Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 640/11
POSTANOWIENIE
Dnia 4 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku T. Kancelaria Prawnicza Spółki komandytowej
przy uczestnictwie C. R. K.
o orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 lipca 2012 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego - Sądu Gospodarczego
z dnia 30 czerwca 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie w części oddalającej
apelację uczestnika postępowania oraz rozstrzygającej
o kosztach procesu i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy postanowieniem z dnia 18 stycznia 2011 r. orzekł o
pozbawieniu uczestnika postępowania C. R. K. prawa prowadzenia działalności
gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej,
reprezentanta lub pełnomocnika na okres 4 lat. Ustalił, że uczestnik postępowania
we wrześniu 2007 r. został powołany w skład zarządu B. sp. z o.o., która od
grudnia 2007 zaprzestała regulowania należności na rzecz wnioskodawcy.
Wnioskodawca 10 lutego 2009 r. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości spółki B.
Dłużnik przyłączył się do tego wniosku. Wniosek o ogłoszenie jego upadłości
został oddalony w kwietniu 2009 r. z uwagi na brak środków na pokrycie kosztów
postępowania upadłościowego. Uczestnik postępowania jest także członkiem
zarządu O. Developments sp. z o.o. Wnioskodawca złożył wniosek o ogłoszenie
upadłości także tej spółki. Wniosek ten został oddalony w maju 2009 r. także z
uwagi na brak środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego. W
przypadku obu spółek podstawy do ogłoszenia upadłości wystąpiły w pierwszej
połowie 2008 r. Wnioski o ogłoszenie upadłości zostały zgłoszone dopiero przez
wnioskodawcę będącego ich wierzycielem. Wobec niezachowania przez
uczestnika postępowania terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
wniosek o orzeczenie wobec niego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej
i pełnienia funkcji wskazanych w art. 373 prawa upadłościowego i naprawczego
(p.u.n.) był uzasadniony. Przyjmując, że uchybienie uczestnika postępowania nie
miało charakteru umyślnego, Sąd Rejonowy orzekł o tym zakazie na okres 4 lat.
Po rozpoznaniu apelacji uczestnika postępowania Sąd Okręgowy postanowieniem
z dnia obniżył okres, na który orzeczono zakaz do 3 lat. Sąd drugiej instancji
podzielił ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego oraz jego ocenę prawną. Uznał, że
jedynie wobec faktu rozpoznawania sprawy przez Sąd Rejonowy po raz drugi
i konieczności uwzględnienia treści art. 384 k.p.c. w sytuacji, gdy przy poprzednim
rozpoznaniu sprawy zakaz orzeczono na okres 3 lat, zachodziła podstawa do
częściowego uwzględnienia apelacji.
Skarga kasacyjna uczestnika postępowania została oparta na obu
podstawach określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Zarzucono w niej naruszenie art.
373 ust. 1 i ust 2 p.u.n., art. 6 k.c., art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c.
i art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 376 ust. 1 p.u.n.,
3
art. 235 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 376 ust. 1 p.u.n. W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzuty podniesione w ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania były uzasadnione. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne
i ocenę dowodów, których dokonał Sąd pierwszej instancji, mimo że sąd ten
przeprowadził dowód „z akt postępowania upadłościowego”. W skardze kasacyjnej
zasadnie podniesiono, że uzasadnia to zarzut naruszenia art. 235 § 1 k.p.c.
Wykładnia przepisów regulujących postępowanie dowodowe nakazuje przyjąć, że
możliwe jest dopuszczenie jedynie dowodów w postaci dokumentów znajdujących
się w aktach innego postępowania sądowego. Uwzględnienie takich dokumentów
jako dowodów w sprawie, bez ich wcześniejszego wskazania i dopuszczenia w tym
charakterze, narusza ogólne reguły postępowania dowodowego opierające się
o zasady bezpośredniości, jawności, równości i kontradyktoryjności tego
postępowania. Powyższe uchybienie miało zaś istotne znaczenie dla
rozstrzygnięcia sprawy, gdyż w oparciu o dowody „z akt postępowań
upadłościowych” zostało poczynione ustalenie o niedochowaniu przez uczestnika
postępowania terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółek,
w których pełnił funkcję zarządcy.
Drugi z zarzutów zawartych w ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania pozostaje w związku z zarzutem błędnej wykładni art. 373 p.u.n.
W myśl tego przepisu, orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej
lub pełnienia wskazanych w nim funkcji uzależnione jest od dwóch przesłanek;
niedochowania terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz winy
w niezachowaniu tego terminu. Tymczasem Sądy obu instancji w istocie
ograniczyły się do stwierdzenia, że uchybienie przez uczestnika postępowania
terminowi do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości świadczy o jego zawinionym
działaniu. Skarżący podniósł zasadnie, że tego rodzaju ocena jest nieuzasadniona
w sytuacji, gdy w art. 373 p.u.n. nie ustanowiono domniemania winy w przypadku
stwierdzenia niezachowania terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
4
Ocena istnienia winy po stronie uczestnika postępowania wymagała zatem oceny
dopuszczonych w sprawie dowodów pod tym kątem i stwierdzenia na czym
polegała wina uczestnika postępowania. Na gruncie art. 373 p.u.n. istotny jest
także stopień winy. Ma on niewątpliwie znaczenie dla orzekania co do okresu
obowiązywania zakazu, o którym mowa w art. 373 p.u.n., a w judykaturze
prezentowane jest również stanowisko, że nieznaczny stopień winy może
uzasadniać oddalenie wniosku o orzeczenie zakazu. W tym kontekście wykładnia
art. 373 p.u.n., której dokonał Sąd Okręgowy była błędna. W następstwie błędnej
wykładni art. 373 p.u.n. Sąd Okręgowy bezzasadnie zaaprobował zarówno
oddalenie wniosków dowodowych uczestnika postępowania przez Sąd Rejonowy,
jak i ponownie oddalił te wnioski w postępowaniu apelacyjnym. Zmierzały one
zarówno do wykazania terminu, w którym należało złożyć wniosek o ogłoszenie
upadłości, a ich przeprowadzeniu w tym zakresie nie sprzeciwiały się dowody
znajdujące się w aktach postępowania upadłościowego, jak i braku winy po stronie
uczestnika postępowania nie tylko w doprowadzeniu do upadłości spółek, jak
przyjął Sąd Okręgowy, ale także braku winy w niedochowaniu terminu do złożenia
wniosku o ogłoszenie ich upadłości. Przeprowadzenie tych dowodów miało zatem
istotne znaczenie dla sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Z tego względu zarzut
naruszenia art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c. był uzasadniony.
Z tych względów skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu i zaskarżone
nią postanowienie zostało uchylone na podstawie art. 39815
k.p.c.
db