Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 10/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Romualda Spyt
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. R. i J. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie istnienia bądź nieistnienia ubezpieczeń społecznych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 maja 2012 r.,
zażalenia wnioskodawczyni M. R. na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 30
listopada 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 30 listopada 2011 r. Sąd Apelacyjny - działając na
podstawie art. 373 w związku z art. 370 k.p.c. - odrzucił apelację M. R. od wyroku
Sądu Okręgowego z dnia 11 sierpnia 2011 r. z tej przyczyny, że uzasadnienie tego
wyroku zostało sporządzone i doręczone w dniu 5 października 2011 r. na wniosek
pełnomocnika wnioskodawczyni będącego radcą prawnym, złożony ustnie do
protokołu z ogłoszenia wyroku przez Sąd pierwszej instancji, zaś apelacja
wniesiona w dniu 18 października 2011 r. została wywiedziona z przekroczeniem
terminu określonego w art. 369 § 2 k.p.c.
2
W tym zakresie Sąd Apelacyjny odwołał się do wyrażonego przez Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 kwietnia 2005 r., I PZ 44/04 poglądu, że
wniosek o doręczenie wyroku sądu drugiej instancji z uzasadnieniem powinien być
złożony na piśmie. Z mocy art. 466 k.p.c. a contrario, prawo do ustnego zgłoszenia
w sądzie wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem nie przysługuje stronie
reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika. Z tego względu Sąd
Apelacyjny uznał za nieskuteczny wniosek pełnomocnika wnioskodawczyni o
sporządzenie uzasadnienia wyroku, zgłoszony podczas posiedzenia jawnego
wyznaczonego w celu publikacji wyroku Sądu pierwszej instancji, stając na
stanowisku, że błędne działanie tego Sądu - polegające na niezastosowaniu sankcji
w postaci odrzucenia środka odwoławczego - nie może sanować uchybienia
skarżącej w zakresie przekroczenia terminu na wniesienie środka odwoławczego i
wyłączać sankcję przewidzianą w art. 373 w związku z art. 370 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik M.R. zarzucił
naruszenie: 1) art. 87 ust. 1 oraz art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
polegające na wyjściu poza dopuszczalne granice wykładni, skonstruowaniu normy
nieprzewidzianej przez ustawodawcę i oparcie rozstrzygnięcia na tej normie; 2) art.
466 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że
uniemożliwia on profesjonalnemu pełnomocnikowi złożenie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku ustnie do protokołu rozprawy publikacyjnej; 3) art. 328 w
związku z art. 466 k.p.c., poprzez ich błędne zastosowanie polegające na przyjęciu,
że pełnomocnik ubezpieczonej nie złożył skutecznie wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku; 4) art. 328 § 2 w związku z art. 361 k.p.c., poprzez
sporządzenie uzasadnienia bez wyjaśnienia w stopniu wystarczającym podstawy
prawnej rozstrzygnięcia; 5) art. 369 § 1 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie; 6)
art. 369 § 2 k.p.c., poprzez jego zastosowanie pomimo niezaistnienia przesłanek
jego zastosowania; 7) art. 373 w związku z art. 370 k.p.c., poprzez ich
zastosowanie pomimo niezaistnienia przesłanek ich zastosowania.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżanego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
3
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że w postępowaniu zwykłym strona
lub reprezentujący ją pełnomocnik może złożyć wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku do protokołu posiedzenia wyznaczonego w celu jego
publikacji, gdyż art. 328 § 1 k.p.c. nie zawiera żadnego ograniczenia w tym
względzie. Z tego punktu widzenia dokonana przez Sąd Apelacyjny interpretacja
art. 466 k.p.c. pogarsza sytuację procesową strony działającej przez
profesjonalnego pełnomocnika w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń
społecznych w stosunku do sytuacji procesowej takiej strony w postępowaniu
zwykłym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do art. 125 § 1 k.p.c. pisma procesowe obejmują wnioski i
oświadczenia stron składane poza rozprawą. Przepis ten konstruuje ogólną zasadę
obowiązującą w postępowaniu cywilnym, z której wynika, że czynności procesowe
poza rozprawą dokonywane są w formie pism procesowych. Posiedzenia jawne
dzielą się na rozprawy oraz inne posiedzenia jawne niebędące rozprawami.
Ogłoszenie wyroku następuje na posiedzeniu jawnym (art. 326 § 2 k.p.c.), lecz po
zamknięciu rozprawy (art. 316 § 1 in principio k.p.c.), co oznacza, że wniosek
strony o sporządzenie uzasadnienia wyroku, składany jest poza rozprawą, a więc i
on musi przybrać postać pisma procesowego. Wyjątek od przedstawianej zasady
ustanowiony został w art. 466 k.p.c., stosownie do którego pracownik lub
ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie
właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i
innych pism procesowych. Błędne jest zatem założenie, na którym zbudowano
argumentację zażalenia, że w postępowaniu zwykłym wniosek o sporządzenie
uzasadnienia wyroku może być złożony w formie ustnej do protokołu. O formie tego
wniosku decyduje bowiem treść art. 125 § 1 k.p.c., a nie art. 328 § 1 k.p.c. W
konsekwencji przedstawiona przez Sąd drugiej instancji interpretacja art. 466 k.p.c.
nie pogarsza sytuacji procesowej pracownika i ubezpieczonego w porównaniu do
uprawnień stron w postępowaniu zwykłym.
4
Wykładnia językowa art. 466 k.p.c. jest jednoznaczna. Dotyczy on
pracownika lub ubezpieczonego działającego bez adwokata lub radcy prawnego.
Odstępstwo od jasnego i oczywistego sensu przepisu wyznaczonego jego
jednoznacznym brzmieniem mogą uzasadniać tylko szczególnie istotne i doniosłe
względy prawne, społeczne, ekonomiczne lub moralne. Art. 466 k.p.c. ma na celu
przyznanie podmiotom procesowym z reguły nieposiadającym wiedzy prawniczej
oraz gorzej radzącym sobie z prowadzeniem własnych spraw uprawnień
pozwalających na odstępstwo od formalnych wymagań obowiązujących w
postępowaniu cywilnym. Udział profesjonalnego pełnomocnika po stronie
pracownika lub ubezpieczonego powoduje, że względy, dla których ustanowiono
powyższy przywilej, przestają istnieć. W przypadku strony działającej przez
adwokata lub radcę prawnego gwarancją skutecznego dokonania czynności
procesowej jest właśnie fachowe zastępstwo, nie ma zatem w takim przypadku
potrzeby odformalizowania reguł dotyczących czynności procesowych (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2000 r., I PKN 579/99,
OSNAPiUS 2001 nr 15, poz. 488).
Trafnie zatem przyjął Sąd Apelacyjny, że wniosek o uzasadnienie wyroku
zgłoszony przez radcę prawnego ustnie do protokołu nie był skuteczny. Stąd
dwutygodniowy termin do wniesienia apelacji, stosownie do art. 369 § 2 k.p.c., biegł
od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia. Skoro został on
przekroczony, to odrzucenie apelacji na podstawie art. 370 k.p.c. w związku z
art. 373 k.p.c. przez Sąd drugiej instancji odpowiada prawu.
Mając na uwadze powyższe Sad Najwyższy na mocy art. 39814
w związku z
art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak sentencji.