Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 125/12
POSTANOWIENIE
Dnia 4 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2012r.
sprawy P. W.
skazanego z art. 284 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk
z powodu kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego,
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 października 2011 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego
z dnia 29 czerwca 2011 r.,
p o s t a n o w i ł :
1. oddala kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. zwalnia skazanego od ponoszenia kosztów sądowych
postępowania kasacyjnego;
3 zasądza od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu adw.
E. P. - Kancelaria Adwokacka kwotę 738,00 zł (słownie :
siedemset trzydzieści osiem złotych) w tym 23 % podatku VAT
tytułem wynagrodzenia za sporządzenie i wniesienie kasacji.
U Z A S A D N I E N I E
2
Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 29 czerwca 2011 r., skazał P. W. za
przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia
wolności.
W apelacji od tego wyroku obrońca oskarżonego podniósł zarzuty obrazy
prawa materialnego – art. 278 § 1 k.k. i art. 53 § 2 k.k., obrazy przepisów
postępowania – art. 5 § 2, art. 7, art. 410 k.p.k. oraz błędu w ustaleniach
faktycznych.
Sąd Apelacyjny, wyrokiem z dnia 20 października 2011 r., zmienił
zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego P. W. w ten sposób, że z opisu
czynu przypisanego oskarżonemu w pkt I części dyspozytywnej wyeliminował
stwierdzenie „… dokonali zaboru w celu przywłaszczenia torby z zawartością
kamieni szlachetnych…”, i w to miejsce w opisie tegoż czynu umieścił stwierdzenie
„…przywłaszczyli sobie cudza rzecz ruchomą w postaci torby z zawartością
kamieni szlachetnych…”, i czyn ten zakwalifikował z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 64
§ 1 k.k., i za to na podstawie art. 284 § 1 k.k. wymierzył P. W. karę 2 lat
pozbawienia wolności, zaś w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w
mocy.
W kasacji od powyższego wyroku obrońca skazanego P. W. zarzucił :
I. Rażące naruszenie prawa materialnego, art. 284 § 1 k.k. poprzez
przyjęcie, iż oskarżony P. W. swoim czynem wypełnił znamiona przestępstwa
przywłaszczenia w typie podstawowym, w sytuacji, gdy oskarżony wchodząc w
posiadanie tekstylnej torby z kamieniami szlachetnymi działał w przekonaniu, iż
torba nie stanowi własności pokrzywdzonego i nie posiadał wiedzy na temat osoby
właściciela;
II. Rażące naruszenie prawa procesowego, art. 455 k.p.k. wskutek zmiany
kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu przy jednoczesnej zmianie
ustaleń faktycznych zawartych w opisie czynu, poprzez usunięcie stwierdzenia, iż
oskarżeni dokonali zaboru tekstylnej torby z kamieniami szlachetnymi;
III. Rażące naruszenie prawa procesowego, art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 §
2 k.p.k. wskutek akceptacji przez Sąd II instancji dowolnej oceny dowodów
dokonanej przez Sąd I instancji, w szczególności uznania, że:
- oskarżeni mieli świadomość, że tekstylna torba z zawartością kamieni
szlachetnych należy do pokrzywdzonego, pomimo, iż z wyjaśnień oskarżonych, a
3
także doświadczenia życiowego i prawidłowego rozumowania taki wniosek nie
wynika;
- pokrzywdzony D. O. po utracie torby zawierającej kamienie szlachetne
przez dłuższy czas poruszał się wzdłuż ulicy Ś. i nie spotkał tam ponownie
oskarżonych, podczas, gdy z wyjaśnień oskarżonych oraz zeznań świadka J. S., na
których oparł się zarówno Sąd I, jak i II instancji nie wynika czas poszukiwania torby
przez pokrzywdzonego, natomiast z wyjaśnień oskarżonych wynika, iż wrócili na
miejsce zdarzenia w celu odnalezienia właściciela torby, a brak jest dowodów na
potwierdzenie odmiennego przebiegu zdarzenia;
III. Rażące naruszenie art. 410 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. oraz art.
7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. wskutek akceptacji przez Sąd II instancji
pominięcia przez Sąd I instancji przy ocenie materiału dowodowego istotnego
dowodu, jakim jest deklaracja celna, w której określono wartość kamieni
szlachetnych, a także zeznanie pokrzywdzonego na okoliczność wartości kamieni
wynikającej z deklaracji celnej.
W konkluzji skarżący wniósł o:
- uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego P.
W.;
ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższego wniosku:
- uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
W pisemnej odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Apelacyjnej
wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Spośród zarzutów podniesionych w petitum skargi za najpoważniejszy
należy uznać zarzut obrazy art. 455 k.p.k., mającej według autora kasacji polegać
na jednoczesnej zmianie kwalifikacji prawnej i zmianie opisu czynu, jako
konsekwencji odmiennych ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd II instancji.
Dekodowana z treści tego przepisu norma stanowi nakaz poprawienia
kwalifikacji prawnej przypisanego czynu zabronionego niezależnie od granic
zaskarżenia i podniesionych zarzutów, jednakże na niekorzyść tylko w sytuacji
wniesienia środka odwoławczego o takim kierunku. Warunkiem do dokonania
zmiany kwalifikacji prawnej jest jednak brak zmiany ustaleń faktycznych.
4
W realiach niniejszej sprawy, wbrew twierdzeniom autora skargi, do rażącej i
mającej istotny wpływ na treść zapadłego rozstrzygnięcia obrazy art. 455 k.p.k. nie
doszło. Po pierwsze, Sąd II instancji dokonał zmiany kwalifikacji prawnej bez
pogarszania sytuacji prawnej oskarżonego.
Czyn z art. 284 § 1 k.k. zagrożony jest bowiem karą pozbawienia wolności
do lat 3, zaś z art. 278 § 1 k.k. od 3 miesięcy do lat 5. Sytuacji prawnej
oskarżonego zmiana ta nie pogarsza także w kontekście przypisania mu
popełnienia przestępstwa w warunkach recydywy zwykłej, gdyż była ona już
przypisana P. W. przez Sąd I instancji. Wypada także zauważyć, że zmianę
wyroku w tym kierunku Sąd odwoławczy podjął m.in. w wyniku apelacji obrońcy,
który w uzasadnienia zwykłego środka odwoławczego podnosił właśnie, że do
czynu przypisanego R. W. i O. C. zastosowanie ma właśnie przestępstwo
przywłaszczenia - natomiast wnioskował o uniewinnienie lub przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wątku tego jednak w kasacji
wnoszący nie podejmuje. Zamiast tego, obrazy art. 455 k.p.k. upatruje w dokonanej
zmianie opisu czynu przez Sąd II instancji, polegającej na zastąpieniu stwierdzenia
„dokonali zaboru w celu przywłaszczenia torby z zawartością kamieni szlachetnych"
na: „przywłaszczyli sobie cudzą rzecz ruchomą w postaci torby z zawartością
kamieni szlachetnych”.
Z argumentacją kasacji nie sposób się zgodzić. Sąd II instancji nie
przeprowadził zmiany kwalifikacji prawnej na podstawie odmiennych ustaleń
faktycznych. Wręcz przeciwnie, korekta opisu czynu wynikała z dokładnych ustaleń
Sądu meriti precyzyjnie zawartych w uzasadnieniu tego Sądu, a następnie
przywołanych w uzasadnieniu judykatu Sądu Apelacyjnego. Wnoszącą kasację nie
dostrzega zatem, że warunkiem obostrzenia polegającego na zakazie zmiany
ustaleń faktycznych, także w kontekście opisu czynu, jest zmiana tego opisu (i
kwalifikacji prawnej) w skutek odmiennych ustaleń faktycznych przyjętych za
podstawę rozstrzygnięcia. Taka sytuacja zaś nie miała miejsca w sprawie
niniejszej. Nawet pobieżna analiza zastosowanej przez Sąd ad quem korekty opisu
czynu wskazuje, że znaczenie wyrażenia pozostało takie samo, zmieniono
natomiast semantykę warunkującą opis czynności sprawczej, dostosowując ją do
treści redakcji art. 284 § 1 k.k. Odmiennym ustaleniem faktycznym mogłoby być
określenie innego charakteru czynu (np. z przywłaszczenia na doprowadzenie innej
5
osoby do niekorzystnego rozporządzenia mieniem pod wpływem groźby), a z taką
sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie.
Co do pozostałych zarzutów sformułowanych w petitum skargi; oczywiście
bezzasadny i niedopuszczalny jest zarzut sformułowany pod nr I określony jako
obraza prawa materialnego, w rzeczywistości dotyczy przerzucenia na Sąd
Najwyższy całościowej oceny sprawy i skontrolowania ustaleń w zakresie winy
skazanego. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że celem postępowania
kasacyjnego nie jest ani powielająca kontrolę apelacyjną ocena rozumowania Sądu
meriti, ani kontrola przeprowadzonych w sprawie ustaleń faktycznych, gdyż
postępowanie kasacyjne, jako kontrola nadzwyczajna, związane jest przede
wszystkim z „sądem – prawa”, a nie „sądu – faktu”. Sąd Najwyższy może zatem
uchylić się od rozpoznania zarzutu sformułowanego jako „rażące naruszenie prawa
materialnego, art. 284 § 1 k.k. poprzez przyjęcie, że P. W. wypełnił znamiona w/w
przestępstwa.
Równie oczywiście bezzasadny jest zarzut nr III. Przede wszystkim, wypada
zauważyć, że obraza art. 7 k.p.k. mogłaby ewentualnie nastąpić jako związana z
uchybieniem regulacji zawartej w treści art. 457 § 3 k.p.k., gdyż uchybienie tej
normie związane jest z niewłaściwym, czy też nierzetelnym rozpoznaniem zarzutów
podniesionych w zwyczajnym środku odwoławczym. Norma z art. 433 § 2 k.p.k.
dotyczy wszakże sytuacji, w której Sąd odwoławczy pominął część zarzutów
apelacyjnych, skutkiem czego mogło nastąpić uchybienie określane jako brak
rzetelnej kontroli odwoławczej (art. 457 § 3 w zw. z art. 433 § 2 k.p.k.).
Zarzut nr III stanowi powtórzenie polemiki z ustaleniami Sądu meriti, zawartej
w petitum i uzasadnieniu apelacji. Sąd Apelacyjny prześledził i ocenił sposób
rozumowania Sądu I instancji i w treści uzasadnienia wyroku podał w sposób
wewnętrznie niesprzeczny ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie niniejszej
(por. s. 6-8 oraz 10-11).
Istotnie, Sąd II instancji nie odniósł się do podniesionej w uzasadnieniu
apelacji problematyki deklaracji celnej. Dokumenty niniejsze, których kserokopie
znajdują się na k. 392-402, nie pozwalają – wbrew twierdzeniom autora skargi - na
jednoznaczną wycenę kamieni, stąd konieczność ustalenia tej wartości na
podstawie zeznań pokrzywdzonego oraz świadka (jubilera)M. Ł., co zauważył Sąd
II instancji. Odpowiada prawdzie zdawkowe potraktowanie tego zarzutu,
(podniesionego także w petitum apelacji) przez Sąd Apelacyjny. Trudno jest w tym
6
wypadku jednak mówić o obrazie art. 433 § 2, a raczej art. 457 § 3 k.p.k. - co było
już wyjaśnione powyżej. Sąd ten wszakże trafnie zauważył, że już na etapie
postępowania rozpoznawczego wyeliminowano z podstawy skazania regułę z art.
294 § 1 k.k., przez co kwestia wyceny mienia będącego przedmiotem
przywłaszczenia nie odgrywała już roli w ramach normatywnej podstawy decyzji.
Sądy obu instancji dały wiarę świadkom, którzy mieli wiadomości specjalne z tej
dziedziny (por. s 8 uzasadnienia SA). Owszem, świadkowie ci byli związani ze
stroną pokrzywdzoną”, jednak w szczególności świadek M. Ł., jako jubiler, mógł
podać orientacyjną wartość kamieni szlachetnych, których wycena przecież
kształtowała się także w wyniku negocjacji handlowych między pokrzywdzonym a
odwiedzanymi przezeń jubilerami, co nadmienił na samym początku uzasadnienia
już Sąd I instancji. Podsumowując kwestię niniejszą, choć Sąd Apelacyjny
faktycznie nie odniósł się do problematyki deklaracji celnych, to jednak uchybienie
to nie stanowi rangi kasacyjnej, o której mowa w treści art. 523 § 1 k.p.k.
Z tych motywów orzeczono jak na wstępie.