Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 276/12
POSTANOWIENIE
Dnia 13 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Michał Laskowski
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 13 września 2012 r.,
sprawy G. P. i T. C. skazanych z art. 197 § 3 kk i in.
z powodu kasacji wniesionych przez obrońców,
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 16 stycznia 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 18 lutego 2011 r., ,
p o s t a n o w i :ł
1. na podstawie art. 535 § 3 k.p.k. oddalić obie kasacje
jako oczywiście bezzasadne,
2. obciążyć skazanych kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 18 lutego 2011 r., uznał T. C. za winnego
przestępstwa z art. 197 § 3 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 25 września
2005 r. w zbiegu z art. 189 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i G. P. za winnego
przestępstwa z art. 197 § 3 k.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 25 września
2005 r. T. C. skazany został na karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, a G.P.
na karę 2 lat i 7 miesięcy pozbawienia wolności.
Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy obu oskarżonych oraz oskarżony T.
C.
2
Po rozpoznaniu tych apelacji Sąd Okręgowy, wyrokiem z dnia 16 stycznia
2012 r., utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, przy czym wszystkie apelacje uznane
zostały za oczywiście bezzasadne.
Kasacje od tego wyroku wnieśli obrońcy T. C. i G. P.
W kasacji obrońcy T. C. sformułowano zarzuty obrazy przepisów
postępowania, to jest art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k., która
to obraza polegać miała na zaaprobowaniu przez Sąd odwoławczy wadliwej i
jednostronnej oceny dowodów dokonanej przez sąd meriti, uwzględniającej jedynie
okoliczności przemawiające na niekorzyść skazanego, a także na akceptacji
dowolnej i wybiórczej oceny dowodów dokonanej przez ten sąd. W kasacji zawarty
jest także zarzut naruszenia art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., które polegało
na nienależytym rozważeniu zarzutu apelacji obrazy przepisów postępowania
karnego w zakresie wypełnienia znamion przestępstwa z art. 189 k.k.
Ponadto w kasacji sformułowano zarzut obrazy prawa materialnego poprzez
dokonanie błędnej kwalifikacji czynu przypisanego skazanemu z art. 197 § 3 k.k. w
zb. z art. 189 k.k., podczas gdy w tym przypadku następuje pomijalny, pozorny
zbieg przepisów.
W kasacji zarzucono wyrokowi także wymierzenie rażąco niewspółmiernej
kary pozbawienia wolności.
Obrońca T. C. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania, względnie „przy uznaniu
oczywistej niesłuszności skazania - o uniewinnienie oskarżonego”.
Prokurator Okręgowy wniósł o oddalenie tej kasacji jako oczywiście
bezzasadnej.
W kasacji obrońcy G. P. zarzucono rażące naruszenie prawa procesowego,
to jest art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k., wyrażające się w wadliwym
rozpoznaniu zarzutu apelacji, dotyczącego błędu w ustaleniach faktycznych co do
działania tego oskarżonego wspólnie i w porozumieniu z T. C. oraz co do
przełamania przez oskarżonych oporu pokrzywdzonej w sytuacji, w której na jej
ciele nie pozostały żadne ślady świadczące o siłowym przełamywaniu oporu. W
konsekwencji zaś błędnego ustalenia, że do obcowania płciowego z pokrzywdzoną
doszło wbrew jej woli. Kasacja zawiera także zarzut naruszenia art. 440 k.p.k.,
wyrażającego się w zaniechaniu uchylenia zaskarżonego wyroku wobec braku
3
podstaw do przypisania oskarżonym działania wspólnie i w porozumieniu oraz
ustalenia, że doszło do przełamania oporu pokrzywdzonej.
Obrońca G.P. wniósł o uchylenie zaskarżonego kasacją wyroku i
utrzymanego nim w mocy wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy
temu sądowi do ponownego rozpoznania, a ewentualnie o uchylenie jedynie
wyroku sądu odwoławczego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w
postępowaniu apelacyjnym.
Prokurator Okręgowy wniósł o oddalenie także tej kasacji jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy T. C. okazała się bezzasadna w stopniu pozwalającym na
jej rozpoznanie i oddalenie na posiedzeniu. Lektura uzasadnienia wyroku Sądu
Okręgowego pozwala na stwierdzenie, iż wbrew wywodom kasacji sąd ten nie tylko
odniósł się do zarzutów apelacji oskarżonego i jego obrońcy, ale uczynił to nadto w
sposób odpowiadający wymogom określonym w art. 433 § 2 k.p.k. i art. 457 § 3
k.p.k. Sąd odwoławczy, a także sąd pierwszej instancji, w sposób wyczerpujący
uzasadniły dlaczego dały wiarę zeznaniom pokrzywdzonej a odmówiły
wiarygodności wyjaśnieniom oskarżonego i zeznaniom grupy wymienionych w
kasacji świadków. Sama możliwość stworzenia na podstawie ujawnionych
dowodów innej wersji zdarzenia nie świadczy o popełnieniu błędu w ustaleniach
faktycznych, co trafnie podkreślił w uzasadnieniu swego wyroku sąd odwoławczy.
Sąd ten odniósł się przy tym do zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych
zawartego w apelacji obrońcy oskarżonego i samego oskarżonego. Co do
porozumienia sprawców i przełamania oporu pokrzywdzonej sąd odwoławczy
wypowiedział się na s. 13 -14 uzasadnienia oraz oceniając wiarygodność jej zeznań
– s. 7 – 8 uzasadnienia. Sąd przedstawił także argumenty, z powodu których nie
uznał za wiarygodne zeznań świadka I. S. (s. 11 – 12 uzasadnienia). Wyraził także
pogląd co do zarzutu przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów przy
ocenie zeznań tego świadka i szeregu innych wymienionych w kasacji świadków (s.
7 -8, 11 – 12). Odmowa uznania wiarygodności co do części ujawnionych w toku
przewodu sądowego dowodów nie świadczy przy tym sama przez się o naruszeniu
reguły z art. 5 § 2 k.p.k. Nie można też deprecjonować zeznań pokrzywdzonej z
tego tylko powodu, że stanowią one jedyne, uznane za wiarygodne, źródło wiedzy
4
na temat przebiegu zdarzenia, co zresztą w tego typu sprawach często ma miejsce
i co, jak można przypuszczać, biorą pod uwagę sprawcy podobnych czynów.
Wskazywane w apelacjach motywy działania pokrzywdzonej zostały przy
tym przeanalizowane i odrzucone, nie tylko przez sąd pierwszej instancji (s. 15 -18
uzasadnienia), ale także przez sąd odwoławczy (s. 8 i 12 uzasadnienia wyroku).
Zarzut z tym związany poddany został zatem ocenie przez sąd odwoławczy, a
wyniki tej oceny przedstawione zostały w uzasadnieniu wyroku zgodnie z art. 433 §
2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. Zarzut obrazy tych przepisów polegającej na
nienależytym rozważeniu zarzutu apelacji związanego z niewypełnieniem przez
skazanego znamion ustawowych przestępstwa z art. 189 k.k. również uznać należy
za chybiony w sytuacji, w której sąd odwoławczy zaakceptował wywody sądu
pierwszej instancji w tej materii (s. 14 uzasadnienia). W takiej sytuacji sąd
odwoławczy mógł, podzielając wyrażone wcześniej stanowisko odwołać się do
wywodu sadu pierwszej instancji, tym bardziej, że uznał za wiarygodne zeznania
pokrzywdzonej, co do przebiegu zdarzenia. Nie można w tym stanie rzeczy również
podzielić wywodu autora kasacji co do obrazy prawa materialnego poprzez
dokonanie błędnej kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu. W
realiach przedmiotowej sprawy nie sposób przyjąć, że pozbawienie wolności
mieściło się w ramach przestępstwa z art. 197 k.k. Zważywszy rozciągnięcie w
czasie sytuacji, w której pokrzywdzona nie mogła opuścić towarzystwa
oskarżonych, kumulatywna kwalifikacja przypisanego im czynu była możliwa.
Ostatni zarzut kasacji obrońcy T. C., mimo nieco innego niż w apelacji
sformułowania uznać należy za niedopuszczalny w toku postępowania kasacyjnego
wobec bezzasadności wszystkich pozostałych zarzutów. Nie można także oprzeć
się wrażeniu, że kasacja obrońcy tego skazanego podyktowana jest brakiem zgody
na dokonanie takich, a nie innych ustaleń faktycznych w sprawie, ustaleń
niezgodnych ze stanowiskiem skazanego. Kwestionowanie oceny dowodów i
dokonanych na ich podstawie ustaleń faktycznych jest natomiast w pełni możliwe
na etapie postępowania apelacyjnego, co do zasady zaś wykluczone w
postępowaniu kasacyjnym.
Za bezzasadną w stopniu oczywistym uznać należało także kasację
skazanego G. P. Znaczna część zawartych już w niniejszym uzasadnieniu
wywodów jest aktualna także w odniesieniu do zarzutów tej kasacji. Nie można
przyjąć, że rozpoznanie zarzutu apelacji obrońcy tego skazanego kwestionującego
5
działanie oskarżonych wspólnie i w porozumieniu nie spełniło wymogów z art. 433 §
2 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. Zauważyć trzeba, że sąd odwoławczy podzielił w tej
mierze (s. 14 uzasadnienia) stanowisko wyrażone przez sąd pierwszej instancji,
odwołując się do wyczerpującej argumentacji znajdującej się na s. 34 – 37
uzasadnienia wyroku tego sądu. Podzielając tę argumentację, sąd odwoławczy był
uprawniony do rezygnacji z jej powtarzania. Przyznać przy tym trzeba, że ustalony
przebieg zdarzenia, odstęp czasu pomiędzy indywidualnymi działaniami
współsprawców i słowa wypowiedziane przez G. P., rzeczywiście świadczą o
działaniu wspólnie i w porozumieniu z T. C.
Także fakt braku szczególnych śladów przemocy na ciele pokrzywdzonej nie
umknął uwadze sądu odwoławczego. Rozumowanie przedstawione na s. 14
uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego jest prawidłowe. Biorąc pod uwagę
miejsce i okoliczności zdarzenia, a także znaczną przewagę fizyczną oskarżonych
nad drobnej budowy pokrzywdzoną trudno wymagać od niej stawiania silnego
oporu, czy podejmowania walki. Brak tego typu oporu i łatwość jego przełamania
przez oskarżonych oraz brak śladów na ciele pokrzywdzonej nie świadczą jednak o
tym, że pokrzywdzona wyrażała zgodę na takie postępowanie oskarżonych. Z
ustalonego przebiegu zdarzenia wynika jednocześnie, że zachowanie
pokrzywdzonej wyraźnie świadczyło o braku jej zgody na działania oskarżonych.
Zarzut naruszenia przez sąd odwoławczy art. 440 k.p.k. jest niedopuszczalny
w postępowaniu kasacyjnym. Można go traktować jedynie jako zarzut
niedostrzeżenia przez sąd odwoławczy błędnej oceny dowodów, w postaci braku
śladów na ciele pokrzywdzonej i dowodów, z których wynikać miał fakt
porozumienia oskarżonych i ich wspólnego działania. Tych okoliczności jednak
dotyczyły wcześniejsze, omówione już zarzuty kasacji.
Z powyższych względów obie kasacje zostały oddalone jako oczywiście
bezzasadne.