Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 marca 2013r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. M. (S. M. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku

z dnia 15 maja 2012r. sygn. akt IX U 1825/11

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSA W.Bzibziak /-/SSA A.Grymel /-/SSO del. E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 1362/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 listopada 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił S. M. prawa do zaliczenia do stażu pracy okresu zatrudnienia w Zarządzie Budownictwa (...), albowiem przedłożone świadectwo ukończenia Zasadniczej Szkoły (...) ”W.” nie stanowi środka dowodowego do zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianych.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany
i zaliczenia do stażu pracy dwuletniej szkoły zawodowej dla pracujących.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku wyrokiem z dnia 15 maja 2012r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy okres od 1 września 1959r. do 24 czerwca 1961r.

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika, iż S. M. urodził się
(...)

Od (...) jest uprawniony do emerytury, wcześniej pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy z ogólnego stanu zdrowia.

W dniu 8 listopada 2011r. złożył wniosek o doliczenie do stażu pracy okresu zatrudnienia w Zarządzie (...) ” W.” przedstawiając na tę okoliczność świadectwo ukończenia Zasadniczej Szkoły(...) ”W.” z dnia 24 czerwca 1961r.

Zaskarżoną decyzją odmówiono uwzględnienia powyższego wniosku.

Sąd I instancji podał także, iż odwołujący w okresie od 1 września 1959r.
do 24 czerwca 1961r. był uczniem Zasadniczej Szkoły (...) ”W.”, w której warunkiem nauki było równoczesne wykonywanie pracy. Na naukę i pracę ubezpieczonego w ramach nauki zawodu zgodę w jego imieniu wyraził starszy o 18 lat brat S..

Nauka w szkole trwała 2 lata, przy czym 3 dni w tygodniu odbywała się nauka w szkole, zaś przez kolejne 3 dni odwołujący pracował na konkretnej budowie – przy budowie ronda (...), przedszkola i szkoły na B.. Pracę świadczył
w pełnym wymiarze czasu pracy. Za pracę otrzymywał wynagrodzenie, wypłacane raz w miesiącu na terenie szkoły przez przedstawiciela Zarządu(...),
z którego potrącano opłatę za internat.

Ubezpieczony uczył się zawodu murarza – tynkarza i takie kwalifikacje rzeczywiście uzyskał. W późniejszym okresie kontynuował naukę w technikum budowlanym dla pracujących.

Sąd Okręgowy wskazał także, iż w cytowanym świadectwie ukończenia szkoły z dnia 24 czerwca 1961r. podano imię J., tj. drugie imię odwołującego, który początkowo nie używał imienia S., posługując się imieniem J..

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd ten uznał, iż odwołanie zasługuje
na uwzględnienie.

W ocenie Sądu nie ulega bowiem wątpliwości, iż w spornym okresie
od 1 września 1959r. do 24 czerwca 1961r. ubezpieczony był uczniem Zasadniczej Szkoły Zawodowej (...)” W.”
i jednocześnie faktycznie w tym czasie świadczył pracę w ramach nauki zawodu,
gdy warunkiem uczęszczania do tej szkoły było równoczesne wykonywanie pracy
za wynagrodzeniem wypłacanym w systemie miesięcznym.

W powyższym zakresie Sąd I instancji oparł się na świadectwie ukończenia szkoły z dnia 24 czerwca 1961r., które pod względem swej treści i autentyczności
nie było kwestionowane przez organ rentowy, a także na zeznaniach ubezpieczonego, którym dał wiarę, gdyż były one rzeczowe, logiczne, korespondujące z treścią dokumentacji zawartej w aktach organu rentowego, dodatkowo wiarygodne, jak również nie kwestionowane przez organ rentowy.

W tej sytuacji Sąd uznając, iż sporny okres powinien podlegać zaliczeniu
do stażu pracy ubezpieczonego jako okres składkowy z mocy art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227 ze zm.), na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 kpc orzekł o zmianie zaskarżonej decyzji.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł organ rentowy zaskarżając wyrok w całości.

Powołując się na zarzut naruszenia prawa procesowego, w szczególności
art. 233 kpc poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonaną z przekroczeniem swobodnej oceny dowodów, poprzez przyjęcie,
że ubezpieczony w okresie od 1 września 1959r. do 24 czerwca 1961r. świadczył pracę – skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie – o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu podniósł, iż Sąd I instancji praktycznie nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego, opierając się wyłącznie na zeznaniach samego ubezpieczonego, oczywiście zainteresowanego korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem.

Nie sposób tymczasem przyjąć, iż świadectwo ukończenia szkoły jest równoznaczne ze świadectwem pozostawania w spornym okresie w zatrudnieniu,
w dodatku przez cały okres pobierania nauki, zwłaszcza w świetle wcześniejszych oświadczeń ubezpieczonego, iż do 17 roku życia uczył się, a następnie podjął pracę.

Apelujący wskazał nadto, iż z doświadczenia życiowego wynika również,
iż ubezpieczony dysponując świadectwem ukończenia szkoły już wcześniej wnosiłby o zaliczenie spornego okresu do stażu pracy, gdyby faktycznie w całym spornym okresie świadczył pracę. Wniosek w tym zakresie jest natomiast rozpatrywany po raz pierwszy.

W ocenie organu rentowego, w żaden sposób nie można przyjąć,
iż ubezpieczony wykazał, że w spornym okresie był zatrudniony na warunkach określonych przez ówcześnie obowiązujące przepisy prawa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasłużyła na uwzględnienie.

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczył wysokości przysługującej S. M. emerytury, sprowadzając się do ustalenia, czy okres jego nauki od 1 września 1959r. do 24 czerwca 1961r. w dwuletniej Zasadniczej Szkole (...) ” W.” stanowi okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity:
Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975r.

Bezspornym jest, iż poza świadectwem ukończenia wskazanej wyżej szkoły
z dnia 24 czerwca 1961r. ubezpieczony nie przedłożył jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego, iż w spornym okresie posiadał status pracownika młodocianego,
o którym mowa w cytowanym wyżej przepisie.

W tym zakresie należy przypomnieć, iż zasady, na jakich w latach
1944/1945-1975 działał system oświaty, w tym również szkoły zawodowe wszystkich szczebli i typów, regulowały przepisy:

1)  ustawy z dnia 11 marca 1932r. o ustroju szkolnictwa (Dz. U. nr 38, poz. 389
ze zm.), zgodnie z którą szkolnictwo zawodowe obejmowało:

­

szkoły dokształcające zawodowo, przeznaczone dla młodzieży pracującej zawodowo i podlegającej obowiązkowi dokształcania, wynikającemu
z rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927r.
o prawie przemysłowym (Dz. U. nr 53, poz. 468 ze zm.),

­

szkoły zawodowe typu zasadniczego według stopnia: niższego, gimnazjalnego i licealnego,

­

szkoły przysposobienia przemysłowego,

2)  uchwały nr 448 Prezydium Rządu z dnia 21 czerwca 1951r. o ustroju szkolnictwa zawodowego (M. P. nr A-59, poz. 776), na podstawie której strukturę szkolnictwa zawodowego tworzyły:

­

szkoły przysposobienia zawodowego,

­

zasadnicze szkoły zawodowe,

­

technika zawodowe,

­

szkoły majstrów.

Do czasu reorganizacji szkolnictwa zawodowego dokonanej w 1951r. pracownikami, w porozumieniu przepisów emerytalno-rentowych, były osoby uczęszczające:

­

do maja 1951r. do szkół przysposobienia przemysłowego, tworzonych na podstawie prawa przemysłowego,

­

od czerwca 1951r. do szkół przysposobienia zawodowego, organizowanych na podstawie nr 448 Prezydium Rządu dla młodzieży w wieku 16-19 lat, przysposabiających praktycznie do zawodów masowych, w zakresie przemysłu i budownictwa (górnika, hutnika, murarza itp.). Szkoły te, w których nauka trwała od 3 do 11 miesięcy, nosiły nazwy ”Szkoła Przysposobienia Zawodowego nr …”.

Osoby, które natomiast uczęszczały do szkół zawodowych zarówno przed reorganizacją z 1951r., jak i po niej były uczniami. Praktyczna nauka zawodu w tych szkołach odbywała się zarówno w warsztatach szkolnych, jak również w zakładach pracy. W tym ostatnim przypadku organizowana była na podstawie umowy zawieranej między szkołą a zakładem pracy, lecz uczniowie wykonujący prace
w ramach praktyki nie byli pracownikami tych zakładów pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1996r., II URN 2/96, OSNP 1996, nr 17, poz. 255).

Zasady zatrudniania młodocianych w celu nauki zawodu podlegały odrębnym regulacjom prawnym.

Przepis art. 116 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia
7 czerwca 1927r. o prawie przemysłowym stanowił, że warunki odbywania nauki zawodu miały być w ciągu 4 tygodni po jej rozpoczęciu ustalone umową pisemną, której stronami byli: przemysłowiec (zakład pracy) i uczeń, a jeżeli był małoletni - jego ojciec lub opiekun, umową, w której jednym z obowiązkowych elementów było wyszczególnienie wzajemnych świadczeń. Przepis ten został uchylony dekretem
z dnia 2 sierpnia 1951r. o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (Dz. U. nr 41, poz. 311 ze zm.). Wydane przez Radę Ministrów, na podstawie delegacji dekretowej, rozporządzenie z dnia 12 kwietnia 1952r., w sprawie warunków przyjmowania do pracy w celu przyuczenia do zawodu i późniejszego zatrudnienia młodocianych, którzy ukończyli 14 rok życia i nie przekroczyli 16 roku życia (Dz. U.
nr 21, poz. 135), uzależniało skuteczność przyjęcia do pracy w celu przyuczenia
do zawodu od zawarcia pisemnej umowy pomiędzy zakładem pracy a młodocianym (§ 5 ust. 1). Dekret ten w części dotyczącej nauki zawodu został uchylony ustawą
z dnia 2 lipca 1958r. o nauce zawodu, przyuczenia do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U.
nr 45, poz. 226 ze zm.). Przepisy tej ustawy również wymagały formy pisemnej dla zawarcia wymienionej w jej tytule umowy pomiędzy zakładem pracy a młodocianym

pracownikiem. Ustawa ta obowiązywała do wejścia w życie ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy (Dz. U. nr 24, poz. 142 ze zm.).

Przytoczone akty prawne wskazują, że w latach 1944-1974 obowiązujący system prawny przewidywał odrębność prawną uczniów szkół zawodowych wszystkich typów i szczebli, także w czasie odbywania praktycznej nauki zawodu
w zakładach pracy (na podstawie umów zawartych przez szkoły z zakładami pracy) oraz młodocianych pracowników zatrudnionych przez zakład pracy w celu przyuczenia do zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę zawartej pomiędzy młodocianymi pracownikami a zakładem pracy, określającej wzajemne prawa i obowiązki stron.

W świetle przedstawionych regulacji oczywistym jest zatem, iż dla wykazania, że dany okres stanowi okres składkowy, o którym mowa w cytowanym na wstępie art. 6 ust. 2 pkt 3 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych bezwzględnie wymaganym jest przedstawienie dokumentów potwierdzających fakt zatrudnienia przez zakład pracy w celu przyuczenia do zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę i wymogu tego nie może zastąpić powoływanie się wyłącznie na okoliczność nauki w zasadniczej szkole zawodowej dla pracujących, jak to ma miejsce w omawianej sprawie, niezależnie od tego, iż wśród wymienionych w świadectwie ukończenia przez ubezpieczonego Zasadniczej Szkoły (...) ” W.” przedmiotów podano także praktyczną naukę zawodu. Tym bardziej, iż z przedmiotowego świadectwa wynika, iż jest ono równorzędne
ze świadectwem ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej – zgodnie z § 14 ramowego statutu szkoły zatwierdzonego pismem Ministra Oświaty Nr PB4
4-11/74/59 z dnia 17 września 1959r.

Powyższej oceny nie zmienia nadto podnoszona przez S. M. okoliczność, iż w związku z wypadkiem przy odbywaniu praktycznej nauki zawodu otrzymał odszkodowanie, co miało świadczyć o podleganiu z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu.

Uczniowie szkół zawodowych, w spornym okresie, nie byli bowiem objęci ”powszechnym ubezpieczeniem” a jedynie, na podstawie przepisów ustawy z dnia
28 marca 1933r. o ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. nr 51, poz. 396) wprowadzono obowiązek ubezpieczenia uczniów szkół zawodowych tylko na wypadek niezdolności zawodowej lub śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Tak więc nawet opłacanie składki na owo ubezpieczenie nie uzasadnia więc ustalenia, że uczniowie szkół zawodowych obu stopni, tj. szkół zasadniczych
i techników byli pracownikami zakładów pracy, w których odbywali zajęcia praktyczne w ramach przedmiotów zawodowych w tygodniowym rozkładzie zajęć oraz praktyki.

Wobec powyższego nieprawidłowym jest zatem stanowisko Sądu I instancji,
iż jako uczeń Zasadniczej Szkoły Zawodowej (...)” W.” w okresie od 1 września 1959r. do 24 czerwca 1961r. ubezpieczony był pracownikiem i okres jego nauki jest okresem składkowym podlegającym zaliczeniu

na wysokość emerytury, gdyż okresy nauki w latach 1944-1961 w zasadniczych szkołach zawodowych nie są okresami składkowymi w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Takimi okresami są natomiast okresy nauki od września 1944r. do czerwca 1951r.
w szkołach przysposobienia przemysłowego oraz od września 1951r., w trwających od trzech do jedenastu miesięcy, szkołach przysposobienia zawodowego.

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za zasadną, na mocy art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok orzekając jak w sentencji.

/-/SSA W.Bzibziak /-/SSA A.Grymel /-/SSO del. E.Kocurek-Grabowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR