Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 1/13
POSTANOWIENIE
Dnia 27 lutego 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Wojciech Katner (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 lutego 2013 r.,
sprawy nieletniego R. B.
o czyn karalny z art. 177 § 1 i in. kk.
na skutek zażalenia R. B.
na postanowienie Sądu Okręgowego w L.
z dnia 22 października 2012 r.,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w L. odrzucił skargę
kasacyjną R. B. od postanowienia tego Sądu oddalającego jego apelację od
postanowienia Sądu Rejonowego w R. z dnia 26 czerwca 2012 r., którym
zastosowano wobec niego środki wychowawcze, jako niedopuszczalną. Sąd
Okręgowy uznał, że zgodnie z art. 59 § 2 ustawy z dnia 26 października 1982 r. (j.t.
Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm., dalej – „u.p.s.n.”) postępowanie
odwoławcze toczy się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, z
zachowaniem przepisów tej ustawy o postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym,
jeżeli wobec nieletniego zastosowano środek wychowawczy. Dopuszczalność
zatem skargi kasacyjnej podlega badaniu w oparciu o podstawy zawarte w art. 5191
k.p.c. Zaskarżone postanowienie nie należy do kategorii orzeczeń wymienionych w
tym przepisie, nie dotyczy go regulacja objęta § 2, jak też nie ma przepisu
szczególnego, przewidującego dopuszczalność tego środka zaskarżenia.
Przedmiot rozstrzygnięcia nie został objęty zakresem pojęciowym prawa
osobowego.
W zażaleniu skarżący zarzucił obrazę przepisów postępowania przez błędne
przyjęcie, że nie znajduje zastosowania art. 5191
§ 1 k.p.c. do postanowień
orzekających o odpowiedzialności nieletnich za zarzucane im czyny i stosujących
wobec nich środki wychowawcze, ponieważ nie mieszczą się one w zakresie
pojęcia spraw osobowych. Domagał się w istocie uchylenia postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.
Wniesiona skarga kasacyjna dotyczy postanowienia oddalającego apelację od
postanowienia Sądu pierwszej instancji w przedmiocie zastosowania wobec
nieletniego środków wychowawczych w postaci nadzoru kuratora sądowego
i zakazu prowadzenia pojazdów na podstawie art. 6 pkt 5 i 7 ustawy z dnia
26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Do postępowania
w tego rodzaju sprawie stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania
cywilnego - trybu nieprocesowego, poza wskazanymi w nim kwestiami związanymi
z postępowaniem dowodowym, działaniem obrońcy i postępowaniem poprawczym.
3
W art. 59 § 2 u.p.s.n. zawarte zostało odesłanie, w zakresie postępowania
odwoławczego, do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, z uwzględnieniem
przepisów ustawy o postępowaniu opiekuńczo-wychowawczym. Wymieniona
ustawa nie reguluje problematyki dopuszczalności skargi kasacyjnej, a z art. 58
i następnych przepisów rozdziału siódmego wynika, że postępowanie odwoławcze
dotyczy postępowania przed sądem drugiej instancji. Ocena zatem
dopuszczalności skargi kasacyjnej dokonywana jest w oparciu o art. 5191
k.p.c.
Unormowanie objęte § 1 dozwala na wniesienie tego środka w odniesieniu do
postanowień orzekających co do istoty sprawy oraz postanowień w przedmiocie
odrzucenia wniosku i umorzenia postępowania kończących postępowanie
w sprawie – w sprawach z zakresu prawa osobowego, rzeczowego i spadkowego,
zastrzegając możliwość wyłączenia jej przepisem szczególnym, co dokonane
zostało w § 4. Nie zostały wymienione w art. 5191
§ 1 k.p.c. sprawy nieletnich,
wobec których zastosowano środki wychowawcze, w związku z popełnieniem
czynu karalnego. W literaturze przyjęte zostało, że pojęcie prawa osobowego
odnosi się do tych dziedzin prawa, które zajmują się osobami fizycznymi
i prawnymi, regulując ich status, zdolność prawną, zdolność do czynności
prawnych, zapewniając ochronę ich dóbr osobistych w ujęciu art. 23, 24 i 43 k.c.
Do spraw z tego zakresu zaliczane są sprawy: o uznanie za zmarłego, stwierdzenie
zgonu, ubezwłasnowolnienie, przewidziane przepisami: ustawy z dnia 19 sierpnia
1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (j.t. Dz. U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375),
ustawy z dnia 26 października 1982 o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi (j.t. Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.), ustawy z dnia
2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. 2012 Nr 161), jak i poprzednio
obowiązującej ustawy z dnia 15 lutego 1962 r., ustawy z dnia 28 września 1986 r.
Prawo o aktach stanu cywilnego (j.t. Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688 ze zm.),
ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imion i nazwisk (Dz. U. Nr 220,
poz. 1414). Skoro przedmiotem regulacji ustawy o postępowaniu w sprawach
nieletnich jest zapobieganie i zwalczanie demoralizacji w stosunku do osób, które
nie ukończyły 18 lat, postępowanie w sprawach o czyny karalne oraz wykonywanie
środków wychowawczych lub poprawczych, to nie ma podstaw do uznania, że
reguluje ona materię związaną z prawem osobowym w przytoczonym rozumieniu.
4
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym zażalenie podziela trafny pogląd,
wyrażony w tej mierze przez Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia 30 maja
2001 r., III CKN 155/01, OSNC 2002 nr 2, poz. 21; z dnia 17 maja 2002 r., I CZ
46/02, niepubl. Za pozbawione racji uznać trzeba stanowisko żalącego się
o zastosowaniu w odniesieniu do złożonej skargi kasacyjnej analogii do przepisów
ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, ponieważ i w tej ustawie zamieszczone
zostało odniesienie do Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie toku
postępowania, zaś ochrona dóbr osobistych odnosi się również do nieletniego
wobec którego zastosowano środki wychowawcze. Nie ma podstaw do stosowania
analogii w zakresie dopuszczalności skargi kasacyjnej. Nie decyduje o niej
odesłanie do przepisów regulujących, w ramach postępowania cywilnego,
postępowanie nieprocesowe, skoro art. 5191
k.p.c. uzależnia możliwość wniesienia
skargi kasacyjnej od przedmiotu orzeczenia odnoszonego do wymienionych w § 1
dziedzin prawa materialnego. Nieporozumieniem jest argument, że orzeczenie
o zastosowaniu środka wychowawczego narusza dobra osobiste nieletniego,
a zatem powinno być poddane takiej samej kontroli sądowej, jak ochrona dobra
osobistego na gruncie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, ponieważ są to
zupełnie odmienne regulacje, których porównywanie w rozpoznawanej sprawie nie
jest celowe ani uzasadnione. Sprawy z zakresu ustawy o ochronie zdrowia
psychicznego podlegają rozpoznaniu także w postępowaniu kasacyjnym, bo jej
materialnoprawne uregulowania zaliczane są do prawa osobowego. Podobnie
z resztą jak w sprawie objętej postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia
20 kwietnia 2011 r., I CZ 21/11, OSNC-ZD 2012 nr 2 poz. 32, w której powstał
problem statusu fundacji jako osoby prawnej.
Z powyższych względów zażalenie jako pozbawione uzasadnionych podstaw
Sąd Najwyższy oddalił na podstawie art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2
k.p.c.
db