IV KK 184/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:10-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I KZP 36/04 Ko 6014/08 Ko 6781/10 Ko 7362/09 Ko 8391/08 XI K 1121/07 XI K 1496/06 XI K 1522/10 XI K 201/08 XI K 783/10 XI K 861/08 XI K565/11 XVI K 1224/07
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KK 184/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Buliński
SSN Małgorzata Gierszon
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy ,
w sprawie J. R.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 października 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego
z dnia 6 grudnia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej umorzenia
postępowania w pkt. 1 oraz orzeczenia o karze łącznej w pkt. II,
ppkt 1 i w tym zakresie sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
UZASADNIENIE
J. R. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 6 marca 2007 r., sygn. akt XI K 1496/06, za
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., popełnione 29 lipca 2006 r. - na karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat
2
próby i na karę grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych po 10 zł, z orzeczeniem
środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych i rowerów
na okres 3 lat, na poczet którego zaliczony został okres zatrzymania prawa jazdy
od 29.07.2006 r. do 06.03.2007 r.; postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia
16.10.2008 r., sygn. akt Ko 6014/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia
wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 30.06.2010 r., sygn. akt XI K 783/10, za
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. i art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnione
14 listopada 2009 r. - na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, z zaliczeniem na
jej poczet okresu zatrzymania od 14 do 15 listopada 2009 r. i z orzeczeniem zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat;
3. Sądu Rejonowego z dnia 9 października 2008r., sygn. akt XI K
861/08, za przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., popełnione 2 czerwca 2008r. - na karę
6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby i na karę grzywny w wymiarze 40 stawek dziennych po 10 zł, z
zaliczeniem na poczet kary grzywny okresu zatrzymania w dniu 3 czerwca 2008 r.;
4. Sądu Rejonowego z dnia 7 stycznia 2008r., sygn. akt XVI K 1224/07,
za przestępstwo z art. 244 k.k., popełnione 18 lipca 2007 r. - na karę roku
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat
próby oraz na karę grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych po 10 zł;
postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 4 stycznia 2011 r., sygn. akt Ko 6781/10,
zarządzono wykonanie kary pozbawienie wolności z równoczesnym skróceniem
okresu tej kary o 30 dni, tj. o okres odpowiadający ilości uiszczonych stawek
dziennych grzywny;
5. Sądu Rejonowego z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08, za
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. i art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnione
20 grudnia 2007 r. - na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, z orzeczeniem kary grzywny w
wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł i z zaliczeniem na poczet tej kary okresu
zatrzymania w dniach od 20 grudnia 2007 r. do 22 grudnia 2007 r. oraz z
orzeczeniem zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 4
lat; postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 kwietnia 2010 r., sygn. akt Ko
7362/09, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;
3
6. Sądu Rejonowego z dnia 15.03.2011 r., sygn. akt XI K 1522/10, za
przestępstwo z art. 244 k.k., popełnione 9 czerwca 2010 r. - na karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności;
7. Sądu Rejonowego z dnia 15 listopada 2007 r., sygn. akt XI K 1121/07,
za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., popełnione 26 lipca 2007 r. - na karę 6
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby i na karę grzywny w wymiarze 80 stawek dziennych po 10 zł, z
zaliczeniem na poczet kary grzywny okresu zatrzymania od 26 do 28 lipca 2007 r. i
z orzeczeniem zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i rowerów
na okres 2 lat; postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 stycznia 2009 r., sygn.
Ko 8391/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności.
Sąd Rejonowy wyrokiem łącznym z dnia 6 grudnia 2011 r., sygn. akt XI
K565/11:
I. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w przedmiocie wydania
wyroku łącznego, obejmującego skazania ze spraw Sądu Rejonowego o sygn. akt
XI K 1496/06, XIK 861/08 i XIK 1121/07 (pkt 1, 3 i 7);
II. 1. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. połączył kary
pozbawienia wolności i grzywny, orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w
sprawach o sygn. akt: XVI K 1224/07 (pkt 4) i XI K 201/08 (pkt 5) i orzekł wobec J.
R. karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności oraz karę łączną grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł;
2. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia
wolności, orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w sprawach o sygn. akt XI K
783/10 (pkt 2) oraz XI K 1522/10 (pkt 6) i wymierzył J. R. karę łączną 6 miesięcy
pozbawienia wolności.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił
się w dniu 14 grudnia 2011 r.
Od tego orzeczenia kasację na niekorzyść skazanego wniósł
Prokurator Generalny, podnosząc następujące zarzuty:
1. rażące i mające istoty wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu
prawa procesowego - art. 572 k.p.k., polegające na umorzeniu postępowania w
przedmiocie wydania wyroku łącznego w sprawie Sądu Rejonowego, sygn. akt XI K
1121/07, mimo istnienia określonych w art. 85 k.k. warunków do połączenia
orzeczonej tym wyrokiem wobec J. R. kary pozbawienia wolności z karą
4
pozbawienia wolności, wymierzoną temu skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego
z dnia 7 stycznia 2008 r., sygn. akt XVI K 1224/07;
2. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisu prawa materialnego - art. 85 k.k., polegające na połączeniu jednostkowych
kar pozbawienia wolności orzeczonych wobec J. R. wyrokami: Sądu Rejonowego z
dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08 i Sądu Rejonowego z dnia 7 stycznia
2008 r., sygn. akt XVI K 1224/07, i orzeczeniu kary łącznej, mimo braku przesłanek
określonych w tym przepisie.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów Prokurator Generalny wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego w części dotyczącej pkt I oraz pkt II ppkt
1 i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego zasługuje na uwzględnienie.
Występujący w sprawie problem prawny, dotyczący stosowania instytucji
kary łącznej w odniesieniu do skazanego, którego sytuacja prawna mogłaby
prowadzić do różnych konfiguracji łączenia poszczególnych wyroków
„jednostkowych”, prowadził także jeszcze pod rządami poprzednio obowiązującego
Kodeksu karnego z 1969 r. do odmiennych interpretacji przesłanek orzekania kary
łącznej. Z jednej strony akcentowano konieczność literalnej wykładni przepisów o
karze łącznej (tzw. interpretacja chronologiczna), z drugiej natomiast wskazywano
na potrzebę ich elastycznej wykładni, stwarzając sądowi orzekającemu w
przedmiocie wyroku łącznego pole do wyboru między dopuszczalnymi
konfiguracjami wyroków podlegających łączeniu (tzw. interpretacja konfiguracyjna).
Dostrzegając występującą rozbieżność w judykaturze Sąd Najwyższy podjął
uchwałę z dnia 25 lutego 2005 r. (I KZP 36/04, OSNKW 2005/2/13, Prok.i Pr.-wkł.
2005/7-8/3, OSP 2005/12/149, Wokanda 2005/9/9, Biul.SN 2005/2/23), w której
stwierdził, że „zawarty w art. 85 k.k. zwrot: <>
odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem
przez sprawcę kolejnego (kolejnych) przestępstwa”, opowiadając się tym samym za
pierwszą z przedstawionych koncepcji. Uchwała ta wpisana została do księgi zasad
prawnych, a zatem – zgodnie z art. 62 § 1 a contrario ustawy z dnia 23 listopada
2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) – wiąże ona
niniejszy skład Sądu Najwyższego, który nie znajduje podstaw ku temu, by
5
wystąpić z zagadnieniem prawnym do pełnego składu izby w celu odstąpienia od
powyższej zasady. Przedstawiony pogląd jest dominujący w doktrynie (zob. glosy
aprobujące do uchwały D. Kali, Palestra 2009/1-2/278-284 oraz J. Warylewskiego,
GSP-Prz. Orz. 2005/4/69-74; zob. też: A. Marek, Kodeks karny. Komentarz,
Warszawa 2010, teza 1 do art. 85) i należy go respektować także na gruncie
rozpoznawanej sprawy.
Aprobując restryktywną egzegezę art. 85 § 1 k.k. trzeba w pierwszej
kolejności wskazać na to, że zgodnie z językową wykładnią tego przepisu punktem
wyjścia dla określania kar (wyroków), podlegających łączeniu będzie zawsze
pierwsze przestępstwo, które chronologicznie nieprzegrodzone wyrokiem
dotyczącym tego czynu będzie pozostawać w realnym zbiegu z kolejnym
przestępstwem. Należy podkreślić, że realny zbieg przestępstw jest pojęciem
odnoszącym się do obiektywnych faktów, niezależnych od sytuacji prawnej
skazanego, które sąd orzekający – o ile posiada odpowiednie informacje –
obowiązany jest uwzględnić podczas orzekania kary łącznej. W przypadku zaś
deficytu tych informacji i późniejszego ujawnienia przestępstwa możliwe jest
wydanie wyroku łącznego.
Nie jest natomiast dopuszczalne pomijanie pierwszego chronologicznie
przestępstwa i w konsekwencji także pominięcie znaczenia dotyczącego go
wyroku, który mógłby podlegać łączeniu z wyrokiem za czyn pozostający z
pierwszym przestępstwem w zbiegu, jeżeli wyrok za pierwszy czyn stanowiłby
temporalną przeszkodę dla łączenia późniejszych wyroków, choćby nawet ta druga
konfiguracja była korzystniejsza dla skazanego. Warto w tym miejscu zaznaczyć,
że chociaż instytucja kary łącznej i wyroku łącznego prowadzą do miarkowania
represji karnej, to jednak ze swej istoty nie stanowią mechanizmów, których celem
bezpośrednim i priorytetowym jest łagodzenie kar. Pozostawałoby to bowiem w
oczywistej sprzeczności z powszechnym poczuciem sprawiedliwości, jako że przy
takim założeniu sprawca większej liczby przestępstw byłby niejako „premiowany” za
swój kryminalny proceder. Głównym celem wspomnianych instytucji jest łagodzenie
nadmiernej represji karnej, której realizacja i tak nie przyniosłaby pożądanych
rezultatów z punktu widzenia celów kary i założeń polityki karnej. Z tego też
względu wykładnia przepisów o karze łącznej, a w konsekwencji stosowanie
instytucji wyroku łącznego, w żadnym razie nie może być uzależnione od tego,
który jej rezultat będzie korzystniejszy dla skazanego. Przeciwne stanowisko, które
6
zajął Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku, wskazując wprost na motyw
korzystniejszego rozstrzygnięcia dla skazanego, prowadzi do nieuprawionego
odstąpienia od literalnego brzmienia art. 85 § 1 k.k., stanowiąc jego rażącą obrazę.
Z powyższych względów należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo
połączył kary orzeczone wyrokiem tego Sądu z dnia 7 stycznia 2008 r., sygn. akt
XVI K 1224/07 (nr 4), za czyn popełniony w dniu 18 lipca 2007 r. z karami
orzeczonymi wyrokiem tego Sądu z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08 (nr
5), za czyn popełniony w dniu 20 grudnia 2007 r., albowiem wyrok nr 4 powinien
zostać połączony w wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 15 listopada 2007 r., sygn.
XI K 1121/07 (nr 7), za przestępstwo popełnione w dniu 26 lipca 2007 r., jako że to
ten czyn pozostawał w realnym zbiegu z przestępstwem stwierdzonym wyrokiem z
dnia 7 stycznia 2007 r. (nr 4), a wyrok nr 7 przecinał z kolei bieg realnego zbiegu,
uniemożliwiając objęcie tą konstrukcją również czynu stwierdzonego w wyroku nr 5.
Konsekwencją błędnej wykładni art. 85 § 1 k.k. było także niewłaściwe
zastosowanie art. 572 k.p.k., skutkujące umorzeniem postępowania w przedmiocie
wydania wyroku łącznego, obejmującym skazanie wyrokiem z dnia 15 listopada
2007 r., sygn. akt XI K 1121/07 (nr 7), zamiast umorzeniem w zakresie połączenia
kar orzeczonych wyrokiem z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08 (nr 5).
Mając na uwadze powyższe należało uchylić zaskarżony wyrok łączny w
części dotyczącej połączenia kar orzeczonych wyrokami nr 4 i 5 oraz umorzenia
postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego i przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Sąd ten, kierując się
zaprezentowanym powyżej zapatrywaniem prawnym co do wykładni art. 85 k.k. w
zw. z art. 569 § 1 k.p.k., powinien ponownie przeanalizować jakie kary, z jakich
wyroków, będą podlegały połączeniu oraz w jakim zakresie konieczne będzie
umorzenie postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego.
Mając na uwadze powyższe rozważania, orzeczono jak w wyroku.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Buliński
SSN Małgorzata Gierszon
Protokolant Dorota Szczerbiak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy ,
w sprawie J. R.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 października 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego
z dnia 6 grudnia 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej umorzenia
postępowania w pkt. 1 oraz orzeczenia o karze łącznej w pkt. II,
ppkt 1 i w tym zakresie sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
UZASADNIENIE
J. R. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego z dnia 6 marca 2007 r., sygn. akt XI K 1496/06, za
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., popełnione 29 lipca 2006 r. - na karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat
2
próby i na karę grzywny w wymiarze 50 stawek dziennych po 10 zł, z orzeczeniem
środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych i rowerów
na okres 3 lat, na poczet którego zaliczony został okres zatrzymania prawa jazdy
od 29.07.2006 r. do 06.03.2007 r.; postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia
16.10.2008 r., sygn. akt Ko 6014/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia
wolności;
2. Sądu Rejonowego z dnia 30.06.2010 r., sygn. akt XI K 783/10, za
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. i art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnione
14 listopada 2009 r. - na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, z zaliczeniem na
jej poczet okresu zatrzymania od 14 do 15 listopada 2009 r. i z orzeczeniem zakazu
prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 5 lat;
3. Sądu Rejonowego z dnia 9 października 2008r., sygn. akt XI K
861/08, za przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., popełnione 2 czerwca 2008r. - na karę
6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby i na karę grzywny w wymiarze 40 stawek dziennych po 10 zł, z
zaliczeniem na poczet kary grzywny okresu zatrzymania w dniu 3 czerwca 2008 r.;
4. Sądu Rejonowego z dnia 7 stycznia 2008r., sygn. akt XVI K 1224/07,
za przestępstwo z art. 244 k.k., popełnione 18 lipca 2007 r. - na karę roku
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat
próby oraz na karę grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych po 10 zł;
postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 4 stycznia 2011 r., sygn. akt Ko 6781/10,
zarządzono wykonanie kary pozbawienie wolności z równoczesnym skróceniem
okresu tej kary o 30 dni, tj. o okres odpowiadający ilości uiszczonych stawek
dziennych grzywny;
5. Sądu Rejonowego z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08, za
przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. i art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., popełnione
20 grudnia 2007 r. - na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, z orzeczeniem kary grzywny w
wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł i z zaliczeniem na poczet tej kary okresu
zatrzymania w dniach od 20 grudnia 2007 r. do 22 grudnia 2007 r. oraz z
orzeczeniem zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 4
lat; postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 kwietnia 2010 r., sygn. akt Ko
7362/09, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;
3
6. Sądu Rejonowego z dnia 15.03.2011 r., sygn. akt XI K 1522/10, za
przestępstwo z art. 244 k.k., popełnione 9 czerwca 2010 r. - na karę 3 miesięcy
pozbawienia wolności;
7. Sądu Rejonowego z dnia 15 listopada 2007 r., sygn. akt XI K 1121/07,
za przestępstwo z art. 178a § 1 k.k., popełnione 26 lipca 2007 r. - na karę 6
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby i na karę grzywny w wymiarze 80 stawek dziennych po 10 zł, z
zaliczeniem na poczet kary grzywny okresu zatrzymania od 26 do 28 lipca 2007 r. i
z orzeczeniem zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych i rowerów
na okres 2 lat; postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 8 stycznia 2009 r., sygn.
Ko 8391/08, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności.
Sąd Rejonowy wyrokiem łącznym z dnia 6 grudnia 2011 r., sygn. akt XI
K565/11:
I. na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w przedmiocie wydania
wyroku łącznego, obejmującego skazania ze spraw Sądu Rejonowego o sygn. akt
XI K 1496/06, XIK 861/08 i XIK 1121/07 (pkt 1, 3 i 7);
II. 1. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 i 2 k.k. połączył kary
pozbawienia wolności i grzywny, orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w
sprawach o sygn. akt: XVI K 1224/07 (pkt 4) i XI K 201/08 (pkt 5) i orzekł wobec J.
R. karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze roku i 2 miesięcy pozbawienia
wolności oraz karę łączną grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł;
2. na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia
wolności, orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w sprawach o sygn. akt XI K
783/10 (pkt 2) oraz XI K 1522/10 (pkt 6) i wymierzył J. R. karę łączną 6 miesięcy
pozbawienia wolności.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez żadną ze stron i uprawomocnił
się w dniu 14 grudnia 2011 r.
Od tego orzeczenia kasację na niekorzyść skazanego wniósł
Prokurator Generalny, podnosząc następujące zarzuty:
1. rażące i mające istoty wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu
prawa procesowego - art. 572 k.p.k., polegające na umorzeniu postępowania w
przedmiocie wydania wyroku łącznego w sprawie Sądu Rejonowego, sygn. akt XI K
1121/07, mimo istnienia określonych w art. 85 k.k. warunków do połączenia
orzeczonej tym wyrokiem wobec J. R. kary pozbawienia wolności z karą
4
pozbawienia wolności, wymierzoną temu skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego
z dnia 7 stycznia 2008 r., sygn. akt XVI K 1224/07;
2. rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisu prawa materialnego - art. 85 k.k., polegające na połączeniu jednostkowych
kar pozbawienia wolności orzeczonych wobec J. R. wyrokami: Sądu Rejonowego z
dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08 i Sądu Rejonowego z dnia 7 stycznia
2008 r., sygn. akt XVI K 1224/07, i orzeczeniu kary łącznej, mimo braku przesłanek
określonych w tym przepisie.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów Prokurator Generalny wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego w części dotyczącej pkt I oraz pkt II ppkt
1 i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego zasługuje na uwzględnienie.
Występujący w sprawie problem prawny, dotyczący stosowania instytucji
kary łącznej w odniesieniu do skazanego, którego sytuacja prawna mogłaby
prowadzić do różnych konfiguracji łączenia poszczególnych wyroków
„jednostkowych”, prowadził także jeszcze pod rządami poprzednio obowiązującego
Kodeksu karnego z 1969 r. do odmiennych interpretacji przesłanek orzekania kary
łącznej. Z jednej strony akcentowano konieczność literalnej wykładni przepisów o
karze łącznej (tzw. interpretacja chronologiczna), z drugiej natomiast wskazywano
na potrzebę ich elastycznej wykładni, stwarzając sądowi orzekającemu w
przedmiocie wyroku łącznego pole do wyboru między dopuszczalnymi
konfiguracjami wyroków podlegających łączeniu (tzw. interpretacja konfiguracyjna).
Dostrzegając występującą rozbieżność w judykaturze Sąd Najwyższy podjął
uchwałę z dnia 25 lutego 2005 r. (I KZP 36/04, OSNKW 2005/2/13, Prok.i Pr.-wkł.
2005/7-8/3, OSP 2005/12/149, Wokanda 2005/9/9, Biul.SN 2005/2/23), w której
stwierdził, że „zawarty w art. 85 k.k. zwrot: <
odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem
przez sprawcę kolejnego (kolejnych) przestępstwa”, opowiadając się tym samym za
pierwszą z przedstawionych koncepcji. Uchwała ta wpisana została do księgi zasad
prawnych, a zatem – zgodnie z art. 62 § 1 a contrario ustawy z dnia 23 listopada
2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.) – wiąże ona
niniejszy skład Sądu Najwyższego, który nie znajduje podstaw ku temu, by
5
wystąpić z zagadnieniem prawnym do pełnego składu izby w celu odstąpienia od
powyższej zasady. Przedstawiony pogląd jest dominujący w doktrynie (zob. glosy
aprobujące do uchwały D. Kali, Palestra 2009/1-2/278-284 oraz J. Warylewskiego,
GSP-Prz. Orz. 2005/4/69-74; zob. też: A. Marek, Kodeks karny. Komentarz,
Warszawa 2010, teza 1 do art. 85) i należy go respektować także na gruncie
rozpoznawanej sprawy.
Aprobując restryktywną egzegezę art. 85 § 1 k.k. trzeba w pierwszej
kolejności wskazać na to, że zgodnie z językową wykładnią tego przepisu punktem
wyjścia dla określania kar (wyroków), podlegających łączeniu będzie zawsze
pierwsze przestępstwo, które chronologicznie nieprzegrodzone wyrokiem
dotyczącym tego czynu będzie pozostawać w realnym zbiegu z kolejnym
przestępstwem. Należy podkreślić, że realny zbieg przestępstw jest pojęciem
odnoszącym się do obiektywnych faktów, niezależnych od sytuacji prawnej
skazanego, które sąd orzekający – o ile posiada odpowiednie informacje –
obowiązany jest uwzględnić podczas orzekania kary łącznej. W przypadku zaś
deficytu tych informacji i późniejszego ujawnienia przestępstwa możliwe jest
wydanie wyroku łącznego.
Nie jest natomiast dopuszczalne pomijanie pierwszego chronologicznie
przestępstwa i w konsekwencji także pominięcie znaczenia dotyczącego go
wyroku, który mógłby podlegać łączeniu z wyrokiem za czyn pozostający z
pierwszym przestępstwem w zbiegu, jeżeli wyrok za pierwszy czyn stanowiłby
temporalną przeszkodę dla łączenia późniejszych wyroków, choćby nawet ta druga
konfiguracja była korzystniejsza dla skazanego. Warto w tym miejscu zaznaczyć,
że chociaż instytucja kary łącznej i wyroku łącznego prowadzą do miarkowania
represji karnej, to jednak ze swej istoty nie stanowią mechanizmów, których celem
bezpośrednim i priorytetowym jest łagodzenie kar. Pozostawałoby to bowiem w
oczywistej sprzeczności z powszechnym poczuciem sprawiedliwości, jako że przy
takim założeniu sprawca większej liczby przestępstw byłby niejako „premiowany” za
swój kryminalny proceder. Głównym celem wspomnianych instytucji jest łagodzenie
nadmiernej represji karnej, której realizacja i tak nie przyniosłaby pożądanych
rezultatów z punktu widzenia celów kary i założeń polityki karnej. Z tego też
względu wykładnia przepisów o karze łącznej, a w konsekwencji stosowanie
instytucji wyroku łącznego, w żadnym razie nie może być uzależnione od tego,
który jej rezultat będzie korzystniejszy dla skazanego. Przeciwne stanowisko, które
6
zajął Sąd Rejonowy w zaskarżonym wyroku, wskazując wprost na motyw
korzystniejszego rozstrzygnięcia dla skazanego, prowadzi do nieuprawionego
odstąpienia od literalnego brzmienia art. 85 § 1 k.k., stanowiąc jego rażącą obrazę.
Z powyższych względów należy stwierdzić, że Sąd Rejonowy nieprawidłowo
połączył kary orzeczone wyrokiem tego Sądu z dnia 7 stycznia 2008 r., sygn. akt
XVI K 1224/07 (nr 4), za czyn popełniony w dniu 18 lipca 2007 r. z karami
orzeczonymi wyrokiem tego Sądu z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08 (nr
5), za czyn popełniony w dniu 20 grudnia 2007 r., albowiem wyrok nr 4 powinien
zostać połączony w wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 15 listopada 2007 r., sygn.
XI K 1121/07 (nr 7), za przestępstwo popełnione w dniu 26 lipca 2007 r., jako że to
ten czyn pozostawał w realnym zbiegu z przestępstwem stwierdzonym wyrokiem z
dnia 7 stycznia 2007 r. (nr 4), a wyrok nr 7 przecinał z kolei bieg realnego zbiegu,
uniemożliwiając objęcie tą konstrukcją również czynu stwierdzonego w wyroku nr 5.
Konsekwencją błędnej wykładni art. 85 § 1 k.k. było także niewłaściwe
zastosowanie art. 572 k.p.k., skutkujące umorzeniem postępowania w przedmiocie
wydania wyroku łącznego, obejmującym skazanie wyrokiem z dnia 15 listopada
2007 r., sygn. akt XI K 1121/07 (nr 7), zamiast umorzeniem w zakresie połączenia
kar orzeczonych wyrokiem z dnia 15 maja 2008 r., sygn. akt XI K 201/08 (nr 5).
Mając na uwadze powyższe należało uchylić zaskarżony wyrok łączny w
części dotyczącej połączenia kar orzeczonych wyrokami nr 4 i 5 oraz umorzenia
postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego i przekazać sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Sąd ten, kierując się
zaprezentowanym powyżej zapatrywaniem prawnym co do wykładni art. 85 k.k. w
zw. z art. 569 § 1 k.p.k., powinien ponownie przeanalizować jakie kary, z jakich
wyroków, będą podlegały połączeniu oraz w jakim zakresie konieczne będzie
umorzenie postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego.
Mając na uwadze powyższe rozważania, orzeczono jak w wyroku.