Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 43/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSA Andrzej Niedużak (sprawozdawca)
w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela Zakładów Przemysłu Dziewiarskiego
L. sp. z o.o. z siedzibą w Ł. oraz W. sp. z o.o. z siedzibą w Ł.
przeciwko dłużnikowi A. G.
przy uczestnictwie P. C. i J. C.
o egzekucję świadczenia pieniężnego,
w przedmiocie nadzoru nad egzekucją z nieruchomości prowadzonej przez
K. P. komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w sprawie Km [...],
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 sierpnia 2012 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2012 r.,
"1. Czy tytuł wykonawczy powstały w wyniku nadania klauzuli
wykonalności na podstawie art. 788 § 1 k.p.c. na rzecz następcy
prawnego wierzyciela po wszczęciu postępowania egzekucyjnego
przez pierwotnego wierzyciela upoważnia do wstąpienia aktualnego
wierzyciela w miejsce dotychczasowego i do kontynuowania
postępowania egzekucyjnego, czy też tego rodzaju przekształcenie
podmiotowe w postępowaniu egzekucyjnym jest niedopuszczalne?
2. W razie odpowiedzi twierdzącej: w jaki sposób należy
zakończyć postępowanie egzekucyjne wobec dotychczasowego
wierzyciela?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2012 r. Sąd Okręgowy przedstawił
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości. Zagadnienie prawne zostało sformułowane przy rozpoznawaniu
zażalenia wierzyciela W. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. na wydane
z urzędu postanowienie Sądu Rejonowego o umorzeniu postępowania
egzekucyjnego. Z ustaleń poczynionych przez Sąd Rejonowy wynikało, że w dniu
23 września 2009 r. Zakłady Przemysłu Dziewiarskiego L. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością w Ł., złożyła wniosek o wszczęcie egzekucji na podstawie
tytułu wykonawczego – wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 16 listopada 1998 r.
(533/93) zmienionego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 19 października 1999 r.
(237/99). Do wniosku załączony był prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w K.
z dnia 13 lipca 2005 r. (867/04), którym uznano za bezskuteczną w stosunku
egzekwującego wierzyciela umowę darowizny zawartą dnia 23 listopada 1999 r.,
na podstawie której dłużniczka A. G. darowała J. C. i P. C. po 1/2 części
nieruchomość stanowiącą lokal mieszkalny położony w Ł. przy ulicy P. [...], w
zakresie wierzytelności spółki L. wobec A. G. w kwocie 199.608,33 zł wraz
z należnościami ubocznymi. Wierzyciel żądał przeprowadzenia egzekucji ze
wskazanej nieruchomości. Pismem z dnia 18 listopada 2010 r. spółka L. zleciła
komornikowi, aby wyegzekwowane kwoty były przekazywane na rachunek W.
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. Pismem z dnia 25 marca 2011 r.
W. wniosła o ujawnienie jej jako nowego wierzyciela i kontynuowanie egzekucji. Do
wniosku załączono tytuł wykonawczy - wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia
19 października 1999 r. (533/93) wraz z postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia
2 marca 2011 r. nadającym temu wyrokowi klauzulę wykonalności na rzecz
nabywcy wierzytelności – W. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. W dniu
17 marca 2011 r. J. C. złożył wniosek o umorzenie egzekucji ze względu na
dokonany przez wierzyciela przelew wierzytelności. Komornik postanowieniem z
dnia 28 marca 2011 r. wniosek oddalił. J. C. złożył na podstawie art. 767 § 1 k.p.c.,
skargę na czynności komornika. Sąd Rejonowy postępowanie wywołane skargą na
czynności komornika umorzył i działając z urzędu, na podstawie art. 824 § 1 pkt 2
k.p.c., umorzył postępowanie egzekucyjne w całości.
3
Rozpoznając zażalenie spółki W., Sąd Okręgowy powziął wątpliwości
wyrażone w przedstawionym Sądowi Najwyższemu zagadnieniu prawnym.
Sąd drugiej instancji podzielił wyrażony w judykaturze Sądu Najwyższego
pogląd o niedopuszczalności odpowiedniego stosowania w postępowaniu
egzekucyjnym art. 192 pkt 3 k.p.c. Wskazywał na trudności związane
z „obecnością” w postępowaniu dotychczasowego wierzyciela oraz negatywnymi
skutkami dla nabywcy wierzytelności, umorzenia toczącego się postępowania
egzekucyjnego. Sąd Okręgowy zauważył natomiast praktyczny walor dopuszczenia
przekształceń podmiotowych w toku egzekucji, wyrażający się względami ekonomii
postępowania, w tym zmniejszeniem jego kosztów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zawarte w art. 390 § 1 k.p.c. wymaganie, aby przedstawione Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budziło poważne wątpliwości
było przedmiotem licznych wypowiedzi w piśmiennictwie i judykaturze Sądu
Najwyższego. Wskazuje się tam na obiektywny charakter wątpliwości wyrażający
się użytym przez ustawodawcę określeniem „poważne”, równocześnie jednak
podkreśla się potrzebę wystąpienia wątpliwości subiektywnych. Nie jest bowiem
rolą Sądu Najwyższego dokonywanie prostej wykładni prawa ani nadawanie
legitymacji poglądowi zaprezentowanemu w uzasadnieniu postanowienia
o przedstawieniu zagadnienia prawnego (por. postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 26 października 2011 r., III CZP 59/11, z dnia 12 stycznia 2010 r., III CZP
113/09, z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 144/08 – niepubl.) W treści uzasadnienia
postanowienia Sąd Okręgowy zaprezentował szeroko, wspartą orzecznictwem
Sądu Najwyższego argumentację, przemawiającą przeciwko – poza przypadkami
w ustawie wskazanymi – dopuszczalności przekształceń podmiotowych
postępowania egzekucyjnego i odpowiedniego stosowania w tym postępowaniu art.
192 pkt 3 k.p.c. Koncepcja odmienna, wsparta jedynie względami ekonomii
postępowania, nie jest dla Sądu przekonywająca, o czym świadczy wyraźnie
końcowy fragment uzasadnienia. To przekonanie Sądu przedstawiającego
zagadnienie prawne wskazuje, że samo sformułowane zagadnienie nie budzi
w istocie wątpliwości Sądu. Wątpliwości wzbudza sposób zakończenia
postępowania egzekucyjnego wobec dotychczasowego dłużnika.
4
Poważne wątpliwości uzasadniające przedstawienie Sądowi
Najwyższemu zagadnienia prawnego przez sąd drugiej instancji muszą
pozostawać w integralnym związku z rozpoznawanym środkiem odwoławczym.
W postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2009 r. (III CZP 10/09 –
niepubl), Sąd Najwyższy wskazał, że istnienie związku przyczynowego między
przedstawionym zagadnieniem prawnym a podjęciem decyzji co do istoty sprawy
jest konieczne. Przedstawiając do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, sąd
powinien wskazać, dlaczego rozstrzygnięcie zagadnienia jest niezbędne do
rozpoznania środka odwoławczego. Samoistnej przesłanki wystąpienia z pytaniem
prawnym nie stanowi natomiast ani waga zawierającego się w nim problemu, ani
rozbieżności w orzecznictwie co do sposobu jego rozwiązania (por. też
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2009 r., III CZP 19/09 – OSNC-ZD
2010/2/48, z dnia 7 czerwca 2001 r., III CZP 33/01 – niepubl.). W sprawie niniejszej
zadaniem Sądu Okręgowego jest rozpoznanie zażalenia wierzyciela na
postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Sąd Rejonowy umorzył to
postępowanie na podstawie art. 824 §1 pkt 2 k.p.c. w okolicznościach, w których ani
brak zdolności sądowej nie dotyka żadnego z uczestników postępowania
egzekucyjnego, ani wzgląd na przedmiot egzekucji lub osobę dłużnika nie czynią
egzekucji niedopuszczalną. Przedstawione zagadnienie prawne nie zawiera
wątpliwości, których wyjaśnienie jest niezbędne do rozstrzygnięcia tej sprawy.
Sąd Najwyższy jest sądem prawa, a nie sądem
faktu. Konsekwencją takiego usytuowania Sądu Najwyższego jest
potrzeba pełnej jasności stanu faktycznego sprawy na tle której
sformułowane jest zagadnienie prawne. Zagadnienie to nie może abstrahować od
ustalonych w sprawie faktów (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
17 kwietnia 2009 r., III CZP 10/09, z dnia 12 marca 2010 r., III CZP 7/10,
z dnia 9 lipca 2009 r., III CZP 38/09 – niepubl.). W sprawie niniejszej nie
budzi wątpliwości, że egzekucja została skierowana przez wierzyciela do lokalu
stanowiącego odrębną własność. Wobec tego toczy się wedle zasad
przewidzianych dla egzekucji z nieruchomości (art. 921 i nast. k.p.c.). W świetle art.
927 k.p.c. przyłączenie się kolejnego wierzyciela do wszczętego wcześniej
postępowania egzekucyjnego skierowanego do nieruchomości jest dopuszczalne.
5
Każdy z wierzycieli biorących udział w egzekucji z nieruchomości zachowuje
pozycję samodzielną.
Przytoczone względy przemawiają za odmową podjęcia uchwały.