Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 15/12
POSTANOWIENIE
Dnia 25 kwietnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku A. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o świadczenie rehabilitacyjne i zasiłek chorobowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 25 kwietnia 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 9 listopada 2011 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje radcy prawnemu T. W. od Skarbu Państwa (Sądu
Okręgowego) wynagrodzenie z tytułu nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu zażaleniowym w
kwocie 120 (sto dwadzieścia) zł powiększonej o obowiązującą
stawkę podatku od towarów i usług.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 9 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy - działając na
podstawie art. 328 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. - odrzucił wniosek A. W. o
sporządzenie uzasadnienia wyroku tego Sądu z dnia 13 października 2011 r.
2
uznając, że składając przedmiotowy wniosek w dniu 4 listopada 2011 r.
wnioskodawca uchybił terminowi określonemu w art. 387 § 3 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca zarzucił naruszenie:
1) art. 472 § 1 i 2 k.p.c. poprzez brak ich zastosowania w sprawie; 2) norm
interpretacyjnych postępowania w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych wprowadzających szereg ułatwień dla wnioskodawcy, a w
szczególności poprzez niezastosowanie w drodze analogii i wnioskowania a maiori
ad minus norm wynikających z art. 4779
§ 3 k.p.c.; 3) art. 487 § 1, 2 i 3 k.p.c. (z
uzasadnienia zażalenia zdaje się wynikać, że skarżącemu chodzi o art. 387 § 1-3
k.p.c.), poprzez jego niewłaściwą interpretację; 4) art. 9 k.p.c., poprzez jego
niezastosowanie; 5) art. 5 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie; 6) art. 168 w
związku z art. 5 k.p.c., poprzez ich niezastosowanie.
Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie w całości
zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów.
Zgodnie z zasadą formalizmu postępowania cywilnego, aby czynność
procesowa strony mogła wywrzeć zamierzone skutki, musi być dokonana w
określonym terminie, a więc w okresie przewidzianym do jej dokonania. Terminy te
- jako ustanowione przez przepisy Kodeksu postępowania cywilnego - mają
charakter procesowy i ustawowy. Nie mogą być przedłużane ani skracane przez
sąd lub przewodniczącego jak ma to miejsce w przypadku terminów sądowych, a
ich upływ powoduje bezwzględną bezskuteczność dokonanej przez stronę
czynności procesowej bez względu na to, czy przekroczenie terminu nastąpiło z
winy strony, czy też bez takiej winy (art. 167 k.p.c., zgodnie z którym czynność
procesowa podjęta przez stronę po upływie terminu jest bezskuteczna) oraz
obowiązek sądu uwzględnienia tego przekroczenia z urzędu i odrzucenia
spóźnionego środka procesowego (tu: art. 328 § 1 zdanie drugie w związku z
odpowiednio stosowanym art. 391 § 1 k.p.c.), chyba że wraz z nim zostanie złożony
wniosek o przywrócenie terminu do jego wniesienia (art. 168 i następne k.p.c.).
3
Stosownie do art. 387 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu
wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. W sprawach, w
których apelację oddalono, uzasadnienie sporządza się tylko wówczas, gdy strona
zażądała doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem. Zgodnie z § 2 powołanego wyżej
artykułu sporządzenie uzasadnienia powinno nastąpić w terminie dwóch tygodni od
dnia ogłoszenia sentencji orzeczenia. Jeżeli ogłoszenia nie było, termin ten liczy się
od dnia wydania orzeczenia. W sprawach, w których apelację oddalono,
uzasadnienie sporządza się w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia wniosku.
W myśl art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się
tej stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia sentencji zażądała
doręczenia.
Z przywołanych wyżej przepisów skarżący zdaje się wyprowadzać wniosek,
że obowiązek sporządzenia uzasadnienia wyroku przez sąd odwoławczy wynika z
art. 387 § 2 k.p.c., zaś jego doręczenia - z art. 387 § 3 k.p.c. W rezultacie wywodzi,
że sąd drugiej instancji nie może odrzucić wniosku o sporządzenie uzasadnienia,
gdyż pierwszy z powołanych przepisów nie określa ani terminu do jego złożenia,
ani skutków niedotrzymania tego terminu, czym innym jest natomiast zgłoszenie
żądania doręczenia wyroku z uzasadnieniem, o którym stanowi art. 387 § 3 k.p.c.
Prezentowany przez skarżącego pogląd jest błędny, gdyż art. 387 § 2 k.p.c. określa
jedynie termin do sporządzenia uzasadnienia wyroku przez sąd drugiej instancji.
Termin ten rozpoczyna bieg wyłącznie w sytuacjach określonych w art. 387 § 1
k.p.c., a więc w przypadku oddalenia apelacji - jak w sprawie, w której zostało
wniesione rozpoznawane zażalenie - tylko wówczas, gdy strona zażądała
doręczenia jej wyroku z uzasadnieniem. Z obu tych przepisów jasno zatem wynika,
że sąd drugiej instancji sporządza uzasadnienie wyroku oddalającego apelację w
terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z
uzasadnieniem. Z kolei siedmiodniowy termin dla dokonania tej czynności określa
jednoznacznie art. 387 § 3 k.p.c., nakazujący jego liczenie od ogłoszenia sentencji
orzeczenia. W rezultacie wniosek o doręczenie wyroku z uzasadnieniem w sprawie,
w której oddalono apelację, pochłania wniosek o sporządzenie uzasadnienia tego
wyroku. Jest to oczywiste, gdyż sąd odwoławczy co do zasady uzasadnia wyroki z
urzędu, jednakże w przypadku oddalenia apelacji wyłącznie wówczas, gdy strona
4
złożyła wniosek o doręczenie jej wyroku z uzasadnieniem. Ponieważ przepisy
znajdujące zastosowanie w postępowaniu odwoławczym nie regulują sposobu
postępowania ze spóźnionym wnioskiem o doręczenie uzasadnienia orzeczenia z
uzasadnieniem, przeto kwestia ta podlega rozstrzygnięciu na podstawie
odpowiednio stosowanego (poprzez art. 391 § 1 k.p.c.) art. 328 § 1 zdanie drugie
k.p.c., obligującego sąd drugiej instancji do odrzucenia wniosku złożonego z
uchybieniem terminu. W konsekwencji odrzucenie spóźnionego wniosku o
doręczenie wyroku z uzasadnieniem pochłania odmowę sporządzenia
uzasadnienia orzeczenia oddalającego apelację i - de facto - stanowi odrzucenie
wniosku w tym przedmiocie, zaś samo odrzucenie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku oddalającego apelację jest równoznaczne w skutkach z
odrzuceniem żądania jego doręczenia w trybie art. 387 § 3 k.p.c.
Podstawy żądania doręczenia wyroku z uzasadnieniem nie może w takiej
sytuacji stanowić art. 9 k.p.c. Niewątpliwie stosownie do § 1 zdanie drugie tego
artykułu, strony i uczestnicy postępowania mają prawo otrzymywać odpisy, kopie
lub wyciągi z akt, w tym odpisy wyroku i uzasadnienia, ale tego ostatniego tylko w
przypadku, gdy zostało ono sporządzone, między innymi, z urzędu lub na żądanie
strony zgłoszone w trybie określonym w art. 387 § 3 k.p.c. Zgłoszenie wniosku w
trybie art. 9 k.p.c. nie wywołuje natomiast skutków procesowych i nie zastępuje
wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem, obligującego sąd drugiej instancji -
po myśli art. 387 § 1 zdanie drugie k.p.c. - do sporządzenia uzasadnienia wyroku
oddalającego apelację. Wbrew wywodom skarżącego, nawet doręczenie na
podstawie art. 9 k.p.c. odpisu wyroku ze sporządzonym uzasadnieniem nie otwiera
drogi do wniesienia skargi kasacyjnej (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 25 listopada 1997 r., I CZ 142/97, LEX nr 50619 oraz z dnia 12 września 2003
r., I PZ 59/01, OSNAPiUS 2003 nr 17, poz. 416).
Zarzuty naruszenia art. 5 k.p.c., które skarżący upatruje w niepouczeniu go
w trakcie toczącego się postępowania co do czynności procesowych oraz art. 472 §
1 i 2 k.p.c. wskutek nieupewnienia się przez Sąd drugiej instancji o dojściu do
wnioskodawcy zawiadomienia o terminie rozprawy poprzedzającej wydanie wyroku,
są bezzasadne już tylko dlatego, że art. 387 § 3 k.p.c. jednoznacznie ustanawia
początek biegu terminu do żądania doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem od
5
ogłoszenia jego sentencji. Kwestie prawidłowości działania sądu orzekającego w
trakcie postępowania poprzedzającego ogłoszenie orzeczenia nie mają zatem
jakiegokolwiek znaczenia dla rozpoczęcia biegu przedmiotowego terminu.
Niezasadny jest również zarzut obrazy art. 4779
§ 3 k.p.c., gdyż ten przepis o
szczególnym charakterze odnosi się wyłącznie do odwołań wnoszonych od decyzji
organów rentowych i wszczynających postępowanie sądowe i nie znajduje
zastosowania do późniejszych czynności procesowych stron w tym postępowaniu,
do których mają zastosowanie przepisy o przywróceniu terminu na zasadach
ogólnych (art. 168 i następne k.p.c.; por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1
czerwca 2010 r., II UK 404/09, LEX nr 611422). Nieusprawiedliwiony jest wreszcie
zarzut naruszenia art. 5 w związku z art. 168 k.p.c., gdyż pouczenie lub brak
pouczenia o możliwości wniesienia wniosku o przywrócenie terminu do dokonania
czynności procesowej nie ma żadnego wpływu na bezskuteczność czynności
dokonanej z uchybieniem terminu i obowiązek sądu odrzucenia spóźnionego
środka procesowego, z którym nie został jednocześnie złożony wniosek o
przywrócenie terminu do jego wniesienia (por. także uzasadnienie uchwały
połączonych Izb - Cywilnej oraz Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2011 r., III CZP 38/11, LEX nr
1027055).
Z tych względów zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 39814
w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.