Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 33/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 11 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z powództwa P. Dystrybucja Spółki Akcyjnej z siedzibą w L.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
z udziałem zainteresowanej E. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w P.
o zawarcie umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 11 kwietnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w punkcie 2 i 3 i przekazuje sprawę
do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) decyzją z dnia 16
kwietnia 2009 r., nr [...], po rozpatrzeniu wniosku „E.” Sp. z o.o. z siedzibą w P.
(zainteresowany) w sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy zawarcia
umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej przez P. Dystrybucja Sp. z
o.o. z siedzibą w B. (powód) farmy wiatrowej zainteresowanego „D. " o mocy 30
MW położonej w gminie B., powiat G., orzekł zawarcie umowy o przyłączenie farmy
wiatrowej „D. " w oparciu o projekt umowy o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznej oraz warunki przyłączenia z dnia 4 lipca 2008 r. sporządzone
przez powoda i określił treść umowy.
Powód wniósł odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu, zaskarżając ją w
całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie: 1) art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a., 2) art.
13 § 2 w zw. z art. 13 § 1 k.p.a.; 3) art. 107 § 1 i 3 k.p.a.; 4) art. 8 ust. 1 Prawa
energetycznego; 5) art. 7 ust 1 Prawa energetycznego; 6) art. 7 ust. 8 pkt 3) Prawa
energetycznego oraz 7) art. 23 ust. 1 Prawa energetycznego i wniósł o uchylenie
zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie o jej zmianę w części.
Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia
23 marca 2010 r., oddalił odwołanie powoda i zasądził od niego na rzecz Prezesa
Urzędu oraz zainteresowanego koszty zastępstwa procesowego. Rozstrzygnięcie
Sądu pierwszej instancji zapadło po ustaleniu następującego stanu faktycznego.
W dniu 4 lipca 2008 r., w odpowiedzi na wniosek złożony przez
zainteresowanego, powód wydał warunki przyłączenia do sieci
elektroenergetycznej Nr [...] farmy wiatrowej „D. " o mocy 30 MW, położonej w
gminie B., powiat G., województwo x. Wraz z warunkami przyłączenia doręczono
zainteresowanemu projekt umowy o przyłączenie do sieci elektroenergetycznej
wyżej wymienionej farmy wiatrowej. W dniu 15 września 2009 r. zainteresowany
wystąpił do powoda o zmianę warunków przyłączenia oraz projektu umowy o
przyłączenie wskazując zakres spornych postanowień, które powinny ulec
wykreśleniu lub zmianie. Zainteresowany zarzucił, iż w wydanych warunkach
przyłączenia powód określił część wymagań „nadmiarowo", niezgodnie z
ekspertyzą badania i analizy wpływu na system elektroenergetyczny przyłączenia
do linii 110 KV farmy elektrowni wiatrowych „D. ", a także niezgodnie z
3
obowiązującymi przepisami prawa. Sporna pomiędzy zainteresowanym oraz
powodem pozostawała kwestia zakresu inwestycji, jakie mają być realizowane
przez zainteresowanego oraz kwestia, czy zainteresowany powinien - poprzez
uiszczenie opłaty za przyłączenie - partycypować w kosztach rozbudowy sieci
powoda. Powód nie uwzględnił wniosków zainteresowanego w przedmiocie
dokonania zmian warunków przyłączenia oraz treści umowy o przyłączenie.
Zainteresowany w dniu 1 grudnia 2008 r. złożył do Prezesa Urzędu wniosek w
sprawie rozstrzygnięcia sporu dotyczącego odmowy zawarcia umowy o
przyłączenie wspomnianej farmy wiatrowej przez powoda.
Zdaniem Sądu Okręgowego, podstawowe znaczenie dla rozpoznania
przedmiotowej sprawy miało rozstrzygnięcie kwestii, czy po stronie powoda istniał
obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci farmy wiatrowej
zainteresowanego. W tym zakresie zasadnicze znaczenie Sąd pierwszej instancji
przypisał faktowi wydania zainteresowanemu przez powoda warunków
przyłączenia do sieci elektroenergetycznej farmy wiatrowej „D. ". Wydanie takich
warunków oznaczało w ocenie Sądu Okręgowego, że powód w wyniku
przeprowadzonej analizy wniosku zainteresowanego uznał, że istnieją techniczne i
ekonomiczne warunki przyłączenia farmy wiatrowej zainteresowanego do sieci
powoda. Gdyby bowiem warunki takie nie były spełnione, powód nie wydałby
zainteresowanemu warunków przyłączenia do sieci, lecz od razu odmówił zawarcia
umowy. Skoro zaś powód wydał warunki przyłączenia i przesłał je wraz z projektem
umowy do zainteresowanego, to zachowania te pozwalają wnioskować, że istniały
ekonomiczne i techniczne warunki przyłączenia zainteresowanego do sieci
powoda. W ocenie Sądu Okręgowego przepisy ustawy Prawo energetyczne jak i
wydanych na jej podstawie aktów wykonawczych nie przewidują bowiem instytucji
„warunkowego" wydania warunków przyłączenia. Powód nie mógł zatem
skutecznie twierdzić, iż w przedmiotowej sprawie istnieją warunki ekonomiczne do
przyłączenia do sieci inwestycji zainteresowanego tylko pod warunkiem
partycypacji zainteresowanego w kosztach modernizacji i rozbudowy sieci 110 KV.
Sąd Okręgowy nie uwzględnił argumentacji powoda, zgodnie z którą nie ma
on możliwości technicznych przyłączenia farmy wiatrowej zainteresowanego bez
modernizacji i rozbudowy sieci, której zakres został określony w warunkach
4
przyłączenia. W planie rozwoju powoda na lata 2008-2011 farma wiatrowa „D.”
została ujawniona wśród podmiotów, jakie powód planuje przyłączyć do sieci.
Ponieważ plan taki podlega uzgodnieniu z Prezesem Urzędu na etapie
zatwierdzenia taryfy na dany rok, wpisanie określonej inwestycji do planu zapewnia
przedsiębiorstwu energetycznemu zajmującemu się przesyłaniem lub dystrybucją
energii środki pieniężne na realizację zamierzeń ujętych w projekcie planu rozwoju,
gdyż koszty tej inwestycji zostają uwzględnione w zatwierdzanej taryfie. W ocenie
Sądu Okręgowego, powód powinien zatem w planie rozwoju ująć wszystkie
konieczne inwestycje do planowanego przyłączenia farmy wiatrowej
zainteresowanego. W przypadku zaś konieczności poniesienia dodatkowych
nakładów nieprzewidzianych w pierwotnym planie, powód powinien wystąpić o jego
aktualizację, a nie dążyć do sfinansowania tych nakładów za pomocą opłaty
przyłączeniowej.
Sąd Okręgowy uznał za bezzasadny zarzut naruszenia art. 7 ust. 8 pkt 3
Prawa energetycznego. Odwołując się do treści tego przepisu oraz art. 7 ust. 4-6
Prawa energetycznego Sąd Okręgowy uznał, że z łącznej wykładni tych przepisów
wynika, iż w sytuacji gdy podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznej spełnia warunki przyłączenia do sieci, a także gdy istnieją
techniczne i ekonomiczne warunki przyłączenia do sieci elektroenergetycznej, to
koszty związane z przebudową sieci elektroenergetycznej ponosi ten podmiot, do
którego sieci przyłączany jest podmiot ubiegający się o przyłączenie. W ocenie
Sądu Okręgowego, użyte w art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego pojęcie
„rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia” obejmuje tylko
koszty wynikające z zakresu robót niezbędnych do realizacji samego przyłączenie.
Koszty związane z utrzymaniem lub modernizacją sieci stanowią zaś koszty
uwzględnione w opłacie dystrybucyjnej, a nie w opłacie przyłączeniowej. Gdyby
przedsiębiorstwo energetyczne było uprawnione do podbierania opłaty z tytułu
modernizacji sieci, to pobierając opłatę dystrybucyjną po przyłączeniu do sieci
ponownie uzyskiwałoby środki z tego samego tytułu.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego apelacją w całości.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie: 1) art. 233 § 1 k.p.c. w związku z
art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego; 2) art. 328 § 2 k.p.c.; 3) art. 7 ust. 10 Prawa
5
energetycznego; 4) art. 7 ust. 8 pkt 3 w związku z art. 19 ust. 1 i 3 oraz art. 23 ust.
1 Prawa energetycznego; 5) art. 7 ust. 5 i 6 w związku z art. 19 ust. 1 i 3 Prawa
energetycznego; 6) § 14 ust. 6 rozporządzenia taryfowego; 7) art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego; 8) art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego. Powód wniósł o zmianę
zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania i uchylenie zaskarżonej
decyzji w części obejmującej pkt 4, 5, 6, 7, 8, 9, i 10 sentencji, w zakresie, w jakim
treść wymienionych punktów odbiega od brzmienia projektu umowy o przyłączenie
do sieci elektroenergetycznej przedstawionej przez powoda zainteresowanemu.
Zainteresowany w odpowiedzi na apelację powoda wniósł o jej oddalenie i
zasądzenie zwrotu kosztów postępowania. Na rozprawie w dniu 21 stycznia 2011 r.
pełnomocnik Prezesa Urzędu wniósł o oddalenie apelacji.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 4 lutego 2011 r., oddalił apelację powoda.
W zakresie objętym skargą kasacyjną powoda, Sąd Apelacyjny uznał za
bezzasadny zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego przyjmując, że
kwestia istnienia ekonomicznych i technicznych warunków do przyłączenia
zainteresowanego została przesądzona przez samego powoda poprzez
przedstawienie zainteresowanemu projektu umowy o przyłączenie. W ten sposób
powód złożył oświadczenie o istnieniu możliwości przyłączenia do jego sieci farmy
wiatrowej zainteresowanego. Kwestionowanie przez powoda istnienia warunków
technicznych i ekonomicznych przyłączenia zainteresowanego nie ma zatem
uzasadnienia prawnego i jest sprzeczne z dotychczasowymi działaniami powoda.
Warunki przyłączenia wydawane przez przedsiębiorstwo energetyczne
potwierdzają bowiem istnienie technicznych i ekonomicznych warunków
przyłączenia i stanowią zaproszenie do złożenia przedsiębiorstwu energetycznemu
oświadczenia woli przez podmiot ubiegający się o przyłączenie, które to
oświadczenie powoduje powstanie po stronie przedsiębiorstwa obowiązku
zawarcia umowy na warunkach określonych w projekcie.
Według Sądu drugiej instancji, przesłankę istnienia technicznych warunków
przyłączenia do sieci należy – w odniesieniu do zainteresowanego - rozumieć jako
możliwość odbioru dostarczanej energii przez istniejącą sieć dystrybucyjną. Ocena
tej możliwości wymaga z kolei analizy konieczności ewentualnej budowy lub
rozbudowy sieci. Jednakże istnienie warunków technicznych determinowane jest
6
przez warunki ekonomiczne. Dlatego przedsiębiorstwo energetyczne,
przedstawiając warunki przyłączenia, powinno najpierw upewnić się, czy istnieją
ekonomiczne przesłanki do zawarcia umowy przyłączeniowej na warunkach
określonych w taryfie i przy uwzględnieniu publicznoprawnego obowiązku realizacji
i finansowania budowy i rozbudowy sieci na warunkach określonych w art. 7 ust. 5
Prawa energetycznego. Jeżeli przedsiębiorstwo energetyczne ustali na podstawie
przeprowadzanych analiz, że nie ma możliwości ekonomicznych zawarcia umowy
przyłączeniowej, zobowiązane jest powiadomić o tym ubiegającego się o
przyłączenie, a nie przesłać mu warunki przyłączenia do sieci. Jeżeli natomiast
przedsiębiorstwo energetyczne przygotuje projekt umowy, który następnie
przekaże podmiotowi ubiegającemu się o przyłączenie do sieci, odbiorca ma
możliwość zawarcia umowy na warunkach określonych przez przedsiębiorstwo
energetyczne w okresie ważności warunków przyłączenia. Gdy podmiot
przyłączany nie akceptuje warunków przyłączenia określonych przez
przedsiębiorstwo energetyczne, wówczas wnosi o ich zmianę. Jeżeli wniosek ten
nie zostanie uwzględniony przez przedsiębiorstwo energetyczne, zainteresowany
przyłączeniem podmiot może wystąpić do Prezesa Urzędu na podstawie art. 8 ust.
1 Prawa energetycznego z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu dotyczącego
odmowy zawarcia umowy o przyłączenie do sieci.
Na tej podstawie Sąd Apelacyjny przyjął, że wydanie przez przedsiębiorstwo
energetyczne warunków przyłączenia, wraz z projektem umowy o przyłączenie,
stanowi potwierdzenie możliwości przyłączenia do sieci zainteresowanego, który
ubiega się o przyłączenie zgodnie z tymi warunkami. Powstaje wówczas
obowiązek zawarcia umowy przez przedsiębiorstwo energetyczne będące
operatorem sieci. Odnosząc powyższe założenia do okoliczności faktycznych
sprawy Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że powód wydał warunki przyłączenia
zainteresowanemu na postawie ekspertyzy wpływu farmy elektrowni wiatrowych
„D.” na system elektroenergetyczny. Ekspertyza ta potwierdzała możliwość
przyłączenia obiektu zainteresowanego do sieci powoda.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, istota sporu polega na określeniu zakresu
inwestycji w rozbudowę sieci energetycznej powoda, które miały być realizowane
przy finansowym udziale zainteresowanego. Sąd Apelacyjny nie podzielił poglądu
7
powoda, że miał on uzasadnione podstawy przyjąć, że należna mu opłata
przyłączeniowa wynosić będzie 50% rzeczywistych nakładów niezbędnych do
realizacji przyłączenia, w tym nakładów na rozbudowę i modernizację sieci, w
związku z tym dokonał korzystnej dla siebie interpretacji przepisów i na tej
podstawie wydał warunki przyłączenia oraz oczekiwał, że zainteresowany uiści
wyliczoną przez powoda kwotę opłaty za przyłączenie. Według Sądu
Apelacyjnego, treść art. 7 ust. 5 i 6 oraz 9c ust. 3 pkt 2 i 3 Prawa energetycznego
jest jednak na tyle jasna, że nie pozwala na uznanie takiego przypuszczenia za
zasadne. Na tej podstawie zarzut apelacyjny dotyczący naruszenia art. 7 ust. 1
Prawa energetycznego został oddalony.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego
Sąd Apelacyjny zważył, że w tym zakresie powód podnosi, iż: 1) w jego planie
rozwoju nie ujęto części inwestycji związanej z modernizacją i rozbudową sieci
niezbędną do dokonania przyłączenia (przebudowa linii E. I i E. II O.); 2) powód nie
posiada środków finansowych pozwalających na sfinansowanie takiej inwestycji; 3)
inwestycja ta nie została ujęta w gminnych założeniach zaopatrzenia w energię, o
których mowa w art. 19 Prawa energetycznego. W tym zakresie Sąd Apelacyjny
przyjął, że z załączonych do odwołania dokumentów nie wynika, by w planach
rozwoju powoda była ujęta wspomniana powyżej część inwestycji w sieć powoda
(niezbędna jego zdaniem do przyłączenia zainteresowanego do sieci). Uznał
jednak, że powód nie udowodnił, by nie miał możliwości wystąpienia o uzupełnienie
swoich planów rozwoju o tę inwestycję, w sytuacji gdy sama inwestycja w
przyłączenie farmy wiatrowej „D.” była ujęta w planie rozwoju powoda na lata 2008-
2011 (k. 87 akt – tabelka poz. 13). Skoro powód zamierzał przyłączyć farmę
wiatrową zainteresowanego, powinien ująć w planie rozwoju wszelkie niezbędne
do tego inwestycje lub wystąpić o aktualizację planu rozwoju. Ponadto, obciążenie
zainteresowanego kosztami rozbudowy sieci powoda mogłoby prowadzić do
nierównego traktowania przedsiębiorców przez powoda, ponieważ po
zrealizowaniu inwestycji w rozbudowę sieci dzięki wkładowi zainteresowanego,
przedsiębiorcy ubiegający się o przyłączenie do sieci powoda w okresie
późniejszym wnosiliby niższe od zainteresowanego opłaty z tytułu przyłączenia do
sieci. Podmioty, które później wystąpiłyby o przyłączenie do sieci, nie musiałyby
8
ponosić kosztów związanych z rozbudową sieci powódki. Sąd Apelacyjny wyjaśnił
również, że powód nie wykazał, by przebudowa sieci w zakresie przez niego
wskazanym była potrzebna wyłącznie dla celów przyłączenia farmy wiatrowej
zainteresowanego. Sąd Apelacyjny powołał się w tym zakresie na pisma powoda
do Prezesa Urzędu, z których wynika wydawanie przez powoda warunków
przyłączenia do sieci powoda dla różnych podmiotów oraz że część inwestycji
liniowych zawartych w warunkach przyłączenia zainteresowanego, umożliwi
częściowo przyłączenie innych elektrowni wiatrowych. Na tej podstawie Sąd
Apelacyjny odrzucił zarzut naruszenia § 14 ust. 6 rozporządzenia Ministra
Gospodarki z 2 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i
kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną (Dz.U. z 2007 r., Nr
128, poz. 895, ze zm.).
Według Sądu Apelacyjnego, rozbudowa sieci na potrzeby przyłączania
nowych podmiotów jest wyłącznym obowiązkiem przedsiębiorstwa energetycznego
zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej. Realizacji tego
obowiązku służą plany rozwoju sieci opracowywane we własnym zakresie przez
operatorów systemów dystrybucyjnych. Podmioty ubiegające się o przyłączenie do
sieci nie mają wpływu na treść planu rozwoju. Jednakże plan rozwoju nie ujmuje
szczegółowo poszczególnych inwestycji związanych z konkretnymi przyłączeniami.
Ponadto, żaden operator systemu nie jest w stanie przewidzieć w wieloletnim
planie rozwoju, jakie wnioski o przyłączenie będą składane. To z kolei oznacza, że
plan taki może podlegać korektom. Z kolei Prezes Urzędu uzgadniając plan
rozwoju nie ingeruje w strukturę finansowania planowanych przez operatora
systemu inwestycji. Dlatego założona w planie rozwoju struktura finansowania
może podlegać zmianom w celu optymalizacji kosztów finansowania inwestycji. W
konsekwencji ustalenie przez Prezesa Urzędu uzasadnionego poziomu nakładów
nie powoduje, że przedsiębiorstwo energetyczne nie może zrealizować inwestycji
na poziomie wyższym od ustalonego w planie rozwoju. Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, przypisanie planowi rozwoju znaczenia, jakie chciałby mu nadać
powód, prowadziłoby do zniweczenia normy prawnej zawartej w art. 7 Prawa
energetycznego. Operator mógłby bowiem blokować przyłączenia do sieci celowo
nie planując określonych inwestycji, a następnie zasłaniać się planem rozwoju.
9
Plan rozwoju nie może zaś stać się instrumentem, który utrudnia dostęp do rynku
wytwarzania energii elektrycznej i rozwój konkurencji w dostawach energii. Nie
może być także instrumentem blokującym rozwój odnawialnych źródeł energii
elektrycznej. Skoro więc sama inwestycja związana z przyłączeniem farmy
wiatrowej „D.” została ujęta w planie rozwoju powoda, realizacja oraz finansowanie
budowy i rozbudowy sieci na potrzeby przyłączenie tej farmy elektrowni wiatrowych
należy - stosownie do art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego - do obowiązków
powoda. Przepis ten nakłada na przedsiębiorstwo energetycznego obowiązek
zapewniania realizacji i finansowania budowy i rozbudowy sieci, w tym na potrzeby
przyłączania podmiotów ubiegających się o przyłączenie. Dlatego za niezasadne
Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 7 ust. 5 oraz art. 16 Prawa
energetycznego poprzez przyjęcie w drodze wykładni rozszerzającej, że wyrażony
w art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego obowiązek rozbudowy sieci powstaje także w
sytuacji, gdy rozbudowa ta nie jest ujęta w założeniach oraz planach, o których
mowa w art. 19 i 20 Prawa energetycznego. Sąd Okręgowy nie wyraził bowiem
poglądu, że obowiązek rozbudowy sieci powstaje wówczas, gdy inwestycja nie jest
przewidziana w planach rozwoju, lecz powołał się na uzgodniony przez powoda z
Prezesem Urzędy plan rozwoju, w którym ujęta ostała inwestycja w sieć
przesyłową związaną z przyłączeniem farmy wiatrowej „D.”. Uzasadnia to z kolei
zastosowanie art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego w niniejszej sprawie.
Powód zaskarżył powyższy wyrok skargą kasacyjną w całości i wniósł o
jego uchylenie i zmianę poprzez uwzględnienie odwołania i uchylenie decyzji
Prezesa Urzędu w części obejmującej punkty sentencji 4,5,6,7,8,9, 10 w zakresie,
w jakim ich treści odbiega od brzmienia projektu umowy o przyłączenie do sieci
elektroenergetycznej przedstawionej przez powoda zainteresowanemu.
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie: 1) art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego w związku z § 14 ust. 5 i 6 rozporządzenia Ministra Gospodarki z
2 lutego 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf
oraz rozliczeń w obrocie energią elektryczną w związku z art. 7 ust. 5 i 6 Prawa
energetycznego, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pojęcie
„rzeczywistych nakładów” nie obejmuje nakładów, jakie powód zobowiązany jest
przeznaczyć na modernizację i rozbudowę sieci, a które będą niezbędne wskutek
10
ewentualnego przyłączenia farmy wiatrowej zainteresowanego, podczas gdy
prawidłowa wykładnia prowadzi do wniosku, że koszt przedmiotowych
modernizacji i rozbudowy sieci jest elementem rzeczywistych nakładów, o których
mowa w tym przypisie; 2) art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego, poprzez niewłaściwe
zastosowanie, w sytuacji gdy brak warunków określonych w założeniach lub
planach, o których mowa w art. 19 i 20 Prawa energetycznego, gdyż wskazane w
tym przepisie obowiązki obciążają przedsiębiorstwo energetyczne tylko wtedy, gdy
w projektach założeń do planu lub w planach zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe sporządzanych przez gminę określona inwestycja
została ujęta, podczas gdy w rozpoznawanej sprawie inwestycja
zainteresowanego nie została uwzględniona w przedmiotowych planach; 3) art. 7
ust. 1 i 2 Prawa energetycznego, poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że wydanie
przez powoda „warunków przyłączenia” oraz przesłanie zainteresowanemu
projektu umowy jest równoznaczne z nieodwołalnym potwierdzeniem przez
przedsiębiorstwo energetyczne przesłanki występowania warunków
ekonomicznych i technicznych, a tym samym publicznoprawnego obowiązku
zawarcia umowy. W uzupełnieniu zarzutów skargi kasacyjnej, powód pismem z
dnia 4 lipca 2011 r. podniósł kwestię nieważności postępowania z uwagi na
wydanie zaskarżonego wyroku w okresie, gdy brak było osoby zajmującej
stanowisko Prezesa Urzędu.
W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego powód wywodzi, że przepis ten posługuje się pojęciem „nakłady”.
Pojęcia tego użyto także w § 14 ust. 5 i 6 rozporządzenia taryfowego. Przepis § 14
ust. 5 rozporządzenia taryfowego wymienia, jakiego rodzaju wydatki stanowią
nakłady w rozumieniu art. 7 ust. 8 Prawa energetycznego, zaliczając do nich
określony w umowie przyłączeniowej zakres robót niezbędnych do realizacji
przyłączenia. Z kolei użyte w § 14 ust. 6 sformułowanie „wydatki ponoszone na
budowę urządzeń lub sieci określonych w umowie o przyłączenie do sieci”,
wchodzące w skład pojęcia nakładów, obejmuje zdaniem powoda nakłady na
budowę sieci konieczne do przyłączenia nowego użytkownika. W przeciwnym razie
§ 14 ust. 6 rozporządzenia byłby zbędny. Ponadto powód argumentuje, że przy
ustalaniu kosztów, jakie wiążą się z przyłączeniem nowego użytkownika do sieci
11
przedsiębiorstwa energetycznego, należy uwzględnić pojęcie przyłącza (odcinek
sieci służący do połączenia z pozostała częścią sieci przedsiębiorstwa
energetycznego), mocy przyłączeniowej (mocy planowanej do pobierania lub
wprowadzania do sieci) oraz miejsca przyłączenia (punkt sieci, w którym przyłącze
łączy się z siecią). Na tej podstawie powód wywodzi, że pojęcie „przyłączenia do
sieci” powinno uwzględniać nie tylko koszt budowy samego przyłącza, ale także
koszty związane z dostosowaniem sieci przedsiębiorstwa energetycznego do
wpływu przyłączanego podmiotu na tę sieć. Pojęcia „przyłącza” i „mocy
przyłączeniowej” wskazują bowiem, że prawodawca zdaje sobie sprawę z wpływu
przyłączanych podmiotów na działanie sieci, do której są przyłączane. To z kolei
oznacza, że wzmocnienie lub rozbudowa sieci pozostają w bezpośrednim związku
przyczynowym z faktem przyłączenia nowego użytkownika do sieci. W
uzasadnieniu tego założenia powód odwołuje się do rozporządzenia systemowego,
którego § 7 ust. 1 pkt 7 przewiduje, że wniosek o określenie warunków przyłączenia
powinien zawierać informacje techniczne dotyczące zakłóceń wprowadzanych
przez urządzenia, instalacje i sieci wnioskodawcy oraz charakterystykę obciążeń,
niezbędne do określenia warunków przyłączenia. Ponadto warunki przyłączenia
określają „zakres niezbędnych zmian w sieci związanych z przyłączeniem”, a
prawodawca przewidział obowiązek sporządzenia w określonych przypadkach
ekspertyzy wpływu przyłączanych urządzeń, instalacji lub sieci na system
elektromagnetyczny. Na tej podstawie powód wywodzi, że intencją prawodawcy
było uznanie, iż pojęcie przyłączenia do sieci powinno uwzględniać także
niezbędne prace w sieci przedsiębiorstwa energetycznego, jakie należy
przeprowadzić celem dołączenia do sieci nowego dostawcy. Dodatkowo powód
odwołuje się do różnicy w treści między art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego
(który mówi o „połowie opłaty ustalone na podstawie rzeczywistych nakładów”) oraz
art. 7 ust. 8 pkt 1 (w którym mowa o „jednej czwartej rzeczywistych nakładów
poniesionych na realizację przyłączenia”). Na tej podstawie powód wywodzi, że
pojęcie nakładów z art. 7 ust. 8 pkt 1 Prawa energetycznego jest wyraźnie węższe
od pojęcia nakładów z art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego. Zdaniem powoda,
w art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego ustawodawca „posługuje się więc
szerokim rozumieniem nakładów, których wartość jest następnie podstawą do
12
obliczenia opłaty za przyłączenie”. W konsekwencji należy uwzględnić także
„koszty prac związane z dostosowaniem sieci do nowej sytuacji faktycznej, w której
elementem systemu staje się nowy podmiot”. Przepis ten nie rozróżnia między
nakładami na wykonanie przyłącza a nakładami obiektywnie niezbędnymi do
umożliwienia podłączenia nowego podmiotu do sieci.
Dodatkowo powód zarzuca naruszenie art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego, poprzez pominięcie przy wykładni tego przepisu wytycznych
wynikających z dyrektywy 2001/77, w szczególności art. 7 ust. 2 dyrektywy
2001/77. Zgodnie z tym przepisem „Państwa Członkowskie ustalają ramy prawne
albo wymagają od podmiotów gospodarczych działających na ich terenie w
systemie przesyłowym i w systemie dystrybucji określenia i opublikowania ich
własnych normatywnych zasad, odnoszących się do ponoszenia kosztów
dostosowania technicznego w rodzaju powiązań czy wzmocnienia sieci
przesyłowej, koniecznych w celu zintegrowania nowych producentów
dostarczających energię elektryczną wytwarzaną z odnawialnych źródeł energii do
wspólnej sieci”. Zdaniem powoda, treść tego przepisu zwraca uwagę na problem
konieczności wzmocnienia lub dostosowania systemów energetycznych do sytuacji,
w której będą musiały one przyjąć energię wytworzoną ze źródeł odnawialnych.
Dlatego cel dyrektywy 2001/77 uwzględnia tylko taka wykładnia art. 7 ust. 8 pkt 3
Prawa energetycznego, zgodnie z którą pojęcie rzeczywistych nakładów na
przyłączenie obejmuje także nakłady na rozbudowę i modernizację sieci, w
zakresie w jakim nakłady te są konieczne do przyłączenia nowych producentów
energii.
Zarzut naruszenia art. 7 ust. 5 PE powód uzasadnia w ten sposób, że
obowiązek rozbudowy sieci na potrzeby przyłączania różnych podmiotów nie ma
charakteru bezwzględnego, o czym świadczy zawarte w treści tego przepisu
odwołanie do art. 19 i 20 PE. Tymczasem konieczność budowy linii E. 1 – E. 2 –
O. nie została uwzględniona w tych założeniach lub planach, co zwalnia powoda z
obowiązku budowy tej linii.
Uzasadniając zarzut naruszenia art. 7 ust. 1 i 2 PE powód podnosi, że
wydane przez przedsiębiorstwo energetyczne warunki przyłączenia stanowią
potwierdzenie istnienia technicznych i ekonomicznych warunków przyłączenia,
13
jednakże tylko na warunkach określonych w tym dokumencie. Takim warunkiem w
niniejszej sprawie była konieczność wybudowania odcinka sieci E. 1 – E. 2 – O. i
określony w wydanych warunkach przyłączenia sposób finansowania tej inwestycji.
Według powoda, nieuprawnione jest więc przyjęcie założenia, zgodnie z którym
występowanie warunków ekonomicznych nie może ulec zmianie, w szczególności
wobec stanowiska zainteresowanego odnośnie treści przedstawionych mu
warunków przyłączenia i projektu umowy przyłączeniowej. Warunki przyłączenia
stanowią bowiem odpowiedź przedsiębiorstwa energetycznego na wniosek
podmiotu zainteresowanego przyłączeniem. Warunki przyłączenia przekazywane
są wnioskodawcy wraz z projektem umowy o przyłączenie do sieci, zatem projekt
umowy zależy od warunków przyłączenia. Jednym z niezbędnych składników
umowy jest wysokość opłaty za przyłączenie, zaś jednym z fakultatywnych
elementów jest określenie zakresu robót niezbędnych przy realizacji przyłączenia.
Skoro treść projektu umowy pozostaje w ścisłym związku z treścią warunków
przyłączenia, zakwestionowanie przez zainteresowanego istotnych postanowień
umowy (wysokości opłaty przyłączeniowej, zakresu zmian niezbędnych w sieci w
związku z przyłączeniem) nie pozostaje bez wpływu na ocenę istnienia warunków
ekonomicznych przyłączenia. Jeżeli wydając warunki przyłączenia do sieci
przedsiębiorca energetyczny wskazuje na konieczność przeprowadzenia szeregu
niezbędnych prac, które mają być pokryte z opłaty przyłączeniowej, to
zakwestionowanie wysokości tej opłaty skutkuje koniecznością zrewidowania
przez przedsiębiorcę energetycznego stanowiska w kwestii istnienia
ekonomicznych podstaw dla przyłączenia zainteresowanego podmiotu do sicie.
Nie ma przy tym znaczenia, że określone warunki przyłączenia wiążą ich
wystawcę przez okres 2 lat, ponieważ warunki przyłączenia stanowią
zobowiązanie do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci na określonych przez
dysponenta sieci warunkach. Powód przyjmuje ponadto, że jeżeli zaproponowane
zainteresowanemu warunki umowy przyłączeniowej i warunki przyłączenia nie
odpowiadają mu, można to potraktować jako odmowę przyłączenia do sieci, lecz
dokonanie przez Prezesa Urzędu lub sąd zmian w umowie, które pomijają interes
przedsiębiorstwa energetycznego i naruszają zasadę równoważenia interesów
14
różnych uczestników rynku powodują konieczność ponownej oceny występowania
przesłanki warunków ekonomicznych.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powoda zainteresowany wniósł o jej
oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna powoda jest zasadna, aczkolwiek nie wszystkie powołane
w niej zarzuty zasługują na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności należy rozpatrzyć najdalej idący zarzut dotyczący
nieważności postępowania przed Sądem Apelacyjnym. Powód upatruje jej w fakcie
odwołania przez Prezesa Rady Ministrów z dniem 21 grudnia 2010 r. osoby
będącej piastunem organu oraz powierzenia pełnienia obowiązków Prezesa
Urzędu innej osobie. Powód argumentuje, że skoro stroną postępowania jest
Prezes Urzędu, a nie osoba pełniąca obowiązki Prezesa Urzędu, w okresie od 21
grudnia 2010 r. do 1 czerwca 2011 r., kiedy to Prezes Rady Ministrów powołał
osobę pełniącą obowiązki Prezesa Urzędu na stanowisko Prezesa Urzędu, brak
było strony postępowania.
Zdaniem Sądu Najwyższego, zarzut nieważności postępowania jest
nieuzasadniony, zaś argumentacja powoda, w świetle której w okresie
wyrokowania przez Sąd Apelacyjny nie było jednej strony postępowania toczącego
się z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, nie jest przekonywująca. Przepis art.
379 § 1 pkt 2 k.p.c. wiąże nieważność postępowania cywilnego z brakiem
zdolności sądowej strony postępowania. W orzecznictwie Sądu Najwyższego
przyjęto, że stroną postępowania z odwołania od decyzji regulatorów rynku, takich
jak Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej czy Prezes Urzędu Regulacji
Energetyki, jest organ administracji, którego zdolność sądowa wynika z mocy
ustawy (art. 47950
§ 1 k.p.c., uchwała Sądu Najwyższego z 20 lutego 2008 r., III
SZP 1/08, OSNP 2008 nr 19-20, poz. 304). Prezes Urzędu jest, stosownie do art.
21 ust. 2 Prawa energetycznego, centralnym organem administracji rządowej.
Zgodnie z postanowieniem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 maja 2006
r., II GZ 54/06 (niepublikowane), pojęcie organu administracji publicznej, w tym
15
rządowej, należy rozumieć jako „wyodrębnioną część aparatu administracji
publicznej, działającego w imieniu i na rachunek państwa lub innego podmiotu
władzy publicznej, wykonującą zadania z zakresu administracji publicznej,
upoważnioną do stosowania środków władczych i działającą w ramach ustawowo
przyznanych kompetencji”. W konsekwencji brak osoby fizycznej wykonującej
funkcje organu, czy zmiany personalne na tym stanowisku, nie znoszą samego
organu. Powód wywodzi nieważność postępowania z faktu powierzenia
Mariuszowi W. pełnienia obowiązków Prezesa Urzędu, w sytuacji gdy Prawo
energetyczne nie przewiduje takiej możliwości. W tym zakresie należy stwierdzić,
że aczkolwiek powód trafnie wywodzi, iż przepisy Prawa energetycznego nie
przewidują dla Prezesa Rady Ministrów kompetencji do czasowego powierzenia
funkcji organu administracji rządowej, jakim jest Prezes Urzędu, to okoliczność ta
nie ma znaczenia z punktu widzenia oceny zasadności zarzutu nieważności
postępowania przed Sądem Apelacyjnym. W świetle znanych powszechnie faktów,
Prezes Rady Ministrów powierzył Mariuszowi W. pełnienie obowiązków Prezesa
Urzędu. To z kolei oznacza, w myśl zapatrywań Naczelnego Sądu
Administracyjnego, że powierzył tej osobie wszystkie funkcje tego organu, a
inaczej wszystkie kompetencje, uprawnienia i obowiązki przynależne temu
organowi (stanowisku) (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21 czerwca
2007 r., II GSK 61/07, OSP 2008 nr 10, poz. 106). Do powierzenia tych
obowiązków doszło przez Prezesa Rady Ministrów, a zatem przez organ właściwy
w rozumieniu art. 21 ust. 2a Prawa energetycznego do powoływania i odwoływania
Prezesa Urzędu. Jak wskazano w powołanym powyżej wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego, powierzenie obowiązków organu administracji publicznej jest
aktem administracyjnym. Akt ten korzysta z domniemania ważności. Akt ten, nawet
jeżeli jest wadliwy, jest uznawany za obowiązujący, dopóki w odpowiednim trybie
nie zostanie usunięty z porządku prawnego. Nikt nie może skutecznie powołać się
na jego nieważność, zanim ta nieważność nie zostanie formalnie stwierdzona.
Analogiczne zapatrywania wyrażono w uzasadnieniu uchwały Sądu Najwyższego
z 20 lutego 2008 r., III SZP 1/08, w odniesieniu do powołania na stanowisko
Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej. W konsekwencji, skoro Prezes Rady
Ministrów wyznaczył osobę, która ma wykonywać kompetencje Prezesa Urzędu, a
16
akt powierzenia tych kompetencji nie został - w świetle informacji posiadanych
przez Sąd Najwyższy - zakwestionowany w odpowiednim postępowaniu, brak
podstaw dla przyjęcia, że nie było osoby umocowanej do działania w charakterze
organu, jakim jest Prezes Urzędu. Okoliczność, że osobą tą była osoba
wyposażona „tymczasowo” przez Prezesa Rady Ministrów w odpowiednie
upoważnienie, nie wpływa na merytoryczną ocenę zasadności zarzutu
nieważności postępowania z powodu braku zdolności sądowej, skoro z punktu
widzenia ustrojowego prawa administracyjnego doszło do zastąpienia
dotychczasowego piastuna organu nowym, aczkolwiek tymczasowym, piastunem.
Pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej powoda dotyczą przepisów prawa
materialnego.
W odniesieniu do zarzutu naruszenia art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego powód wywodzi, że prawidłowa jest tylko taka wykładnia tego
przepisu, zgodnie z którą nakładami uwzględnianymi przy kalkulowaniu opłaty za
przyłączenie do sieci są wszystkie niezbędne nakłady, jakie powód musi ponieść na
przyłączenie zainteresowanego do swej sieci. Zdaniem powoda, nakładami takimi
mogą być także nakłady na rozbudowę i rozwój własnej sieci. Istota podniesionego
przez powoda zarzutu kasacyjnego, tak jak istota sporu w niniejszej sprawie,
dotyczy określenia zakresu inwestycji, których kosztami powód może obciążyć
zainteresowanego w drodze opłaty za przyłączenie instalacji zainteresowanego do
sieci energetycznej powoda. Powód utrzymuje, że budowa linii energetycznej E. 1-
E. 2 – O. jest konieczna do przyłączenia zainteresowanego, dlatego powinien on
ponieść połowę kosztów związanych z tą inwestycją. Sąd Apelacyjny przyjął zaś, że
koszty związane z modernizacją lub rozbudową sieci powoda, powstałe w związku
z przyłączeniem do niej zainteresowanego, nie wchodzą w skład „rzeczywistych
nakładów” na realizację przyłączenia w rozumieniu art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego.
Sąd Najwyższy podziela w pełni wykładnię art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego dokonaną przez Sąd drugiej instancji. Przepis art. 7 ust. 8 pkt 3
Prawa energetycznego upoważnia przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się
przesyłaniem lub dystrybucją energii do pobrania opłaty za przyłączenie źródeł
współpracujących z siecią tego przedsiębiorstwa. Opłatę tą ustala się na podstawie
17
„rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia” z wyjątkiem
przewidzianym dla opłaty za przyłączenie odnawialnych źródeł energii. W
przypadku tych źródeł energii, przepis art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego
stanowi o opłacie za przyłączenie w wysokości połowy opłaty ustalonej „na
podstawie rzeczywistych nakładów”. Dwukrotne użycie w treści art. 7 ust. 8 pkt 3
Prawa energetycznego sformułowania „rzeczywiste nakłady” uzasadnia założenie,
zgodnie z którym sformułowaniu temu należy nadać to samo znaczenie zarówno w
odniesieniu do przyłączania źródeł niebędących odnawialnymi źródłami energii o
mocy elektrycznej zainstalowanej nie wyższej niż 5 MW, jak i w odniesieniu do
przyłączania źródeł będących odnawialnymi źródłami energii o mocy elektrycznej
zainstalowanej nie wyższej niż 5 MW.
Nieuprawnione jest natomiast założenie interpretacyjne powoda, zgodnie z
którym pojęcie „rzeczywistych nakładów” z drugiej części art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego należy rozumieć szerzej od pojęcia „rzeczywistych nakładów
poniesionych na realizację przyłączenia” z pierwszej części art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego. Przepis art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego w całości
dotyczy „opłaty za przyłączenie” wszystkich źródeł energii do sieci przedsiębiorstw
energetycznych. Niezależnie od tego, czy przyłączenie dotyczy konwencjonalnego
czy odnawialnego źródła energii, zakres „nakładów” wliczanych w podstawę
ustalenia opłaty za przyłączenie powinien być taki sam. W przeciwnym razie
pozbawione racjonalnego uzasadnienia byłoby przyznanie odnawialnym źródłom
energii 50% bonifikaty z tytułu opłaty za przyłączenie ustalonej na podstawie
„rzeczywistych nakładów”, gdyby w skład tych nakładów wchodziły innego rodzaju
wydatki niż w przypadku przyłączenia do sieci konwencjonalnych źródeł energii.
Dlatego podstawę naliczenia opłaty za przyłączenie jakiegokolwiek źródła energii
stanowią „rzeczywiste nakłady poniesione na realizację przyłączenia”, przy czym
ostateczna wysokość opłaty pobieranej od podmiotu ubiegającego się o
przyłączenie do sieci odnawialnego źródła energii, o którym mowa w art. 7 ust. 8
pkt 3 Prawa energetycznego, stanowi 50% rzeczywistych nakładów na realizację
przyłączenia, a nie 100% takich nakładów, jak w przypadku konwencjonalnych
źródeł energii lub odnawialnych źródeł energii o wyższej mocy.
18
Powyższe założenie interpretacyjne nie przesądza o zasadności zarzutu
kasacyjnego dotyczącego art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego. Nie rozstrzyga
bowiem o tym, jakiego rodzaju nakłady mieszczą się w nakładach z tytułu „realizacji
przyłączenia”. W tym zakresie powód przedstawia szereg argumentów
zmierzających do przekonania o słuszności takiej interpretacji tego przepisu,
zgodnie z którą koszt niezbędnej rozbudowy sieci przedsiębiorstwa energetycznego
wynikający z przyłączenia nowego dostawcy energii, powinien być uwzględniany na
poczet nakładów branych pod uwagę przy ustalaniu wysokości opłaty za
przyłączenie do sieci. Tymczasem opłata, której dotyczy art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego, co wynika jasno z treści tego przepisu, to „opłata za przyłączenie
do sieci”. Opłata taka pobierana jest wówczas, gdy spełnione są warunki, o których
mowa w art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego. Skoro jest to „opłata za przyłączenie
do sieci”, to jest to opłata za zespolenie (złączenie) instalacji nowego wytwórcy
energii z siecią przedsiębiorstwa energetycznego. Ponieważ jest to opłata za
zespolenie przyłączanej instalacji z istniejącą siecią, powinna obejmować tylko
nakłady na wykonanie owego zespolenia. Nie może natomiast obejmować
nakładów na rozbudowę sieci przedsiębiorstwa energetycznego celem akomodacji
nowych instalacji dostarczających energię (w zakresie w jakim rozbudowa ta nie ma
związku z samym połączeniem nowego źródła energii z siecią). Konieczność
rozbudowy sieci celem dokonania przyłączenia nowego źródła energii powinna być
jednak uwzględniana na etapie analizy przesłanek z art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego, a nie na etapie stosowania art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego. Zdaniem Sądu Najwyższego, przyjęta powyżej wykładnia pojęcia
„opłaty za przyłączenie do sieci” jest jedynie słuszna w świetle brzmienia przepisu
art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego, obowiązków ciążących na
przedsiębiorstwach energetycznych przyłączających do sieci jak i treści art. 1
Prawa energetycznego. W świetle powyższego zarzut naruszenia art. 7 ust. 8 pkt 3
Prawa energetycznego jest nieuzasadniony.
Bezzasadny jest także zarzut naruszenia art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa
energetycznego w związku z art. 7 ust. 2 dyrektywy 2001/77. Sąd Najwyższy
podziela argumentację powoda, zgodnie z którą z powołanego powyżej przepisu
dyrektywy 2001/77 wynika konieczność określenia przez państwo członkowskie
19
zasad pokrywania kosztów związanych z nakładami na „wzmocnienie sieci
przesyłowej”. Przepis art. 7 ust. 2 dyrektywy 2001/77 nie narzuca jednak żadnego
konkretnego rozwiązania w tym zakresie, a w szczególności nie nakazuje
państwom członkowskim wprowadzenia takiej regulacji wspomnianego
zagadnienia, zgodnie z którą nakłady te finansowane byłyby z opłaty takiej, jak
wymieniona w art. 7 ust. 8 pkt 3 Prawa energetycznego.
Zasadne okazały się natomiast pozostałe zarzuty skargi kasacyjnej powoda.
Sąd Apelacyjny wywiódł obowiązek rozbudowy przez powoda sieci na
potrzeby – między innymi - przyłączenia farmy wiatrowej zainteresowanego z art. 7
ust. 5 Prawa energetycznego. Przepis ten nakłada na niektóre przedsiębiorstwa
energetyczne obowiązek rozbudowy sieci oraz finansowania rozbudowy sieci na
potrzeby przyłączania różnych podmiotów. Obowiązek ten nie ma charakteru
bezwzględnego, jak trafnie argumentuje powód, i aktualizuje się na określonych w
tym przepisie warunkach. Mianowicie, obowiązek ten spoczywa na
przedsiębiorstwie energetycznym tylko i wyłącznie w zakresie wynikającym z
przepisów wykonawczych, wydanych na podstawie art. 9 oraz 46 Prawa
energetycznego oraz w zakresie wynikającym z założeń lub planów, o których
mowa w art. 19 i 20 Prawa energetycznego. W niniejszej sprawie brak jednak
ustaleń, w świetle których instalacja zainteresowanego przewidziana byłaby w
planach lub założeniach do planów, o których mowa w art. 19 i 20 Prawa
energetycznego. Powód konsekwentnie argumentuje, że takich planów brak.
Potwierdza to Sąd Apelacyjny, ale obowiązek finansowania i rozbudowy sieci na
użytek przyłączenia zainteresowanego wywodzi z planu rozwoju przedsiębiorstwa
energetycznego, o którym mowa w art. 16 Prawa energetycznego. Tymczasem
przepis art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego nie odwołuje się w swej treści do
planów z art. 16 Prawa energetycznego. W braku ustaleń dotyczących
uwzględnienia farmy wiatrowej zainteresowanego w założeniach lub planach, o
których mowa w tym przepisie, nie mógł zatem stanowić podstawy prawnej dla
wywiedzenia względem powoda obowiązku rozbudowy na własny koszt sieci
energetycznej w celu przyłączenia zainteresowanego. Brak również ustaleń, które
uzasadniałyby konkluzję, iż powód jest zobligowany do rozbudowy sieci (we
20
wskazanym przez siebie zakresie) na mocy przepisów wykonawczych wydanych na
podstawie art. 9 oraz 46 Prawa energetycznego.
Przepis art. 7 ust. 5 Prawa energetycznego nie jest jedynym przepisem,
który nakłada na przedsiębiorstwa energetycznego takie jak powód obowiązek
rozbudowy sieci. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto już, że obowiązek
rozbudowy sieci wynika również z art. 4 ust. 1 i art. 9c ust. 3 pkt 3 i 4 Prawa
energetycznego (wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2011 r., III SK 42/10, LEX
nr 898422). Jednakże, obowiązek rozbudowy sieci, o którym mowa w innych
przepisach prawa energetycznego (art. 4 ust. 1 i art. 9c ust. 3 pkt 3 i 4) nie ma
związku z rozbudową sieci na potrzeby przyłączania nowych podmiotów, lecz
utrzymania spójności i prawidłowego działania systemu energetycznego. Jest to
więc obowiązek budowy odpowiednich połączeń między sieciami należącymi do
poszczególnych przedsiębiorstw energetycznych, obowiązek ich modernizacji, w
tym w celu podniesienia poziomu dopuszczalnych obciążeń w związku ze
zwiększonym zapotrzebowaniem na moc. Z przepisów tych nie wynika jednak, by
publicznoprawny obowiązek dbałości o stan sieci przesyłowej i dystrybucyjnej
rozciągał się na inwestycje „wymuszone” przez przyłączenia kolejnych podmiotów
(zwłaszcza w sytuacji, gdy obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie ma
charakter obowiązku warunkowego). W niniejszej sprawie obowiązek rozbudowy
przez powoda własnej sieci w związku z przyłączaniem do niej nowych instalacji, w
tym farmy wiatrowej zainteresowanego, można byłoby oprzeć na art. 4 ust. 1 i art.
9c ust. 3 pkt 3 i 4 Prawa energetycznego, gdyby spełnione były przesłanki art. 7
ust. 1 Prawa energetycznego, a wskazywana przez powoda konieczność
rozbudowy sieci podyktowana była nie tyle przyłączeniem zainteresowanego lub
innych podmiotów, co koniecznością realizacji obowiązków ciążących na powodzie
na podstawie art. 4 ust. 1 i art. 9c ust. 3 pkt 3 i 4 Prawa energetycznego.
Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego
należy stwierdzić, że przepis ten nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne
publicznoprawny obowiązek zawierania umów. Obowiązek ten nie jest
bezwzględny. Aktualizuje się tylko w ściśle określonych okolicznościach,
wymienionych w tym przepisie. Aktualizacja tego obowiązku warunkuje również
kompetencję Prezesa Urzędu do rozstrzygnięcia sporu w przedmiocie odmowy
21
zawarcia umowy o przyłączenie do sieci. Stosownie do treści art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek zawarcia takiej
umowy, tylko jeżeli łącznie spełnione są dwie przesłanki wymienione w tym
przepisie – 1) istnieją techniczne warunki przyłączenia oraz 2) przyłączenie jest
ekonomicznie uzasadnione. Warunki te mają charakter obiektywny. Są niezależne
od woli stron ewentualnej umowy oraz ich działań. Jeżeli nie ma warunków
technicznych i ekonomicznych, nie ma obowiązku zawarcia umowy o przyłączenie
do sieci. Odmowa zawarcia umowy o przyłączenie, gdy warunki te nie są spełnione,
nie upoważnia również Prezesa Urzędu do wydania decyzji zastępującej umowę o
przyłączenie do sieci, chyba że w postępowaniu przez Prezesem Urzędu zostanie
wykazane, że warunki techniczne i ekonomiczne istniały.
Istnienie tych warunków weryfikowane jest co do zasady przez
przedsiębiorstwo sieciowe wówczas, gdy podmiot zainteresowany przyłączeniem
do sieci wystąpi ze stosownym wnioskiem. Złożenie takiego wniosku rodzi po
stronie przedsiębiorstwa sieciowego obowiązek przeprowadzenia oceny, czy
przyłączenie danego podmiotu jest możliwe z technicznego punktu widzenia (to jest
czy przedsiębiorstwo sieciowe może dostarczać lub przyjmować do sieci
wnioskowaną ilość energii elektrycznej) oraz czy będzie ekonomicznie
uzasadnione. Dopiero po przeprowadzeniu stosownych ustaleń przedsiębiorstwo
sieciowe wydaje warunki przyłączenia. Jeżeli w przekonaniu przedsiębiorstwa
energetycznego brak warunków technicznych lub ekonomicznych, wówczas
odmawia ono zawarcia umowy o przyłączenie do sieci i informuje o tym Prezesa
Urzędu.
W niniejszej sprawie przesłanki, o których mowa w art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego, nie zostały wykazane w toku postępowania przed Sądem
Apelacyjnym. Dokonana przez Sąd drugiej instancji subsumpcja art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego do okoliczności niniejszej sprawy nie jest poparta ustaleniami
faktycznymi odnoszącymi się do technicznych i ekonomicznych możliwości
przyłączenia instalacja zainteresowanego do sieci powoda, a jedynie określoną
oceną faktu wydania przez powoda warunków przyłączenia. Sąd Apelacyjny przyjął
bowiem, że o spełnieniu wymienionych w art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego
warunków przesądza samo wydanie przez powoda warunków przyłączenia do
22
sieci. Rozumowanie to bliskie jest zasadzie „venire contra factum proprium nemini
licet” - skoro powód wydał warunki przyłączenia do sieci, tym samym potwierdził, że
istnieją ekonomiczne i techniczne warunki przyłączenia do sieci. Jednakże
dokonana przez Sąd Apelacyjny ocena zachowania powoda abstrahuje od faktu, że
warunki przyłączenia określają tylko kwestie techniczne, co wynika wprost z § 8
ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 4 maja 2007 r. w sprawie
szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (Dz.U. z
2007 r., nr 93, poz. 623). Warunki przyłączenia nie odnoszą się w ogóle do
przesłanki technicznej możliwości przyłączenia źródła energii oraz ekonomicznej
zasadności koniecznych do tego inwestycji (wykraczających poza samą realizację
przyłącza). Ponadto, wydając przedmiotowe warunki powód wyraźnie zastrzegał,
że przyłączenie farmy wiatrowej do sieci będzie możliwe w przypadku
sfinansowania przez zainteresowanego określonych inwestycji. W okolicznościach
niniejszej sprawy nie jest zatem możliwe odwoływanie się do wymienionej powyżej
zasady celem uzasadnienia założenia o istnieniu technicznych i ekonomicznych
warunków przyłączenia zainteresowanego do sieci powoda.
Akceptacja toku rozumowania Sądu drugiej instancji prowadziłaby także do
nieuzasadnionego zróżnicowania zakresu ochrony praw przedsiębiorstw
energetycznych zarządzających siecią. Jeżeli przedsiębiorstwo odmówiłoby
zawarcia umowy powołując się od razu na brak przesłanek z art. 7 ust. 1 Prawa
energetycznego, wówczas Prezes Urzędu musiałby wykazać, że przesłanki te są
spełnione. Natomiast w przypadku przedsiębiorstwa, które określiłoby po spełnieniu
jakich warunków technicznych i finansowych możliwe jest przyłączenie do sieci
nowych odbiorców lub wytwórców, w przypadku sporu co do tych warunków i treści
umowy, Prezes Urzędu nie musiałby w ogóle wykazywać, że publicznoprawny
obowiązek zawarcia umowy o przyłączenie do sieci ciążył na danym
przedsiębiorstwie, gdyż kwestia ta zostałaby przesądzona przez wydanie warunków
przyłączenia. Należy również mieć na uwadze, że gdy podmiot zainteresowany
przyłączeniem do sieci kwestionuje warunki umowy o przyłączenie do sieci i
występuje do Prezesa Urzędu z wnioskiem o rozstrzygnięcia sporu poprzez
wydanie decyzji z art. 8 ust. 1 Prawa energetycznego, Prezes Urzędu zobowiązany
jest najpierw ustalić, czy na przedsiębiorstwie energetycznym spoczywał obowiązek
23
zawarcia umowy z art. 7 ust. 1 Prawa energetycznego, a następnie dopiero ocenić,
które z postanowień projektu umowy wymagają zmiany. Ustaleń takich i
odpowiednich dowodów w niniejszej sprawie brak. W tych okolicznościach zarzut
naruszenia art. 7 ust. 1 i 2 Prawa energetycznego należy uznać za uzasadniony.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy z mocy art. 398¹⁵§1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji wyroku.