Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE DNIA 29 MAJA 2012 R.
III KK 88/12
Prawomocne postanowienie sądu wydane w przedmiocie odtworzenia
akt ma charakter orzeczenia kończącego ten etap postępowania karnego, a
zatem może stanowić podstawę kasacji podmiotów szczególnych wskaza-
nych w art. 521 k.p.k.
Dla rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie odtworzenia akt nie ma ja-
kiegokolwiek znaczenia fakt zatarcia skazania.
Przewodniczący: sędzia SN J. Matras (sprawozdawca).
Sędziowie: SN B. Skoczkowska, SA (del. do SN) J. Góral.
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Eugeniusza D. o odtworzenie
akt, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5
k.p.k., w dniu 29 maja 2012 r., kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich na
korzyść od postanowienia Sądu Okręgowego w E. z dnia 30 września 2008
r., utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w E. z dnia 9
września 2008 r.,
postanowił u c h y l i ć zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego w E. z dnia 9 września 2008 r. i
sprawę p r z e k a z a ć do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w
E., w celu merytorycznego rozpoznania wniosku.
U Z A S A D N I E N I E
Pismem z dnia 1 lipca 2008 r. Eugeniusz D. wniósł o odtworzenie akt
sprawy (...) w części niezbędnej do wznowienia lub przeprowadzenia
2
postepowania w trybie kasacji nadzwyczajnej, w związku z zaistnieniem
bezwzględnej przesłanki odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.
Postanowieniem z dnia 9 września 2008 r., Sąd Rejonowy w E. nie
uwzględnił wniosku Eugeniusza D. o odtworzenie akt sprawy Sądu Rejo-
nowego w E., (...). W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że ska-
zanie wnioskodawcy uległo zatarciu, a skoro w takiej sytuacji przyjmuje się
fikcję prawną niekaralności, to przy uwzględnieniu, iż postępowanie w
przedmiocie odtworzenia akt ma charakter pomocniczy, brak było podstaw
do przyjęcia, że skazany ma interes prawny w odtworzeniu akt.
Zażalenie na to postanowienie złożył wnioskodawca. Zarzucając ob-
razę szeregu przepisów prawa procesowego, m.in. art. 161 k.p.k., art. 164 i
165 § 1 k.p.k., a także naruszenie przepisów Konstytucji oraz Europejskiej
konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Po rozpoznaniu tego zażalenia Sąd Okręgowy w E. postanowieniem z
dnia 30 września 2008 r., zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy, ak-
ceptując stanowisko wyrażone w zaskarżonym postanowieniu.
Od tego postanowienia kasację wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich.
Zaskarżając w całości to postanowienie, zarzucił mu rażące i mające istotny
wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego, to jest art. 161 k.p.k.
w następstwie zaaprobowania i przyjęcia jako własnego, błędnego poglądu
Sądu Rejonowego w E., iż zatarcie skazania tworzące „fikcję prawną” iż
skazanie uważa się za niebyłe, skutkuje brakiem podstaw do odtworzenia
akt w sprawie, w której to zatarcie nastąpiło oraz, że w takiej sytuacji ”nie
sposób uznać, iż odtworzenie części akt sprawy odnoszącej się do ww.
kwestii, mogłoby w jakikolwiek sposób urzeczywistnić uzasadniony interes
skazanego”, co w efekcie dało podstawę do utrzymania w mocy zaskrzone-
go postanowienia Sądu pierwszej instancji o nieuwzględnieniu wniosku o
odtworzenia akt w sprawie o sygn. (...) Sądu Rejonowego w E.
3
W konkluzji domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia oraz
utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu Rejonowego w E. i przeka-
zania mu sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co skutkuje jej uwzględnieniem w
trybie określonym w art. 535 § 5 k.p.k. Na wstępie stwierdzić trzeba, że
prawomocne postanowienie sądu wydane w przedmiocie odtworzenia akt
ma charakter orzeczenia kończącego ten etap postępowania karnego, a
zatem może stanowić podstawę kasacji podmiotów szczególnych wskaza-
nych w art. 521 k.p.k. (postanowienie SN z dnia 17 stycznia 2001 r., II KKN
325/98, LEX nr 51375). Po tym stwierdzeniu należy ustosunkować się do
zarzutu kasacji. Ma rację autor kasacji, że zaskarżone postanowienie zapa-
dło z rażącym i mającym istotny wpływ na treść tego orzeczenia narusze-
niem prawa procesowego, a to art. 161 k.p.k. Nie jest kwestionowane to, że
w toku postępowania w przedmiocie odtworzenia akt zgromadzono doku-
menty, które pozwalały na ustalenie podstawowych danych co do toku oraz
wyniku sprawy, w której wnioskodawca został prawomocnie skazany. W
tym układzie, skoro wniosek dotyczył akt sprawy prawomocnie zakończo-
nej, które to akta zostały zniszczone, to przepis art. 161 k.p.k. nakazywał
odtworzenie akt sprawy w częściach niezbędnych do wykonania orzecze-
nia, wznowienia postępowania, przeprowadzenia postępowania w trybie
kasacji albo urzeczywistnienia innych uzasadnionych interesów stron. Nie
mogło zatem zapaść postanowienie stwierdzające, że odtworzenie akt nie
jest możliwe (art. 165 § 1 k.p.k.), a tym bardziej w nieznanej w prawie pro-
cesowym – zastosowanej przez Sąd Rejonowy w E. – formule nieuwzględ-
nienia wniosku, na co słusznie zwracał uwagę w zażaleniu wnioskodawca,
a czego nie dostrzegł sąd odwoławczy. Wyrażony przez oba orzekające w
sprawie sądy pogląd, jakoby zatarcie skazania w sprawie (...) uniemożliwia-
4
ło odtworzenie akt jest chybiony. Dla rozstrzygnięcia sprawy w przedmiocie
odtworzenia akt nie ma jakiegokolwiek znaczenia fakt zatarcia skazania.
Przepisy Rozdziału 19 Kodeksu postępowania karnego nie dają pod-
stawy do zaaprobowania poglądów obu orzekających w sprawie sądów, co
do tego, że zatarcie skazanie oznacza niemożność odtworzenia akt sprawy,
a to dlatego, iż działa „fikcja niekaralności”. Przywoływany przez oba sądy
przepis art. 106 k.k. dotyczy instytucji prawa karnego, której skutkiem jest
fikcja niekaralności w odniesieniu do samego skazania, ale przecież nie re-
guluje, bo i nie może, trybu i sposobu postępowania z zaginionymi lub
zniszczonymi aktami. Tryb ten określają przepisy procesowe i tam ustalone
są zasady oraz sposób postępowania przez orzekające sądy. Gdyby orze-
kające w sprawie sądy właściwie przeanalizowały normę art. 161 k.p.k., to
dostrzegłyby, że odtworzenie akt prowadzi się w zakresie niezbędnym dla
wznowienia postępowania lub kasacji, a te nadzwyczajne środki zaskarże-
nia można wnieść także wtedy, gdy zatarcie skazania nastąpiło (art. 529
k.p.k., art. 545 § 1 k.p.k. w zw. z art. 529 k.p.k.). W sytuacji, gdy wniosko-
dawca zasygnalizował skorzystanie z tych trybów, to przepis art. 161 k.p.k.
w zw. z art. 165 § 1 k.p.k. obligował sąd pierwszej instancji do wydania „po-
zytywnego” postanowienia, a rzeczą sądu powinno być przeprowadzenie
tych czynności, które pozwoliłyby na odtworzenie akt w odpowiednim za-
kresie.
Z tych powodów należało uchylić zarówno postanowienie sądu odwo-
ławczego, jak i postanowienie sądu pierwszej instancji, albowiem oba te
orzeczenia dotknięte były rażącym naruszeniem prawa. Przy ponownym
rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w E. przeprowadzi postępowanie z
uwzględnieniem uregulowań zawartych w przepisach Rozdziału 19 Kodek-
su postępowania karnego oraz wyda postanowienie o odtworzeniu, we wła-
ściwym zakresie, akt sprawy (...).
Z tych powodów orzeczono jak w postanowieniu.