Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 26/12
POSTANOWIENIE
Dnia 16 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Maria Szulc (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Z. G.
przeciwko T. M.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 maja 2012 r.,
zażalenia powódki na postanowienie o kosztach zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 stycznia 2012 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 600
(sześćset) złotych tytułem kosztów postępowania
zażaleniowego;
3) przyznaje ze Skarbu Państwa Sądu Okręgowego
pełnomocnikowi powódki z urzędu adwokatowi B. C.
wynagrodzenie z tytułu udzielenia nieopłaconej pomocy
prawnej z urzędu w kwocie 600 (sześćset) złotych
podwyższone o stawkę podatku VAT.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny zasądził od powódki Z. G. na
rzecz pozwanego T. M., kwotę 5.400 zł tytułem kosztów postępowania
apelacyjnego uznając, że nie zachodzą szczególne okoliczności w rozumieniu art.
102 k.p.c. bowiem powódka prowadziła działalność gospodarczą i była właścicielką
nieruchomości, a prowadząc proces od 2003 r. powinna się liczyć z obowiązkiem
zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej.
W zażaleniu od tego postanowienia powódka zarzuciła błędne przyjęcie
przez Sąd drugiej Instancji, że nie zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek
w rozumieniu art. 102 k.p.c. i w konsekwencji, niezastosowanie tego przepisu.
Wniosła o jego zmianę przez nieobciążanie powódki kosztami postępowania.
W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzasadnienie zarzutów zażalenia sprowadza się do twierdzenia, że sytuacja
majątkowa i życiowa powódki jest na tyle szczególna, że w przedmiotowym stanie
faktycznym znajduje zastosowanie art. 102 k.p.c.
Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może
nie obciążyć kosztami strony przegrywającej. Przywołany przepis, realizujący
zasadę słuszności, stanowi wyjątek od ogólnej reguły obciążania stron kosztami
procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca sprawę jest zobowiązana zwrócić
przeciwnikowi, na jego żądanie, wszystkie koszty niezbędne do celowego
dochodzenia praw i celowej obrony (art. 98 § 1 k.p.c.) - tzw. zasada
odpowiedzialności za wynik procesu. Hipoteza przepisu art. 102 k.p.c., odwołująca
się do występowania „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawia sądowi
orzekającemu swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak
i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nie obciążania jej
kosztami procesu (por. postanowienie SN z dnia 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07,
niepubl.). Do kręgu „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą okoliczności
zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz.
Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego
3
rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony
o zasadności roszczeń, przedawnienie. Drugie natomiast wyznacza sytuacja
majątkowa i życiowa strony, z tym zastrzeżeniem, że niewystarczające jest
powoływanie się jedynie na trudną sytuację majątkowa, nawet jeśli była podstawą
zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu.
Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku
powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11,
niepubl., z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 51/11, niepubl.).
Wbrew twierdzeniom skarżącej Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
zaskarżonego postanowienia dokonał wykładni przepisu art. 102 k.p.c. i zawarł
obszerne motywy rozstrzygnięcia w zakresie kosztów procesu.
Powódka uzasadniając celowość zastosowania art. 102 k.p.c. ograniczyła
się jedynie do wskazania na swoją niekorzystną sytuację majątkową, podeszły wiek
i sprawowaną pieczę nad małoletnim M. G. Jak zostało wykazane dokumentami
dołączonymi do odpowiedzi na zażalenie, małoletni jest właścicielem trzech
nieruchomości, w tym dwóch mieszkań, które mogą przynosić dochód, a zatem nie
można uznać, że sprawowana opieka ma dla powódki wymiar finansowy. Ponadto,
mimo przegranej przed Sądem I instancji, powódka zdecydowała się na
kontynuowanie procesu, mając świadomość swojej niekorzystnej sytuacji
majątkowej oraz znając motywy tego Sądu i wynik procesu karnego. Jak wskazano
wyżej, sam stan majątkowy, czy sytuacja finansowa powoda nie stanowi
okoliczności wyłącznie decydującej o zwolnieniu od kosztów procesu w pełnym
zakresie. O ile bowiem taki stan może uzasadniać zwolnienie strony – całkowicie,
lub częściowo – od kosztów sądowych, co wiąże się z zagwarantowaniem jej prawa
do sądu, o tyle w przypadku kontynuowania procesu przegranego w pierwszej
instancji, strona powinna liczyć się z obowiązkiem pokrycia kosztów obrony strony
przeciwnej.
Przyjąć zatem należało, że powódka nie wykazała przesłanek, które
uzasadniałyby zastosowanie art. 102 k.p.c. Mając powyższe na uwadze orzeczono
jak w sentencji na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. O kosztach
4
postępowania zażaleniowego w zakresie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej powódce w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym,
mając na uwadze wartość przedmiotu zaskarżenia tj. 5400 złotych, rozstrzygnięto
na podstawie § 2 ust. 3 i § 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348), zaś o kosztach
postępowania zażaleniowego należnych pozwanemu na podstawie § 6 pkt 4 w zw.
z § 13 ust. 2 pkt 2 powyższego rozporządzenia.
jw

III CZ 26/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia