Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 242/12
POSTANOWIENIE
Dnia 14 grudnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Grzegorz Misiurek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z wniosku W. Ś.
przy uczestnictwie Miasta W.
o ustanowienie drogi koniecznej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 grudnia 2012 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 9 listopada 2011 r.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie w części oddalającej
apelację co do rozstrzygnięcia ustalającego
wynagrodzenie za ustanowioną służebność i w tym
zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania kasacyjnego;
2. odrzuca skargę kasacyjną w pozostałej części.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy, uwzględniając wniosek W. Ś., ustanowił na nieruchomości
położonej przy ulicy T. 5a w W. służebność przejścia i przejazdu na rzecz
każdoczesnego właściciela tej nieruchomości, w granicach przedstawionych na
mapie sporządzonej przez biegłego J. B., za wynagrodzeniem w wysokości 100 zł
rocznie począwszy od 2012 r.,
Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca jest właścicielem działki oznaczonej
numerem geodezyjnym 56/1, na której usytuowany jest budynek mieszkalny.
Nieruchomość ta nie ma dostępu do drogi publicznej. Właścicielem działki
sąsiedniej o nr 56/2 jest uczestnik postępowania - Miasto W.
W tych okolicznościach ustanowienie drogi koniecznej zgodnie z żądaniem
wnioskodawcy - w sposób wskazany przez biegłego sądowego - na działce
uczestnika postępowania uwzględnia jak najmniejsze obciążenie należącego
do niego gruntu. Wcześniej, 19 października 2008 r., Wydział Architektury Dzielnicy
/…/ pozytywnie zaopiniował ustanowienie drogi koniecznej na działce nr 56/2.
Działka ta w istocie stanowi grunt wykorzystywany jako dojazd do innej posesji i taki
jej charakter uzasadnia określenie wysokości należnego uczestnikowi
postępowania wynagrodzenia w wysokości 100 zł rocznie.
Sąd Okręgowy postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił
apelację uczestnika postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego, aprobując
w całej rozciągłości przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia ustalenia faktyczne i ich
ocenę prawną.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach określonych w art. 3983
§ 1 i 2 k.p.c., uczestnik zarzucił:
- naruszenie art. 232 zdanie drugie k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. przez
niedopuszczenie z urzędu dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy
majątkowego na okoliczność ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie
służebności drogi koniecznej w odpowiedniej wysokości;
- art. 145 § 1 k.c. przez błędną wykładnię i w konsekwencji niezastosowanie
w zakresie mówiącym o wynagrodzeniu w wysokości odpowiadającej
rzeczywistej wartości ustanowionej służebności;
3
- art. 7 w związku z art. 149 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce
nieruchomościami (teks jedn.: Dz. U. z 2010 r., poz. 102 ze zm.) w związku
z § 3 ust. 1 i § 38 ust. 2 i 3 rozporządzenia Rady ministrów z dnia
21 września 2004 r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania
operatu szacunkowego (Dz. U. Nr 207, poz. 2109) przez ich
niezastosowanie.
Powołując się na tak ujęte podstawy kasacyjne uczestnik wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna została skierowana wyłącznie przeciwko rozstrzygnięciu
o wysokości należnego uczestnikowi postępowania wynagrodzenia za
ustanowienie drogi koniecznej. Sąd Okręgowy uznał podniesiony w tym zakresie
w apelacji zarzut ustalenia wynagrodzenia w dowolnej wysokości za oczywiście
bezzasadny. Podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji, że wynagrodzenie to ma
wprawdzie wymiar symboliczny, ale uzasadnione jest to sposobem aktualnego
wykorzystywania nieruchomości obciążonej. Wskazał przy tym na brak aktywności
dowodowej uczestnika postępowania, który ograniczył się jedynie do wskazania
ceny 1 m2
gruntu. Z przytoczonych motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia wynika,
że uczestnik postępowania, podważając wysokość przyznanego mu
wynagrodzenia, wskazywał, iż powinno ono zostać określone z uwzględnieniem
konkretnego kryterium (ceny m2
gruntu).
Stanowisku skarżącego, kwestionującemu ocenę Sądu drugiej instancji, nie
można odmówić słuszności.
Zgodnie z art. 145 § 1 k.c., jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego
dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków
gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich
ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej. Przepis ten nie
wskazuje kryteriów, według których należy ustalić wysokość przewidzianego w nim
wynagrodzenia.
W orzecznictwie podkreśla się, że w postępowaniu o ustanowienie drogi
koniecznej o wynagrodzeniu na rzecz właściciela nieruchomości obciążonej orzeka
4
się z urzędu (zob. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 maja 2000 r.,
V CKN 43/00, OSNC 2000 nr 11, poz. 206). W sytuacji zatem, w której uprawniony
nie zrzekł się tego wynagrodzenia i nie zgadza się na określenie jego wysokości
zgodnie z propozycją zobowiązanego, sąd zobligowany jest do przeprowadzenia -
również przy wykorzystaniu uprawnienia przewidzianego w art. 232 zdanie drugie
k.p.c. - wszystkich dowodów przydatnych do prawidłowego ustalenia rozmiaru tego
świadczenia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2008 r.,
II CSK 517/07, niepubl.).
Sąd Okręgowy wyszedł z odmiennych założeń, co nie pozwala skutecznie
odeprzeć zarzutu naruszenia art. 232 zdanie drugie k.p.c. w związku z art. 278 § 1
k.p.c. Niewątpliwie stanowisko skarżącego kwestionujące wysokość należnego mu
wynagrodzenia i wskazujące kryterium, w oparciu o które powinno ono zostać
ustalone, wymaga zweryfikowania przy pomocy dowodu z opinii biegłego
rzeczoznawcy majątkowego, sporządzonej z uwzględnieniem wskazanych
w skardze kasacyjnej przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz
rozporządzenia w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu
szacunkowego.
Z tych względów Sąd Najwyższy - w odniesieniu do rozstrzygnięcia
ustalającego wynagrodzenie za ustanowioną służebność - na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
Wprawdzie uczestnik postępowania wskazał w skardze kasacyjnej,
że zaskarża postanowienie Sądu Okręgowego w całości, jednakże w zakresie
rozstrzygnięcia o ustanowieniu służebności nie przytoczył podstaw kasacyjnych
i nie sformułował jakichkolwiek wniosków. W tej części zatem skarga kasacyjna –
stosownie do art. 3986
§ 3 w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c. - podlegała odrzuceniu.
jw