skargi Sąd Najwyższy jest związany granicami zaskarżenia oraz wskazanymi w niej
podstawami (art. 42410
k.p.c.).
Pełnomocnik skarżących spełnił wskazane wyżej wymagania odnoszące się
do określenia podstawy skargi jedynie w stopniu umożliwiającym jej przyjęcie do
6
rozpoznania. Przytoczył bowiem formalnie poprawnie przepis w ramach podstawy
naruszenia przepisów postępowania oraz zawarł w skardze uzasadnienie jej
podstaw. Spełnienie tych minimalnych wymagań nie daje jednak, jak wskazano,
podstaw do stwierdzenia niezgodności zaskarżonego wyroku z prawem. Wynika to
z nietrafności zarzutu naruszenia art. 321 § 1 k.p.c., nieprawidłowego określenia
podstawy naruszenia prawa materialnego oraz braku wyjaśnienia, na czym
polegało naruszenie przez zaskarżony wyrok prawa materialnego. Art. 321 § 1
k.p.c. stanowi, że sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty
żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Skarżący nie zarzucają jednak, że w
zaskarżonym orzeczeniu Sąd wyrokował w przedmiocie nieobjętym żądaniem lub
zasądził ponad żądanie, lecz to, że oddalając apelacje powodów zaakceptował
wyrok Sądu pierwszej instancji zasądzający odsetki od należnych kwot poniżej ich
żądań. Nie można więc przyjąć, że art. 321 § 1 k.p.c. został w ogóle naruszony,
nawet jeśli Sąd Okręgowy źle go zrozumiał. Poza tym, pełnomocnik skarżących,
przypisując Sądowi Okręgowemu, jako sądowi drugiej instancji, naruszenie tego
przepisu, nie powołał art. 391 § 1 k.p.c., który pozwala przypisać obowiązki
wynikające z niego tj., z 321 § 1 k.p.c. sądowi drugiej instancji. Odnośnie do
podstawy naruszenia prawa materialnego, należy wskazać, że Autor skargi powołał
w jej petitum w całości art. 481 k.c., nie zwracając uwagi na to, że unormowanie to
składa się z trzech paragrafów dotyczących różnych kwestii, a Sąd Najwyższy,
będąc związany podstawami skargi (art. 42410
k.p.c.), nie może domyślać się, o
który z tych przepisów pełnomocnikowi strony chodzi. Prawidłowe wskazanie
przepisu prawa, którego naruszenie skarżący zarzuca nie nastąpiło również w
uzasadnieniu podstaw skargi, w którym kwestię naruszenia 481 k.c. w związku z
art. 300 k.p., mającą podstawowe znaczenie w sprawie, w ogóle pominięto, a
przepis ten nie został w tej części skargi nawet wymieniony. Zamiast tego
pełnomocnik skarżących podniósł, że kwestia prawidłowości omawianego
rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, była przedmiotem kontroli Sądu Najwyższego
na skutek skargi kasacyjnej powoda Bogdana R., a Sąd Najwyższy, wyrokiem z 12
stycznia 2010 r., I PK 131/09, uchylił w stosunku do niego zaskarżony wyrok.
Wynika stąd, że Autor skargi uznał, że odesłanie do wyroku Sądu Najwyższego
wydanego w wyniku skargi kasacyjnej złożonej w sprawie Bogdana R., a więc w
7
innej sprawie, zwalnia go z uzasadnienia podstaw skargi w niniejszej sprawie
wywołanej skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku.
Pełnomocnik skarżących zdaje się uważać, że Sąd Najwyższy sam powinien
dopasować i odpowiednio zastosować argumentację przedstawioną w
uzasadnieniu powołanego wyroku z 12 stycznia 2010 r. (I PK 131/09) do niniejszej
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem, dobrać do niej odpowiednio
okoliczności sprawy powodów Tomasza K. i Józefa T. i wydać wyrok zgodny z
żądaniem skarżących. Przyjęcie takiego założenia przez Autora skargi narusza, co
oczywiste, podstawowe wymagania uzasadnienia podstaw skargi. Uzasadnienie
podstaw skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku nie
może polegać na odesłaniu Sądu Najwyższego do lektury uzasadnienia wyroku
wydanego w innej sprawie, nawet gdy wyrok ten został wydany w wyniku
rozpoznania skargi kasacyjnej współuczestnika postępowania apelacyjnego
poprzedzającego wydanie zaskarżonego wyroku. Poza tym Autor skargi nie wziął
pod uwagę, że zgodnie z ukształtowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, skarga
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może być
skuteczna tylko wtedy, gdy wskazane w niej naruszenie prawa ma charakter
kwalifikowany i elementarny. W szczególności, niezgodność orzeczenia z prawem
powodująca odpowiedzialność odszkodowawczą Państwa musi polegać na
oczywistej obrazie prawa (wyroki SN z: 24 lipca 2006 r., I BP 1/2006, OSNP 2007
nr 15-16, poz. 216 i tam powołane orzeczenia; 7 kwietnia 2010 r., II BU 16/09, LEX
nr 602214). Uzasadnienie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku musi więc uwzględniać, że podstawą stwierdzenia tej
niezgodności przez Sąd Najwyższy jest kwalifikowane i elementarne naruszenie
prawa, co stawia przed pełnomocnikiem skarżącego wymóg uzasadnienia takiego
charakteru tych naruszeń. Rozpatrywana skarga nie spełnia tego wymagania. Co
więcej, jak już wskazano, pełnomocnik skarżących w ogóle nie sformułował zarzutu
naruszenia prawa materialnego w sposób wymagany w przepisach o skardze, a
także nie wykazał naruszenia prawa przez zaskarżony wyrok.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie art. 42411
k.p.c., orzekł
jak w sentencji.