Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 133/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSA Władysław Pawlak (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa B. B.
przeciwko Skarbowi Państwa - Dyrektorowi Aresztu Śledczego W.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 17 października 2012 r.,
zażalenia powoda na pkt 2. postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 11 kwietnia 2012 r.,
1. oddala zażalenie;
2. zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 (sto dwadzieścia) zł
tytułem kosztów postępowania zażaleniowego;
3. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego radcy
prawnej B. B.-S. wynagrodzenie w kwocie 120 (sto dwadzieścia)
zł, powiększonej o podatek od towarów i usług, tytułem
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w
postępowaniu zażaleniowym.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił zażalenie
powoda B. B. od postanowienia Sądu Okręgowego w W. odrzucającego pozew
skierowany przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego
o odszkodowanie za poniżające i nieludzkie traktowanie go w tejże jednostce
penitencjarnej. Ponadto zasądził od powoda na rzecz Skarbu Państwa
– Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1 800 zł tytułem kosztów
postępowania zażaleniowego.
W motywach rozstrzygnięcia o kosztach procesu powołał się na przepisy
art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i art. 397 § 2 k.p.c. Na zasądzone koszty
złożyło się wynagrodzenie za zastępstwo procesowe ustalone według minimalnej
stawki taryfowej obliczonej od wartości przedmiotu zaskarżenia.
W zażaleniu powód, zaskarżając powyższe orzeczenie w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o kosztach procesu za drugą instancje, wniósł o jego zmianę
poprzez nieobciążanie go tymi kosztami i zastosowanie także w postępowaniu
przed Sądem Najwyższym przepisu art. 102 k.p.c., a nadto o przyznanie
pełnomocnikowi wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu, które nie
zostało pokryte w jakiejkolwiek części, a także kwotę 30 zł tytułem zwrotu opłaty
sądowej.
Zarzucił naruszenie art. 99 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 391 k.p.c.
poprzez ich zastosowanie oraz art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 k.p.c. poprzez ich
nie zastosowanie.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
W uzasadnieniu zażalenia powód wskazuje, iż co prawda wystąpił z drugim
takim samym roszczeniem, co skutkowało odrzuceniem pozwu w tej sprawie,
jednak pozostawał w subiektywnie uzasadnionym przekonaniu, że powództwo w tej
sprawie było zasadne i konieczne. Tym bardziej, że z analizy jego odpowiedzi na
odpowiedź na pozew z dnia 28 listopada 2011 r. wynika, iż był przekonany,
o oddaleniu powództwa w pierwszej sprawie powoda z błędnego wskazania jako
3
pozwanego - Skarbu Państwa Inspektoratu Służby Więziennej, zamiast Skarbu
Państwa - Dyrektora Aresztu Śledczego. Wobec tego nie zdawał sobie sprawy, iż
niniejszy proces jest ponownym postępowaniem przeciwko temu samemu
pozwanemu. Ponadto za zastosowaniem dobrodziejstwa z art. 102 k.p.c.
przemawia jego trudna sytuacja majątkowa i osobista, bowiem przebywając
w zakładzie karnym ma ograniczone możliwości zarobkowe.
Zastosowanie art. 102 k.p.c. i w efekcie nie obciążanie strony przegrywającej
kosztami procesu wymaga zaistnienia wypadku szczególnie uzasadnionego.
Trudna sytuacja materialna strony przegrywającej sama przez się nie stanowi
wystarczającej podstawy, gdyż zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (uksc), zwolnienie od kosztów
sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi
(zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2012 r., II PZ 49/11,
niepubl., postanowienie z dnia 8 grudnia 2011 r., IV CZ 111/11, niepubl.).
Istotniejsze znaczenie ma jednak okoliczność, że powód po zapoznaniu się z
treścią uzasadnienia do postanowienia o odrzuceniu pozwu, w którym Sąd
Okręgowy w sposób jasny i konkretny wyłożył przyczyny takiego rozstrzygnięcia,
zdecydował się na wniesienie środka odwoławczego, a zatem powinien liczyć się z
kosztami procesu w razie przegranej. W tej sytuacji odpada podstawa dla
subiektywnie uzasadnionego przekonania co do słuszności jego roszczenia, a w
ostatecznym rozrachunku nie istnieją żadne szczególne względy przemawiające za
odstąpieniem przy rozstrzyganiu o kosztach procesu od naczelnej reguły jaką jest
zasada odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 k.p.c.).
W związku z wejściem w życie w dniu 25 lutego 2012 r. noweli z dnia 3
lutego 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 149) wprowadzającej pkt. 25 do § 10
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) i brzmieniem § 2 tej noweli, Sąd
drugiej instancji, ustalając wysokość wynagrodzenia za zastępstwo procesowe,
prawidłowo określił je według poprzednich stawek, gdyż wszczęcie postępowania
4
zażaleniowego w sprawie, w której zostały zasądzone skarżone koszty procesu,
nastąpiło jeszcze przed wejściem w życie tej noweli.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 398 14
k.p.c.
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c., a o kosztach postępowania zażaleniowego w oparciu
o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8
lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 168, poz. 1417 z
późn. zm.), art. 3941
§ 3 k.p.c., art. 39821
k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. i art. 397 § 2
k.p.c. Na zasądzone koszty składa się wynagrodzenie za zastępstwo procesowe
ustalone na podstawie § 10 pkt. 25 w zw. z § 12 ust. 2 pkt. 2 cyt. rozporządzenia, z
uwzględnieniem okoliczności, iż postępowanie zażaleniowe przed Sądem
Najwyższym zostało wszczęte już po wejście w życie wspomnianej noweli (§ 2).
Stawka wynagrodzenia pełnomocnika powoda z urzędu została
podwyższona o podatek od towarów i usług ( § 2 ust. 3 i § 15 cyt. rozp.).
Nie było uzasadnionych podstaw do zwrotu pełnomocnikowi z urzędu
– w ramach udokumentowanych wydatków – uiszczonej opłaty od zażalenia
w kwocie 30 zł skoro powód był w całości zwolniony od kosztów sądowych
w postępowaniu zażaleniowym (k. 178).
es