Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 79/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie ze skargi A. D. o wznowienie postępowania zakończonego
postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 14 listopada 2008 r.,
w sprawie z wniosku A. D., J. D.
i T. E.-K.
przy uczestnictwie A. D., M. D., W. D., Miasta Stołecznego Warszawa, H. S., A. D.
i A. G.
o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 8 sierpnia 2012 r.,
zażalenia skarżącej na postanowienie Sądu Okręgowego
z dnia 10 października 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie
2
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił skargę A. D. o
wznowienie postępowania zakończonego postanowieniem tego Sądu z dnia 14
listopada 2008 r. Z uzasadnienia kwestionowanego orzeczenia wynika, że
skarżąca, żona uczestnika J. D., nie brała udziału w postępowaniu dotyczącym
żądania stwierdzenia nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, ale
wiedziała zarówno o tym, że jest ono prowadzone, jak i o wydanym przez Sąd
Okręgowy postanowieniu. Nie podjęła jednak żadnych działań mających na celu
wstąpienie do postępowania, uznając, że jako współposiadaczka nieruchomości
jest automatycznie objęta skutkami postępowania, a zatem kwestia jej udziału nie
ma znaczenia. Wobec tego nie może powoływać się na podstawę wskazaną w art.
401 pkt 2 k.p.c. Ponadto skarga została złożona po upływie terminu
przewidzianego w art. 407 § 1 k.p.c., ponieważ wiedza o toczącym się
postępowaniu obejmuje również wiedzę o wydaniu w dniu 14 listopada 2008 r.
postanowienia kończącego postępowanie odwoławcze, zwłaszcza w posiedzeniu,
podczas którego Sąd dokonał ogłoszenia go, brał udział mąż skarżącej.
W zażaleniu skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego postanowienia,
zarzucając że z obrazą art. 328 § 2 k.p.c. Sąd nie odniósł się do kwestii, czy
powinna być wezwana do udziału w postępowaniu, skoro jej posiadanie mogło
również prowadzić do nabycia własności. Naruszenie art. 407 § 1 k.p.c. Sąd
Okręgowy wiąże z przyjęciem domniemania, że miała wiedzę o postępowaniu
prowadzonym na wniosek jej męża oraz świadomość konieczności udziału w niej
i wydania niekorzystnego orzeczenia. Skargę wniosła przed upływem terminu
określonego w art. 407 § 1 k.p.c., liczonego od wydania prawomocnego
postanowienia o odrzuceniu jej wniosku o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego regulujące postępowanie
o stwierdzenie zasiedzenia nie określają kręgu zainteresowanych, odsyłając
w tym zakresie, zgodnie z systematyką księgi drugiej do art. 510 § 1 k.p.c., który
przewiduje, że zainteresowanym jest każdy, czyich spraw dotyczy wynik
postępowania. Wskazuje to na szerokie ujęcie tego wyrażenia w tym
znaczeniu, że zainteresowanie wynikiem obejmuje zarówno bezpośredni, jak
3
i pośredni interes, wskazujący na udział w postępowaniu. Należy zatem przyjąć,
że zainteresowanymi bezpośrednio udziałem w postępowaniu o stwierdzenie
zasiedzenia są dotychczasowy właściciel oraz ten, kto twierdzi, że nabył własność
rzeczy przez zasiedzenie. Pośrednie zainteresowanie i możliwość brania udziału
w postępowaniu dotyczy osób, które mają rzecz w posiadaniu nieprowadzącym do
zasiedzenia (dzierżawca, użytkownik), a w odniesieniu do zasiedzenia
nieruchomości właściciele sąsiednich nieruchomości, jeśli wysuwają pretensje do
tej nieruchomości lub przygranicznych pasów gruntu. Sąd ma obowiązek czuwania
z urzędu nad tym, aby w postępowaniu brali udział wszyscy zainteresowani.
W celu ustalenia kręgu zainteresowanych może żądać od wnioskodawcy lub
uczestników postępowania informacji, które pozwolą na ustalenie kręgu
zainteresowanych i jeżeli nie biorą udziału w postępowaniu, na wezwanie ich do
udziału w sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia
2001 r., I CKN 1359/00, niepubl.). Niezależnie od tego uzupełnienie kręgu
uczestników może być dokonane także z inicjatywy osoby zainteresowanej, która
wiedząc o toczącym się postępowaniu powinna domagać się dopuszczenia do
udziału w nim (art. 510 § 1 k.p.c.). Niewezwanie do udziału w sprawie nie prowadzi
do nieważności postępowania, ale stanowi uchybienie procesowe, które może mieć
wpływ na wynik sprawy. Niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie nie
powoduje nieważności postępowania (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09, OSNC 2010, nr 7-8,
poz.98). W art. 524 § 2 k.p.c. przyznane zostało zainteresowanemu, który nie brał
udziału w postępowaniu, uprawnienie do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania, jeżeli wydane postanowienie narusza jej prawa, przy czym chodzi tu
o naruszenie prawa materialnego. Odesłanie w art. 524 § 2 zd. 2 k.p.c. do
przepisów o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania
(art. 401 pkt 2 k.p.c.) oznacza, że zainteresowany zobowiązany jest do wykazania,
że nie brał udziału w postępowaniu zakończonym kwestionowanym orzeczeniem
z przyczyn od siebie niezależnych. Nie wypełnia tego wymagania fakt niebrania
przez zainteresowanego w postępowaniu mimo, iż widział o tym, że takie
postępowanie jest prowadzone, ale nie wstąpił do niego, choć nic nie stało na
przeszkodzie wykonaniu uprawnienia objętego art. 510 § 1 k.p.c. (por. uchwała
4
Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1974 r., III CZP 88/74, OSNCP 1974, nr 1,
poz. 4). Wobec tego skarżący powinien uprawdopodobnić, że nie wiedział
o toczącym się postępowaniu i brak jest jakiejkolwiek jego winy w niewzięciu
udziału w sprawie.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy przyjął, że skarżąca wiedziała
o toczącym się postępowaniu, a o wydaniu skarżonego postanowienia dowiedziała
się w dniu jego ogłoszenia, opierając się na niejednoznacznych wypowiedziach
pisemnych oraz domniemaniu, że skoro wiedział mąż skarżącej, to wiedziała i ona.
Dla takiej konstatacji brak, na obecnym etapie sprawy, dostatecznych podstaw.
Skarżąca posiadała materialnoprawne uprawnienie do udziału w sprawie
o stwierdzenie zasiedzenia, a zatem celem stwierdzenia istnienia przesłanek
objętych art. 524 § 2 w związku z art. 401 pkt 2 k.p.c. należało co najmniej
ją wysłuchać. Chodzi bowiem o przesłanki zawinienia, które są związane
ze świadomością charakteru postępowania i udziału w nim, co ma szczególne
znaczenie, w wypadku, gdy ma miejsce samoistne posiadanie nieruchomości
przez współmałżonków. Zachodziła również, dla oceny kwestii wiedzy
o postępowaniu i zawinienia skarżącej, konieczność rozważenia wszystkich
okoliczności sprawy. Dotyczy to także dochowania terminu do wniesienia skargi
przewidzianego art. 407 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1
w związku z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie
i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.