Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 22 LUTEGO 2012 R.,
SNO 2/12
Przewodniczący: sędzia SN Rafał Malarski.
Sędziowie SN: Iwona Koper, Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca).
S ą d N a j w y ż s z y – S ą d D y s c y p l i n a r n y na rozprawie z udziałem
Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego oraz protokolanta po rozpoznaniu w dniu 22lutego
2012 r. sprawy dyscyplinarnej sędziego Sądu Rejonowego w związku z odwołaniem Mi-
nistra Sprawiedliwości i Krajowej Rady Sądownictwa od wyroku Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego z dnia 26 września 2011 r., sygn. akt ASD (...)
u c h y l i ł zaskarżony w y r o k w części dotyczącej orzeczenia o karze i w tym zakre-
sie p r z e k a z a ł sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi
Dyscyplinarnemu.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 26 września 2011 r. w sprawie oznaczonej sygn. akt ASD (...), Sąd
Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał obwinionego – sędziego Sądu Rejonowego za
winnego tego, że w dniu 27 października 2004 r. w miejscowości W., woj. (...), kierując
samochodem marki „Fiat Brava” o numerze rejestracyjnym (...) umyślnie naruszył zasady
bezpieczeństwa w ruchu lądowym i doprowadził do zderzenia czołowego z prawidłowo
poruszającym się innym pojazdem w następstwie czego jego pasażer Z. G. doznał obra-
żeń ciała skutkujących jego zgonem, kierująca pojazdem M. J. doznała obrażeń ciała
skutkujących ciężkim uszczerbkiem na jej zdrowiu w postaci ciężkiej choroby długotrwa-
łej, a nadto pasażer pojazdu D. J. doznał obrażeń ciała z zaburzeniami emocjonalnymi o
charakterze zespołu stresu pourazowego, powodującego rozstrój jego zdrowia trwający
dłużej niż siedem dni.
Uznając obwinionego za winnego popełnienia zarzucanego mu przewinienia służ-
bowego z art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszech-
nych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) i na podstawie art. 109 § 1 pkt 4 powoła-
nej ustawy, Sąd pierwszej instancji wymierzył mu karę dyscyplinarną przeniesienia na
inne miejsce służbowe w okręgu Sądu Apelacyjnego w (...).
Odwołania od powyższego wyroku wnieśli Minister Sprawiedliwości i Krajowa Ra-
da Sądownictwa.
2
Minister Sprawiedliwości zaskarżył orzeczenie, na postawie art. 121 § 1 u.s.p. na
niekorzyść obwinionego, w części dotyczącej orzeczenia o karze i zarzucił rozstrzygnię-
ciu – na postawie art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. – rażącą niewspółmierność
orzeczonej kary dyscyplinarnej przeniesienia na inne miejsce służbowe nieuwzględniają-
cą w sposób właściwy wagi popełnionego przez obwinionego przewinienia, wynikającej z
umyślności i rażącego stopnia naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu lądowym oraz
tragicznych skutków tego zachowania. W konsekwencji, odwołujący się wniósł o zmianę
wyroku w zaskarżonej części przez wymierzenie obwinionemu na postawie art. 109 § 1
pkt 5 u.s.p. kary dyscyplinarnej złożenia sędziego z urzędu.
Z kolei Krajowa Rada Sądownictwa zaskarżyła, na podstawie art. 121 § 1 u.s.p.,
powołany na wstępie wyrok na niekorzyść obwinionego w części dotyczącej orzeczenia o
karze, zarzucając zaskarżonemu w tej części rozstrzygnięciu – na postawie art. 438 pkt 4
k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p. – rażącą niewspółmierność wymierzonej obwinionemu kary
dyscyplinarnej w stosunku do przypisanego przewinienia, nieodzwierciedlającej stopnia
społecznej szkodliwości i nie spełniającej w związku z tym celów, jakie orzeczona kara
ma osiągnąć. W konsekwencji odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez
orzeczenie wobec obwinionego kary dyscyplinarnej złożenia z urzędu, określonej w art.
109 § 1 pkt 5 u.s.p.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zarówno odwołanie Ministra Sprawiedliwości, jak i Krajowej Rady Sądownictwa
zasługują na uwzględnienie w przedmiocie kwestionowania niewspółmierności orzeczo-
nej kary. Zasadnie bowiem wywiedziono w nich, że orzeczona przez Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny kara dyscyplinarna przeniesienia na inne miejsce służbowe w okręgu
Sądu Apelacyjnego w (...) jest niewspółmierna do przypisanego obwinionemu przewinie-
nia.
W pierwszej kolejności wskazać należy, że zakresem zaskarżenia nie zostały objęte,
dokonane przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny w niniejszej sprawie, ustalenia fak-
tyczne oraz przyjęta kwalifikacja prawna czynu wobec czego te, jako niezakwestionowa-
ne w odwołaniach skarżących, są wiążące dla Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarne-
go.
Minister Sprawiedliwości oraz Krajowa Rada Sądownictwa we wniesionych odwo-
łaniach zakwestionowali jedynie wymierzoną obwinionemu przez Sąd pierwszej instancji
karę dyscyplinarną przeniesienia na inne miejsce służbowe w okręgu Sądu Apelacyjnego
w (...), wskazując, na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p., na jej rażącą
niewspółmierność do wagi popełnionego przewinienia. W ocenie skarżących orzeczona
kara jest rażąco łagodna w stosunku do wagi popełnionego przez obwinionego czynu
bezprawnego i stopnia jego zawinienia. Natomiast uwzględnione przez Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny okoliczności łagodzące w postaci nienagannej postawy obwinionego
w wykonywaniu służby sędziowskiej, przyznania się do popełnienia przestępstwa i nie
3
utrudniania w żaden sposób postępowania, okazania skruchy i żalu oraz podjęcia osobi-
stego starania o rekompensatę wyrządzonej szkody i doznanej przez pokrzywdzonych
krzywdy nie stanowią wystarczającej podstawy wymierzenia kary dyscyplinarnej w
kształcie orzeczonym przez Sąd pierwszej instancji.
Zdaniem Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego w składzie orzekającym w ni-
niejszej sprawie, przytoczona przez skarżących argumentacja wskazująca na przecenienie
przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wskazanych wyżej okoliczności uznanych za
łagodzące w odniesieniu do rodzaju i wymiaru kary, zasługuje na uwzględnienie.
Trafnie skarżący wskazali, że nie jest uprawnione upatrywanie okoliczności łago-
dzącej w fakcie nienagannego pełnienia przez sędziego służby sędziowskiej. Okoliczność
ta, na co zwrócił uwagę m. in. Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w wyroku z dnia 27
sierpnia 2007 r., sygn. akt SNO 47/07 (OSNKW 2007, nr 11, poz. 83), nie wskazuje bo-
wiem na szczególne cechy osobowościowe sędziego warte wyeksponowania w kontekście
doboru rodzaju kary i jej wymiaru za popełnione przewinienie dyscyplinarne, gdyż niena-
ganna służba sędziowska stanowi oczywistą regułę, a nie może stanowić wyjątku wartego
szczególnego traktowania. Podobnie ocenić należy zachowanie obwinionego sędziego po
popełnieniu przestępstwa. Przyznanie się do zarzucanego czynu, nieutrudnianie postępo-
wania karnego, przyznanie się do winy, okazanie skruchy oraz podjęcie działań zmierza-
jących do zrekompensowania wyrządzonej szkody i doznanej przez pokrzywdzonych
krzywdy należy postrzegać jako zachowanie standardowe wymagane od osób piastują-
cych urząd sędziego.
W przedmiotowej sprawie, co należy podkreślić, przedmiotem zarzutu dyscyplinar-
nego jest uchybienie godności urzędu sędziego w związku z popełnieniem przez obwinio-
nego występku będącego przestępstwem nieumyślnym. W odniesieniu do takich czynów
zabronionych Sąd dyscyplinarny, orzekając o karze dyscyplinarnej, powinien przede
wszystkim oceniać jego charakter i wagę oraz sposób i okoliczności jego popełnienia z
punktu widzenia społecznie akceptowanego standardu zawodu sędziego. Przy przestęp-
stwach nieumyślnych, w tym wypadkach komunikacyjnych, należy zatem przypisywać
zasadnicze znaczenie rodzajowi naruszonych reguł ostrożności i stopniowi ich naruszenia
(por. wyrok Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 26 maja 2009 r., sygn. akt
SNO 37/09, OSNSD 2009 r., poz. 6). Nie można również pomijać, że orzekana kara dys-
cyplinarna powinna pełnić jednocześnie funkcję ochronną, sprowadzającą się do zapew-
nienia ochrony wymiaru sprawiedliwości w ujęciu szerokim, tj. zarówno w aspekcie jego
prawidłowego funkcjonowania oraz dobrego imienia sędziów oraz sądownictwa jako ca-
łości. Orzekana kara dyscyplinarna powinna także kreować w społeczeństwie przekona-
nie, że sędziowie, sprawujący przecież wymiar sprawiedliwości, podlegają szczególnie
surowemu traktowaniu w sytuacji, gdy ich zachowanie polega na popełnieniu przestęp-
stwa, także nieumyślnego. Godność sprawowanej funkcji sędziego zostaje bowiem naru-
szona, gdy sędzia jest sprawcą naruszenia porządku prawnego, polegającego na popeł-
4
nieniu każdego przestępstwa, w tym także nieumyślnego, za które został prawomocnie
skazany.
W tym miejscu zwrócić należy uwagę, że stosownie do art. 128 u.s.p. w sprawach
nieuregulowanych w rozdziale 3 przywołanej ustawy, obejmującym przepisy dotyczące
odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu
postępowania karnego. Następstwem odesłania z mocy art. 128 u.s.p. do odpowiedniego
stosowania przepisów k.p.k. jest przyjęcie, że do postępowania dyscyplinarnego prowa-
dzonego wobec sędziów znajduje z modyfikacjami zastosowanie art. 454 k.p.k. statuujący
reguły ne peius. W konsekwencji Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny, orzekający w po-
stępowaniu dyscyplinarnym jako sąd drugiej instancji (sąd odwoławczy), tylko w szcze-
gólnie wyjątkowych wypadkach może zaostrzyć karę poprzez wymierzenie kary najsu-
rowszej w katalogu kar przewidzianym dla postępowania dyscyplinarnego, to jest kary
złożenia sędziego z urzędu (art. 454 § 3 k.p.k. w zw. z art. 128 u.s.p.) (por. wyrok Sądu
Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 27 sierpnia 2007 r., sygn. akt SNO 47/07,
OSNKW 2007, nr 11, poz. 83). Taki szczególnie wyjątkowy wypadek w niniejszej spra-
wie nie zaistniał.
W sprawie zarówno Minister Sprawiedliwości, jak i Krajowa Rada Sądownictwa,
wskazując we wniesionych odwołaniach na rażącą niewspółmierność kary dyscyplinarnej
orzeczonej przez Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny (art. 438 pkt 4 k.p.k. w zw. z art.
128 u.s.p.), wnieśli o orzeczenie względem obwinionego sędziego Sądu Rejonowego naj-
surowszej z kar przewidzianych przez przepisy u.s.p., tj. kary złożenia sędziego z urzędu
(art. 109 § 1 pkt 5 u.s.p.).
Pomimo uznania, za zasadny, zarzutu rażącej niewspółmierności kary w kształcie
orzeczonym w zaskarżonym wyroku, Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny, kierując się
odpowiednio zmienioną regułą ne peius, nie orzekł zgodnie z wnioskiem skarżących. Z
tych też względów Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny uchylił zaskarżony wyrok i prze-
kazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do ponownego rozpo-
znania i orzeczenia w przedmiocie kary dyscyplinarnej z uwzględnieniem naruszonych
przez obwinionego reguł ostrożności i stopnia ich naruszenia. Sąd Najwyższy – Sąd Dys-
cyplinarny zaznacza przy tym, że orzeczenie surowszej kary dyscyplinarnej oznacza nie
tylko wymierzenie kolejnego „surowszego” rodzaju spośród kar przewidzianych przez
art. 109 § 1 u.s.p., lecz także ewentualne orzeczenie kary bardziej dolegliwej w ramach
rodzaju kary orzeczonej w sentencji zaskarżonego wyroku.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny orzekł jak w
sentencji.