Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 267/11
POSTANOWIENIE
Dnia 3 lutego 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z wniosku M. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę socjalną,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 3 lutego 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego […] z
dnia 18 maja 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 18 maja 2011 r. oddalił apelację
wnioskodawczyni M. S. od wyroku oddalającego jej odwołanie od decyzji
pozwanego odmawiających jej prawa do renty socjalnej wobec ustalenia, że nie jest
całkowicie niezdolna do pracy. Wnioskodawczyni, urodzona w 1987 r., od
dzieciństwa jest trwale głuchoniema. Całkowitej niezdolności do pracy nie
stwierdzili lekarz orzecznik i komisja lekarska. Na podstawie opinii biegłych oraz
Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu Sąd stwierdził, że głuchota nie uniemożliwia jej
podjęcia pracy. Ukończyła liceum dla głuchoniemych i jest słuchaczką szkoły
policealnej, której ukończenie da jej tytuł technika informatyka. Jest częściowo
niezdolna do pracy. Przy wykonywaniu wyuczonego zawodu mogą wystąpić
trudności w komunikowaniu się mową ale nie jest to równoznaczne z zachowaniem
zdolności do pracy w warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji
2
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Głuchota nie
uniemożliwia podjęcia pracy w wielu zawodach, w których ograniczenia
komunikacyjne nie są przeciwwskazaniem. Nie istnieją inne względy zdrowotne,
które byłyby przeciwwskazaniem do podjęcia działalności zawodowej.
Niepełnosprawność wnioskodawczyni nie jest równoznaczna z całkowitą
niezdolnością do pracy. Podstawą orzekania był przepis art. 4 ustawy z 27 czerwca
2003 r. o rencie socjalnej.
We wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazano na:
1. Istotne zagadnienie prawne – „czy ustalenie prawa do renty socjalnej może
nastąpić na podstawie art. 4 ustawy z 27 czerwca 2003 r. (…) o rencie socjalnej w
sytuacji, gdy osoba uprawniona jest zdolna do pracy jedynie w warunkach
określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 214, poz. 1407 ze zm.) czy też
zdolność do wykonywania pracy zarobkowej tylko w przedmiotowych warunkach
bezwzględnie wyłącza możliwość ustalenia prawa do renty socjalnej (art. 15 ustawy
o rencie socjalnej w związku z art. 12 ust. 2 w związku z art. 13 ust. 4 ustawy z 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych)”.
W uzasadnieniu tej podstawy przedsądu przedstawiono wyroki Sądu Najwyższego:
z 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00 (OSNP 2002 nr 15, poz. 369), z 7 października
2003 r., II UK 79/03 (OSNP 2004 nr 13, poz. 234), eksponując tezę, że całkowicie
niezdolną do pracy jest osoba, która ma zdolność do wykonywania pracy jedynie w
warunkach specjalnie przystosowanych zgodnie z przepisami ustawy z 27 sierpnia
1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Poza tym
według wyroków Sądu Najwyższego z 24 sierpnia 2010 r., I UK 64/10 (LEX nr
653663), a także z 10 czerwca 1998 r., II UKN 675/98 (OSNAPiUS 2000 nr 16, poz.
624) o niezdolności do pracy nie przesądza wyłącznie ocena medyczna (aspekt
biologiczny), lecz także możliwość podjęcia pracy ze względu na wiek,
wykształcenie, kwalifikacje i predyspozycje. Odmienny pogląd zaprezentował Sąd
Najwyższego w wyroku z 9 marca 2006 r., II UK 98/05 (OSNP 2007 nr 5-6, poz.
77), w którym stwierdził, iż nie ma podstaw do przyznania renty socjalnej osobie,
która z medycznego punktu widzenia nie jest całkowicie niezdolna do pracy, choćby
nie miała możliwości jej podjęcia z innych przyczyn. Tożsamy pogląd wyrażono w
3
wyroku z 8 kwietnia 2008 r., I UK 264/07 (Lex Polonica nr 2133282). Taki sposób
wykładni art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej dotyczący przesłanki „całkowitej
niezdolności do pracy” pozostaje w sprzeczności zarówno z orzeczeniami Sądu
Najwyższego powołanymi na wstępie, jak i poglądami piśmiennictwa.
2. Skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, „gdyż Sąd Apelacyjny
rażąco naruszył art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. poprzez brak
merytorycznego ustosunkowania się do zgłaszanych zarzutów w apelacji od wyroku
Sądu pierwszej instancji”. Treść art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c.
oznacza, iż uzasadnienie sądu odwoławczego winno zawierać stanowisko sądu
odwoławczego, będące merytorycznym ustosunkowaniem się do zgłoszonych w
apelacji zarzutów, a skierowanych przeciwko orzeczeniu Sądu pierwszej instancji i
wyjaśnieniu dlaczego zarzuty zostały uznane za zasadne lub bezzasadne. Sąd
Apelacyjny w ogóle nie ustosunkował się w sposób merytoryczny do zarzutów
podniesionych w apelacji, stwierdzając jedynie, że nie zgadza się z zarzutami
apelacji lub uznaje, że niektóre z nich nie miały wpływu na merytoryczne
rozstrzygnięcie sprawy. Taki sposób procesowania Sądu Apelacyjnego jest
jednoznaczny z rażącym naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c.
i przesądza w rezultacie, że przedmiotowa skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona, gdyż naruszenie tych przepisów uniemożliwia dokonanie kasacyjnej
kontroli trafności samego rozstrzygnięcia zawartego w sentencji zaskarżonego
wyroku.
Sąd Najwyższy zaważył, co następuje:
Wskazane we wniosku o przyjęcie skargi podstawy nie spełniają się jako
przesłanki przedsądu.
Pierwsza jedynie hasłowo odwołuje się do istotnego zagadnienia prawnego
(art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.), gdyż postawiona kwestia sprowadza się tylko do zwykłej
wykładni prawa. Wszak odpowiedź na zagadnienie nie powinna być kłopotliwa dla
jurysty, zwłaszcza, że wprost wynika z ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach, stanowiącej że „zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych
w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
4
niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności
do pracy” (art. 13 ust. 4). Istotne zagadnienie prawne nie może być więc
redukowane do wykładni (i stosowania) prawa. W przeciwnym razie skarga
kasacyjna nie miałaby granic i postępowanie kasacyjne byłoby powszechną
instancją. Poza tym istotne zagadnienie prawne powinno występować w sprawie, a
w sprawie objętej skargą nie ustalono, że skarżąca zdolna jest do pracy tylko w
warunkach określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób
niepełnosprawnych. Traci też na znaczeniu zestawienie orzecznictwa Sądu
Najwyższego, gdyż wniosek nie dowołuje się do podstawy przedsądu z art. 3989
§
1 pkt 2 k.p.c. Niemniej trudno byłoby przyjąć rozbieżność orzecznictwa, gdyż nie
ma takowej w odniesieniu do sformułowanych kwestii. Nie podważa się wszak, a
wręcz potwierdza, że ocena faktyczna i prawna niezdolności do pracy odnoszona
jest do pracy w warunkach normalnych, a nie szczególnych. Zachowanie zdolności
do pracy w warunkach i na stanowiskach specjalnie do tego przystosowanych nie
stoi na przeszkodzie uznaniu osoby za całkowicie niezdolną do pracy. Taką też
odpowiedź zawarto w uzasadnieniu zagadnienia. Co do wskazanego orzecznictwa,
to czym innym jest ocena o braku całkowitej niezdolności do pracy po spełnieniu
kryterium biologicznego i ekonomicznego (całkowita utrata zdolności do
wykonywania jakiejkolwiek pracy) oraz sytuacja osoby, która jest całkowicie
niezdolna do pracy i stworzono jej warunki do pracy, tak jak osobie
niepełnosprawnej, bowiem sytuacja ta nie wyklucza całkowitej niezdolności do
pracy.
Druga podstawa, gdyż art. 328 § 2 k.p.c. nie jest przepisem wystarczającym
do przyjęcia, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Szczególna
przesłanka przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. może być uzasadniona, gdy
samodzielnie i odrębnie od podstaw kasacyjnych (art. 3984
§ 1 pkt 2 i § 2 k.p.c.)
wskazuje i wykazuje, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. Nie chodzi
wszak o zwykłą zasadność podstaw kasacyjnych, które mogą uzasadniać
uwzględnienie skargi (art. 39814
k.p.c.), lecz aż o oczywistą zasadność skargi
kasacyjnej, jako że na etapie przedsądu nie ocenia się podstaw kasacyjnych. We
wniosku nie zarzuca się naruszenia art. 382 k.p.c. ani art. 378 § 1 k.p.c. Natomiast
zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. miałby znaczenie, gdyby uchybienie mu miało
5
istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). O wyniku sprawy
decydują zaś ustalenia faktyczne i zastosowanie prawa. Wadliwość uzasadnienia
wyroku nie ma wpływ na wynik sprawy, gdyż sporządza się je już po jego
ogłoszeniu. Wszak nawet z ustawy wynika, że skarga podlega oddaleniu, gdy
zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu (art. 39814
k.p.c.). W sprawie nie można przyjąć, że uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego
nie zawiera wymaganych istotnych elementów i przez to nie poddaje się kontroli.
Składa się z analizy faktycznej i prawnej. Wyjaśnia dlaczego nie ustalono całkowitej
niezdolności do pracy.
Z tych motywów orzeczono jak w sentencji, stosownie do art. 3989
§ 2 k.p.c.