Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 22 MARCA 2012 R.
IV KK 322/11
Artykuł 58 § 3 k.k. nie może być stosowany, gdy czyn zabroniony
zagrożony jest karą pozbawienia wolności i alternatywnie karami
nieizolacyjnymi.
Przewodniczący: sędzia SN D. Świecki.
Sędziowie: SN J. Rychlicki, SA (del. do SN) J. Góral
(sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Generalnej: B. Nowińska.
Sąd Najwyższy w sprawie Rafała K., skazanego z art. 209 § 1 k.k., po
rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 22 marca 2012 r., kasacji,
wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego od
wyroku Sądu Rejonowego w K. z dnia 12 lipca 2011 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze i
sprawę w tym zakresie p r z e k a z a ł Sądowi Rejonowemu w K. do
ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Prokurator oskarżył Rafała K. o to, że w okresie od listopada 2009 r.
do dnia 1 kwietnia 2011 r. w K. uporczywie uchylał się od ciążącego na nim
2
z mocy ustawy obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie swojego
syna Tomasza Z. i córkę Gabrielę Z., czym naraził ich na niemożność
zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o przestępstwo z art.
209 § 1 k.k.
Wyrokiem z dnia 12 lipca 2011 r. Sąd Rejonowy w K.:
I. uznał oskarżonego Rafała K. za winnego tego, że w okresie od dnia
26 czerwca 2010 r. do dnia 1 kwietnia 2011 r. w K. uporczywie uchylał się
od ciążącego na nim z mocy ustawy obowiązku opieki, przez niełożenie na
utrzymanie swojego syna Tomasza Z. i córkę Gabrielę Z., czym naraził ich
na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, co stanowi
występek z art. 209 § 1 k.k. i za to z mocy art. 209 § 1 k.k. przy
zastosowaniu art. 58 § 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 2 lat
ograniczenia wolności, zobowiązując oskarżonego do wykonywania
nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cel społeczny w wymiarze 40 godzin w
stosunku miesięcznym;
II. na mocy art. 36 § 2 k.k. zobowiązał oskarżonego do wykonywania
ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie swoich dzieci Tomasza
Z. i Gabrielę Z.;
III. na zasadzie art. 627 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 2
ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z
1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.) zobowiązał oskarżonego do zwrotu na
rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za to postępowanie, na które
składały się opłata w kwocie 300 zł i wydatki w kwocie 90 zł.
Powyższy wyrok nie został zaskarżony i uprawomocnił się w dniu 10
lipca 2011 r.
3
Prokurator Generalny na podstawie art. 521 § 1 k.p.k. zaskarżył
wymieniony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze, na korzyść
oskarżonego Rafała K.
Na podstawie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537 § 1 i
2 k.p.k. zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie
przepisu prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 58 § 3 k.k.,
polegające na wymierzeniu oskarżonemu Rafałowi K. za popełnienie
przestępstwa z art. 209 § 1 k.k., przy zastosowaniu art. 58 § 3 k.k., kary 2
lat ograniczenia wolności, podczas gdy przepis ten odnosi się tylko do
sytuacji, gdy czyn zabroniony zagrożony jest wyłącznie karą pozbawienia
wolności nie przekraczającą 5 lat, nie ma natomiast zastosowania do
przypadków alternatywnego zagrożenia karą pozbawienia wolności i karami
nieizolacyjnymi i wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i
przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu w K. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się zasadna, gdyż znalazł potwierdzenie zarzut
rażącego naruszenia przepisu prawa karnego materialnego, tj. art. 58 § 3
k.k., które to naruszenie wywarło istotny wpływ na treść wyroku.
Nie podlega dyskusji, że sądowy wymiar kary opiera się na zasadzie
swobody sędziowskiej. Nie powinna budzić zatem sporu kwestia, że
wymierzając karę według swego uznania Sąd podlega jasno określonym
ograniczeniom przewidzianym każdorazowo przez ustawę, z równie
precyzyjnie zdefiniowanymi odstępstwami od tej reguły. Do takich wyjątków
należą sytuacje przewidziane w przepisie art. 58 § 3 k.k., zastosowanego
jednak w rozpoznawanej sprawie z jego rażącą obrazą.
4
Konstatacja powyższa jawi się jako oczywista, gdy się nie traci z pola
widzenia, że sprawca przestępstwa opisanego w art. 209 § 1 k.k. podlega
karom alternatywnie tam wymienionym, a mianowicie: karze grzywny,
ograniczenia wolności /do 12 miesięcy/ albo pozbawienia wolności do lat 2.
Jednocześnie art. 58 § 3 k.k. jako przepis szczególny w odniesieniu
do /wyłącznie/ kary pozbawienia wolności, zezwala sądowi na odstępstwo
od zasady orzekania tejże kary w rozmiarze przewidzianym Kodeksem
karnym, dopuszczając wymierzenie w jej miejsce kary ograniczenia
wolności w wysokości przekraczającej granice zakreślone w art. 34 § 1 k.k.
Słusznie zatem podnosi Prokurator Generalny, gdy wskazuje na stanowisko
głoszące, iż przepis ten nie może być stosowany w sytuacjach, kiedy czyn
zabroniony zagrożony jest alternatywnie, tak jak niniejszym przypadku,
karami nieizolacyjnymi (...). Ma wprawdzie rację Sąd Rejonowy w K., gdy
zwraca uwagę, że w swoim uprzednim brzmieniu przepis art. 58 § 3 k.k. nie
przewidywał możliwości orzeczenia kary ograniczenia wolności w rozmiarze
ponad przewidziany w art. 34 § 1 k.k. a więc do 2 lat, przez co powoływanie
go w podstawie wymiaru kary traciło sens. Sąd Najwyższy stwierdza, że
sensu takiej konstrukcji nie przywraca również obecna treść przepisu, gdyż
Sąd Rejonowy pomija, że zezwala on jedynie na orzeczenie kary
ograniczenia wolności w rozmiarze do lat dwóch, zamiast kary pozbawienia
wolności. Brak jest w nim upoważnienia do swobodnego kształtowania
wysokości kary ograniczenia wolności w rozmiarze ponad ustawowym, tam
gdzie jest ona przewidziana jako kara alternatywna. Treść przepisu nie
nasuwa w tej kwestii jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.