Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 2 MARCA 2012 R.
SDI 2/12
Przewodniczący: sędzia SN Andrzej Siuchniński (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Dorota Rysińska, Eugeniusz Wildowicz.
S ą d N a j w y ż s z y – I z b a K a r n a z udziałem radcy prawnego – Zastępcy
Głównego Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych oraz protokó-
lanta w sprawie radcy prawnego obwinionego z art. 64 ust. 1 pkt. 1 i 2 ustawy z dnia 6
lipca 1982 r. o radcach prawnych w zw. z art. 27 ust. 6, art. 30 i art. 31 Kodeksu Etyki
Radcy Prawnego po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 marca 2012 r. kasacji, wniesionej
przez obrońcę obwinionego od orzeczenia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego przy Krajo-
wej Izbie Radców Prawnych z dnia 30 września 2011 r., sygn. akt WO (...), utrzymujące-
go w mocy orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 14 grudnia 2010 r.,
sygn. akt D (...),
u c h y l i ł zaskarżone o r z e c z e n i e i sprawę p r z e k a z a ł W y ż s z e m u
S ą d o w i D y s c y p l i n a r n e m u p r z y K r a j o w e j I z b i e R a d c ó w
P r a w n y c h d o p o n o w n e g o r o z p o z n a n i a w postępowaniu odwoławczym.
U Z A S A D N I E N I E
Radca prawny, orzeczeniem Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego przy Okręgowej
Izbie Radców Prawnych z dnia 14 grudnia 2010 r., został uznany za winnego tego, że „ja-
ko pełnomocnik powodów w sprawie z powództwa S. M. i R. M. przeciwko Gminie S. i
Centrum H. (...) spółce z o.o. w S., sygn. akt IC 489/08, oraz w sprawie przeciwko Gmi-
nie S. i Państwowej Galerii Sztuki w S., sygn. akt IC 449/07, o zapłatę, wnosił do Sądu
pisma procesowe, zawierające sformułowania uwłaczające godności osobistej sędziego,
jak i sprawowanego przez niego urzędu, przez co swoim zachowaniem przekroczył
uprawnienia, wynikające z wolności słowa, określone przepisami prawa i rzeczową po-
2
trzebą, tj. popełnienia czynu z art. 27 ust. 6, art. 30 i art. 31 Kodeksu Etyki Radcy Praw-
nego, zgodnie z wymaganiami określonymi w art. 11 ust. 1 w związku z art. 3 i art. 2
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10,
poz. 65 z późn. zm.), dopuszczając się popełnienia przewinienia dyscyplinarnego z art. 64
ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy”. Za to, na podstawie art. 65 ust. 1 pkt 2 i ust. 2a ustawy o rad-
cach prawnych, Okręgowy Sąd Dyscyplinarny wymierzył mu karę dyscyplinarną nagany
z ostrzeżeniem oraz zakaz sprawowania patronatu na okres dwóch lat.
Od tego orzeczenia odwołanie wniósł obwiniony, podnosząc zarzut obrazy przepi-
sów art. 7, art. 32, art. 33, art. 42 i art. 45 Konstytucji RP, a także naruszenia przepisów
procedury karnej, tj. art. 2, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 129, 130, 132, 137, 170 k.p.k. oraz obrazy
przepisów prawa materialnego przez uznanie, że obwiniony „dopuścił się zarzucanych
czynów”.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy Krajowej Izbie Radców Prawnych orzeczeniem z
dnia 30 września 2011 r., sygn. akt WO (...), utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie.
Kasację wniósł pełnomocnik obwinionego, który podniósł zarzuty rażącego naru-
szenia następujących przepisów prawa:
– art. 11 ust. 2 i art. 70 ust. 1 oraz art. 70 ust. 3a ustawy o radcach prawnych przez
dokonanie błędnej wykładni wskazanych przepisów, polegającej na przyjęciu, że
można wszcząć postępowanie dyscyplinarne w niniejszej sprawie, jeżeli od chwili
popełnienia przypisanego obwinionemu przewinienia upłynęło 6 miesięcy oraz że
dopuszczalna jest karalność tego przewinienia dyscyplinarnego po upływie 2 lat od
daty jego popełnienia;
– art. 6 w zw. z art. 270 § 1 k.p.k. w zw. z art. 68 ust. 1 ustawy o radcach prawnych,
poprzez pozbawienie obwinionego prawa do obrony jako strony postępowania dys-
cyplinarnego (w uzasadnieniu kasacji podniesiono nadto zarzut nieodniesienia się
Wyższego Sądu Dyscyplinarnego do kwestii obrazy art. 6 k.p.k., która była akcen-
towana w odwołaniu obwinionego radcy prawnego).
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie zaskarżo-
nego orzeczenia i umorzenie postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orze-
czenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, bądź zmianę zaskarżonego orze-
czenia i uniewinnienie obwinionego.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie. Zasadny okazał się drugi zarzut, choć jego
uwzględnienie było wynikiem analizy uzasadnienia, a nie petitum kasacji, gdzie został on
sformułowany w sposób wadliwy, albowiem odnosił się do orzeczenia Sądu pierwszej
instancji, co na etapie postępowania kasacyjnego nie jest dopuszczalne. Z tego względu,
w świetle dyspozycji art. 118 § 1 k.p.k., uprawnione było rozpatrzenie tego zarzutu jako
zarzutu niedokonania prawidłowej kontroli instancyjnej przez Sąd ad quem. Na margine-
sie należy zauważyć, że niezrozumiałe jest podnoszenie przez skarżącego zarzutu obrazy
art. 270 § 1 k.p.k., regulującego przepadek przedmiotu lub sumy poręczenia i art. 68 ust. 1
ustawy o radcach prawnych, dotyczącego stron postępowania dyscyplinarnego.
Orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, w kontekście okoliczności podnoszo-
nych przez skarżącego, mogło zostać skutecznie zaskarżone jedynie zarzutem obrazy art.
433 § 2 k.p.k., albowiem istotnie Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie odniósł się w ogóle do
zarzutu naruszenia prawa do obrony z powodu wydania orzeczenia na rozprawie prowa-
dzonej pod nieobecność obwinionego.
Ważkość wspomnianego zarzutu, dotykającego fundamentalnej zasady gwarancyj-
nej, nakładała na Sąd odwoławczy obowiązek szczególnie wnikliwego jego rozpoznania i
pogłębionego przedstawienia swojego stanowiska w uzasadnieniu orzeczenia. Całkowite
zaniechanie dokonania kontroli instancyjnej w tym zakresie należy uznać za uchybienie o
charakterze rażącym, które – przy uwzględnieniu doniosłości pominiętego zarzutu dla
głównego przedmiotu postępowania – niewątpliwie mogło mieć wpływ na treść zaskar-
żonego kasacją orzeczenia. Z tego względu konieczne było jego uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Wyższemu Sądowi Dyscyplinarnemu, który raz jesz-
cze dokona analizy zasadności odwołania obwinionego radcy prawnego ze szczególnym
uwzględnieniem realiów procesowych sprawy, które miały miejsce w dniu 14 grudnia
2010 r., w kontekście zasady obowiązkowego udziału obwinionego na rozprawie przed
sądem pierwszej instancji (art. 374 § 1 k.p.k. w zw. z art. 74¹ ustawy o radcach prawnych)
i przepisów wprowadzających wyjątki od tej reguły (art. 377 k.p.k.).
Za niezasadny Sąd Najwyższy uznał natomiast pierwszy zarzut. Należy bowiem
stwierdzić, że terminy przedawnienia karalności i możliwości wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego, wynoszące odpowiednio 2 lata i 6 miesięcy, dotyczą sytuacji określonej
4
w art. 11 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, a nie ogólnie wszystkich przewinień dyscy-
plinarnych, stanowiących nadużycie wolności słowa, wypełniających znamiona zniesła-
wienia lub zniewagi. Kluczową kwestią, wskazującą na oczywistą bezzasadność tego za-
rzutu, jest właściwa wykładnia art. 11 ust. 2 ustawy o radcach prawnych, która prowadzi
do jednoznacznego wniosku, że określony tam immunitet materialny dotyczy zniewagi
lub zniesławienia jedynie określonej kategorii podmiotów, do których należą: strona, jej
pełnomocnik, świadek, biegły i tłumacz. Do tego katalogu ustawodawca nie zaliczył jed-
nak sądu. Z tego względu należy uznać, że przewinienie dyscyplinarne, polegające na
znieważeniu członków składu sędziowskiego, przedawnia się według zasad ogólnych
określonych w art. 70 ust. 3a in princ. ustawy o radcach prawnych, tj. z momentem upły-
wu okresu pięciu, a nie dwóch lat od jego popełnienia. Analogicznie, jeśli chodzi o moż-
liwość wszczęcia postępowania dyscyplinarnego czas ten wynosi trzy lata, a nie sześć
miesięcy (art. 70 ust. 1 ustawy o radcach prawnych).
Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspo-
zytywnej wyroku.