Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 107/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Marta Romańska
w sprawie z powództwa E. M., małoletniego J. M.
i M. M.
przeciwko A. V. AG w Köln w Niemczech
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 lutego 2013 r.,
zażalenia powodów
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie trzecim wyroku
Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 marca 2012 r.,
oddala zażalenie i nie obciąża powodów obowiązkiem zwrotu
pozwanemu kosztów postępowania zażaleniowego
2
Uzasadnienie
Powodowie […] wnieśli zażalenie na postanowienie Sądu Apelacyjnego z
dnia 7 marca 2012 r. w przedmiocie rozstrzygnięcia o zwrocie pozwanemu A. V.
AG w Köln (Niemcy) kosztów postępowania, zawarte w punkcie trzecim wyroku z
dnia 7 marca 2012 r. Sąd odwoławczy, orzekając według niemieckich przepisów
materialnoprawnych dokonał częściowej zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji
zaskarżonego przez obydwie strony, oddalił ich apelacje w pozostałym zakresie i
zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu części
kosztów procesu za instancję odwoławczą, odstępując od obciążania ich pozostałą
częścią tych kosztów.
W zażaleniu skarżący zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego.
Jako naruszone wskazali § 308 ust. 2 i § 91 Zivilprozesordnung (ZPO) - niemieckiej
ustawy o postępowaniu cywilnym, § 3 ust. 2 Rechtsanwaltsvergütungsgesetz
(RVG) - ustawy o opłatach za czynności adwokackie oraz § 2 ust. 2 ustawy
o wynagrodzeniu adwokatów i wysokości honorarium (BRAGO), a także art. 45
Konstytucji RP i art. 100 k.p.c. We wnioskach powodowie domagali się uchylenia
i zmiany zaskarżonego orzeczenia o kosztach procesu przez zasądzenie od strony
pozwanej po 1150 euro na rzecz każdego z powodów tytułem zwrotu kosztów
postępowania za II instancję zgodnie ze złożonym dnia 8 lutego 2010 r. wnioskiem,
ewentualnie wnieśli o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy w tym
zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Stanowisko skarżących opiera się na wadliwym założeniu, że w wypadku,
kiedy sprawa rozpoznawana jest przy zastosowaniu obcego prawa materialnego,
również zasady ponoszenia kosztów i ich wysokość, w tym wysokość
wynagrodzenia adwokackiego, powinna być określana według zasad
obowiązujących w państwie, którego prawo materialne jest stosowane.
Założenie to jest niesłuszne, ponieważ podstawową zasadą obowiązującą
w prawie procesowym jest zasada terytorialności tego prawa, co oznacza, że sąd
przeprowadza postępowanie stosując prawo procesowe obowiązujące w jego
3
siedzibie (lex fori), chyba że odstępstwa w tym zakresie wynikają z uregulowań
międzynarodowych (art. 91 ust. 2 Konstytucji RP). Sądy obydwu instancji były więc
zobowiązane stosować przepisy polskiego postępowania cywilnego, w tym przepisy
określające zasady ponoszenia kosztów procesu. Za źródła prawa procesowego
uznawane są także akty prawne określające rozmiar kosztów sądowych oraz te,
które wyznaczają zasady wynagradzania fachowych pełnomocników stron
w postępowaniu przed organami wymiaru sprawiedliwości na potrzeby rozliczenia
między stronami kosztów procesu. Nie można więc zgodzić się ze skarżącymi,
że zachodziły podstawy do stosowania przepisów procesowych zaczerpniętych
z prawa niemieckiego. Przepisy prawa polskiego zostały natomiast zastosowane
prawidłowo. W postępowaniu odwoławczym powodowie domagali się zmiany
wyroku Sądu pierwszej instancji przez zasądzenie na ich rzecz dalszych świadczeń
w wysokości powódka - 45 000 euro i renty wyższej o 500 euro miesięcznie; M. M.
- 45 000 euro i renty wyższej o 175 euro miesięcznie oraz J. M. - 55 000 euro i
renty wyższej o 200 euro miesięcznie. Roszczenia te zostały uwzględnione tylko
częściowo przez zasądzenie odszkodowania (zadośćuczynienia) dla J. M. w
wysokości 3 000 euro i w zakresie niewielkiej podwyżki stopy odsetek. Z kolei
pozwany w swojej apelacji domagał się obniżenia świadczeń dla E. i M. M. o 5 000
euro i skrócenia okresu, przez który zobowiązany jest do wypłaty renty. Wygrał spór
jedynie co do skrócenia okresu wypłaty renty. Zestawienie wartości żądań i stopnia
ich uwzględnienia przez Sąd Apelacyjny uzasadnia pogląd, że pozwany uległ
powodom jedynie w nieznacznym zakresie i uprawnia do zastosowania art. 100
k.p.c. Podnoszone przez powodów okoliczności, takie jak trudności z określeniem
przez nich rozmiaru roszczeń i korzystaniem przez nich ze zwolnienia
od kosztów sądowych nie stanowią dostatecznej podstawy do uwolnienia ich
od obowiązku zwrotu przeciwnikowi kosztów postępowania odwoławczego.
Trudności z określeniem roszczeń uwzględnione zostały przez Sąd odwoławczy
przy dokonywaniu zmiany orzeczenia o kosztach w postępowaniu
pierwszoinstancyjnym, zaś zwolnienie od kosztów sądowych nie wiąże się
z usunięciem obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi procesowemu (art. 108
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - tekst
jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594). Na rzecz powodów zasądzone zostały
4
znaczące sumy odszkodowań, które - ze względu na prawomocność orzeczenia
sądu drugiej instancji powinny niezwłocznie zostać im wypłacone, ich sytuacja
materialna nie jest obecnie drastycznie zła. Nie zachodziły więc okoliczności, które
obligowałyby Sąd Apelacyjny do zastosowania wyjątkowej i w dużym stopniu
uznaniowego art. 102 k.p.c. (w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).
Zażalenie powodów należało więc oddalić na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c.
w zw. z art. 39814
k.p.c.
Orzekając o kosztach postępowania zażaleniowego Sąd Najwyższy
zastosował art. 102 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3, art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.
przyjmując, że obciążenie powodów dalszymi jeszcze kosztami procesowymi
prowadziłoby do zachwiania równowagi pomiędzy rozmiarem uzyskanych
świadczeń mających rekompensować ujemne skutki tragicznej śmierci ich męża
i ojca a kosztami toczącego się w tej sprawie postępowania. Nierównowaga taka
spowodować może niesprawiedliwość całościowo ocenianego rozstrzygnięcia,
czemu zapobiegać ma uprawnienie sądu przewidziane w art. 102 k.p.c.
jw