Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 75/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 stycznia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z wniosku S. G. i B. G.
przy uczestnictwie Firmy Inwestycyjnej L. S.A. w upadłości likwidacyjnej
w K. i M. Securities Corp.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 stycznia 2013 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 27 września 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża wnioskodawców
kosztami postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wnioskodawcy S. i B. G. (małżonkowie) złożyli wniosek o wpis w księdze
wieczystej odrębnej własności lokalu. Postanowieniem z dnia 14 września 2010 r.
Sąd Rejonowy dokonał wpisu zgodnie z żądaniem wniosku. W wyniku apelacji
uczestnika postępowania „M. Securities Corporation” (MCS) w zakresie
dotyczącym nieujawnienia w dziale IV księgi wieczystej hipotek (wpisanych na
rzecz uczestnika w treści księgi wieczystej macierzystej Kw nr …) Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 8 marca 2011 r. uchylił zaskarżone postanowienie i
przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W ocenie
Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji – dokonując wpisu własności na rzecz
wnioskodawców (małżonków) – nie rozważył wpływu treści art. 76 ust. 1 ustawy z
dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece; Dz. U. z 2001 r., nr 124, poz.
1361 ze zm.; cyt. Dalej jako „u.k.w. i h.”). W razie podziału nieruchomości hipoteka
obciążająca dotychczas nieruchomość rozciąga się na wszystkie nieruchomości
utworzone przez podział (hipoteka łączna). Wpis hipoteki łącznej, powstającej ex
lege w wyniku podziału nieruchomości, może nastąpić z urzędu, także po
załatwieniu wniosku o założenie nowej księgi wieczystej dla części obciążonej
nieruchomości.
W dniu 13 maja 2011 r. Sąd Rejonowy dokonał z urzędu wpisu hipoteki
łącznej na rzecz MSC (wierzyciela hipotecznego) do ksiąg wieczystych: /…/.
Postanowienie to zaskarżyli wnioskodawcy w zakresie wpisu hipotek
w księgach wieczystych, wnosząc o jego zmianę poprzez wykreślenie wpisów
hipotek na rzecz MSC w księgach wieczystych wspomnianych wcześniej
i oddalenie wniosku o wpis hipotek w całości, ewentualnie – o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia w zakresie wpisów hipotek i przekazanie sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Skarżący kwestionowali zasadność
wpisu hipoteki na rzecz MSC, ponieważ – ich zdaniem – wpisy takie nastąpiły
niezgodnie z treścią prawomocnego wyroku z dnia 26 lutego 2009 r., (sygn. akt I C
…/08). W wyroku tym stwierdzono, że nabycie nieruchomości lokalowej przez
3
wnioskodawców ma nastąpić w stanie wolnym od obciążeń oraz praw osób
trzecich.
Sąd Okręgowy oddalił apelację wnioskodawców jako nieuzasadnioną.
Przypomniał o zasadzie ograniczonej kognicji sądów meriti w sprawach o wpis.
Wpis hipoteki łącznej, powstającej ex lege, może nastąpić z urzędu i wpis taki nie
jest ograniczony żadnym terminem. Podstawą tego wpisu (przeniesienia wpisu) jest
art. 24 ust. 3 u. k. w. i h. w zw. z § 11 ust. 2 rozporządzenia z dnia 17 września
2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. nr
102, poz. 1122 ze zm.). Przepisy art. 31 ust. 2 i art. 32 u.k.w.h. nie obejmują praw
kreowanych ex lege, w tym powstającej na podstawie art. 76 ust. 1 u.k.w. i h.
hipoteki łącznej. W takiej sytuacji dochodzi do przeniesienia do nowej księgi
wieczystej wpisu w postaci odpowiednio zmodyfikowanego wpisu, dokonanego już
wcześniej. Ochrona nabywcy nieruchomości (lokalowej), utworzonej przez podział
nieruchomości, wpisanej do nowej lub przyłączonej do innej księgi wieczystej
i wykreślenie z niej bez zgody wierzyciela hipoteki łącznej, może nastąpić już tylko
na podstawie art. 10 ust. 1 u.k.w. i h. Dokonanie wpisu własności lokalu na rzecz
wnioskodawców mogło zatem nastąpić jednocześnie z wpisem hipoteki łącznej na
rzecz wierzyciela hipotecznego (MSC). Prawomocny wyrok z dnia 26 lutego
2009 r. nie stał na przeszkodzie takiemu wpisowi. Uprawnienie wynikające z art. 90
u.k.w. i h. nie stanowi roszczenia i nie może być realizowane w drodze sądowej.
Brak zgody wierzyciela na zwolnienie powoduje obciążenie nabytej części
nieruchomości hipoteką ze skutkami przewidzianymi w art. 76 u.k.w. i h.
W postępowaniu wieczystoksięgowym zasadność dokonywanych wpisów nie
podlega badaniu z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.).
W skardze kasacyjnej wnioskodawców podniesiono zarzuty naruszenia art.
365 § 1 k.p.c., art. 6268
§ 2 k.p.c. oraz art. 76 i 90 u.k.w. i h. Skarżący wnosili
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
W rozpoznawanej sprawie podstawowe znaczenie ma zarzut naruszenia art.
365 k.p.c. i art. 6268
§ 2 k.p.c. Chodzi mianowicie o zakres kognicji sądu
w postępowaniu wieczystoksięgowym oraz o prawne znaczenie prawomocnego
wyroku Sądu Okręgowego z dnia 26 lutego 2009 r. (sygn. akt – IC …/98).
W wyroku tym nakazano stronie pozwanej F. J. „L.” SA (obecnemu uczestnikowi
postępowania wieczystoksięgowego w upadłości) złożenie oświadczenia woli w
postaci ustanowienia odrębnej własności lokalu, bliżej oznaczonego w sentencji
wyroku, sprzedanie tej nieruchomości lokalowej wnioskodawcom z tym
zastrzeżeniem, że nabycie nieruchomości następuje „w stanie wolnym od obciążeń
oraz praw i roszczeń osób trzecich” (pkt I wyroku).
Skarżący bronią stanowiska, że wspomniany prawomocny wyrok, zapadły
przeciwko upadłemu kontrahentowi, tworzy taki stan prawny, iż wyłączona powinna
być dopuszczalność dokonywania w księdze wieczystej, dotyczącej nieruchomości
lokalowej, wpisów obciążających tę nieruchomość (wpisów hipoteki) na rzecz
wierzyciela hipotecznego, uczestnika postępowania wieczystoksięgowego.
W związku z tym wnioskodawcy (właściciele nieruchomości lokalowej) kwestionują
wpis hipoteki łącznej na rzecz MSC (uczestnika postępowania), dokonany w dniu
13 maja 2011 r.
Stanowisko skarżących nie jest uzasadnione.
Sąd Okręgowy trafnie skoncentrował się na określeniu dopuszczalnych
granic obecnego postępowania wieczystoksięgowego w rozumieniu art. 6288
§ 2
k.p.c. Sąd ten wyjaśnił, że postępowanie rozpoznawcze, zakończone
prawomocnym wyrokiem z dnia 26 lutego 2009 r., toczyło się między
wnioskodawcami (powodami) i ich kontrahentem jako pozwanym. Zapadły w tym
sporze wyrok służyć miał urzeczywistnieniu uprawnień powodów wynikających
wobec pozwanego dewelopera z odpowiedniej umowy, zawierającej obowiązek
wyodrębnienia własności lokalu i przeniesienia jego własności (z odpowiednimi
prawami związanymi) na rzecz wnioskodawców (obowiązek kontraktowy skuteczny
inter partes). Wspomniany wyrok nie korzystał z tzw. rozszerzonej prawomocności
w rozumieniu art. 365 § 1 k.p.c. Nie mógł zatem odnosić skutku prawnego wobec
wierzyciela hipotecznego (MSC) i tym samym nie mógł stanowić przeszkody
5
prawnej w dokonaniu wpisu hipoteki łącznej z urzędu na nieruchomości lokalowej
wnioskodawców.
Nie było zatem podstaw do twierdzenia, że naruszone zostały przepisy art.
6288
§ 2 k.p.c., art. 365 § 1 k.p.c. i art. 76 u.k.w. i h. w poprzednim brzmieniu.
Trafnie zauważył Sąd Okręgowy, że zasadność wpisów do księgi wieczystej
w postępowaniu wieczystoksięgowym (także wpisów hipoteki łącznej) nie podlega
badaniu z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Dzieje się
tak z racji właśnie ograniczonej kognicji sądu tym postępowaniu i sformalizowanego
jego toku. Tym bardziej nie przekonuje nader uogólniona argumentacja skarżących
w tym zakresie, Sąd Okręgowy trafnie też wyjaśnił, dlaczego brak było podstaw do
formułowania zarzutów naruszenia art. 90 u.k.w. i h.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną
wnioskodawców jako nieuzasadnioną (art. 39814
k.p.c.). O kosztach postępowania
kasacyjnego orzeczono przy uwzględnieniu postanowień art. 102 k.p.c.