Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 75/13
POSTANOWIENIE
Dnia 4 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Ryński
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 4 kwietnia 2013 r.,
sprawy M. R.
skazanego z art. 279 § 1 k.k. i innych
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 12 lipca 2012 r., zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w P.
z dnia 28 grudnia 2011 r.,
p o s t a n o w i ł
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. zwolnić skazanego M. R. od
kosztów sądowych postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2011 r. obejmującym oskarżonych L. R. W., A.
U., M. R., C. M. i D. S., Sąd Okręgowy w P. postępowanie karne w zakresie
przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. przypisanego M. R. w pkt. IX ( pkt. VII aktu
oskarżenia) na podstawie art. 17 § 1 pkt. 6 k.p.k. w zw. z art. 101 § 4 pkt. 4 k.p.k.
umorzył i w tej części kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.
Oskarżonego M. R. uznał za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt.
VIII aktu oskarżonego z art. 282 k.k. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.k. i art. 12 k.k. i za to
przestępstwo na podstawie art. 282 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. wymierzył mu karę
2 lat pozbawienia wolności (pkt. X wyroku). Nadto M. R. uznał za winnego
przestępstwa z art. 279 § 1 k.k. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
zarzucanego mu pkt. IX aktu oskarżenia i za to na podstawie art. 279 § 1 k.k. w zw.
2
z art. 65 § 1 i 2 k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności (pkt. XI wyroku).
Na podstawie art. 46 § 1 k.k. zasądził od oskarżonego M. R. na rzecz
pokrzywdzonej M. L. kwotę 2 000 zł tytułem obowiązku częściowego naprawienia
szkody wyrządzonej przestępstwie. Po zmianie opisu czynu oskarżony M. R. został
uznany także winnym czynu zarzucanego mu w pkt. X aktu oskarżenia,
kwalifikowanego z art. 56 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 4 § 1 k.k. i art. 65 § 1 i 2 k.k. i art. 12 k.k. i
za to na podstawie art. 56 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o
przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 4 § 1 k.k. i art. 65 § 1 i 2 k.k. wymierzył mu
karę 2 lat pozbawienia wolności oraz karę grzywny w wysokości 200 stawek
dziennych po 20 złotych każda (pkt. XIII wyroku). Oskarżonego M. R. uznał za
winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt. XI aktu oskarżenia po
częściowej korekcie jego opisu i za to skazał go na podstawie art. 13 § 1 k.k. w zw.
z art. 282 k.k. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.k. w zw z art. 12 k.k. i art. 64 § 1 k.k. na karę
3 lat pozbawienia wolności przyjmując za podstawę jej wymiaru art. 14 § 1 k.k. w
zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 65 § 1 i 2 k.k. (pkt. XIV wyroku). Na podstawie art. 85
k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył oskarżonemu wyżej orzeczone kary pozbawienia
wolności, za pozostające w zbiegu realnym przestępstwa, wymierzając mu karę 5
lat pozbawienia wolności. Jednocześnie w oparciu o przepis art. 624 § 1 k.p.k.
zwolnił oskarżonego M. R. od ponoszenia kosztów sądowych.
Od powyższego wyroku apelacje złożył m. innymi obrońca oskarżonego M.
R., który zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji błąd w ustaleniach faktycznych
przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na jego treść, a wynikający z
obrazy art.4, 5 § 2, 7 i 410 k.p.k., a polegający na ustaleniu, iż oskarżony dopuścił
się zarzucanych mu czynów przez błędne przyjęcie, że w C. działała
zorganizowana grupa przestępcza, której celem było popełnieniami przestępstw, w
tym kradzieży samochodów i handlu narkotykami, błędnej ocenie wyjaśnień R. M.,
które złożył w postępowaniu przygotowawczym, a które nie znalazły potwierdzenia
w żadnym innym dowodzie sprawy i nie mogły zostać zweryfikowane z uwagi na
śmierć tego podejrzanego oraz przez błędne ustalenie, że oskarżony dopuścił się
zarzucanych mu czynów, podczas gdy brak jest jednoznacznych i
przekonywujących dowodów na sprawstwo tego oskarżonego. Jednocześnie
alternatywnie podniósł zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej wobec M. R.
kary łącznej pozbawienia wolności.
3
Powołując się na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
przez uniewinnienie oskarżonego M. R. od przypisanych mu przestępstw
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania lub o zmianę tego wyroku przez wymierzenie
oskarżonemu znacząco łagodniejszej kary łącznej pozbawienia wolności.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 12 lipca 2012 r., w odniesieniu do M. R.
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że rozwiązał karę łączna orzeczoną wobec
tego oskarżonego i uniewinnił go od popełnienia czynów przypisanych mu w pkt. X i
XIII i w tym zakresie kosztami postępowania karnego obciążył Skarb Państwa. W
ramach czynu przypisanego oskarżonemu w pkt. XI, po dokonaniu stosownych
korekt opisu czynu wyeliminował z podstawy prawnej skazania art. 65 § 1 k.k. w
zw. z art. 12 k.k., zaś z podstawy prawnej wymiaru kary art. 65 § 1 i 2 k.k. i
orzeczoną karę pozbawienia wolności za ten czyn obniżył do 1 roku i 3 miesięcy
pozbawienia wolności. Nadto w pkt. XIV po dokonaniu częściowej zmiany opisu
czynu z podstawy prawnej skazania wyeliminował art. 65 § 1 i 2 k.k. i art. 64 § 1
k.k. i obniżył oskarżonemu M. R. orzeczoną za ten czyn karę do 1 roku i 6 miesięcy
pozbawienia wolności. Na podstawie art. 85 k.k. i art.86 § 1 k.k. wymierzył
oskarżonemu M. R. nową karę łączną w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności, a w
pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy, zwalniając oskarżonego
od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.
Od powyższego wyroku kasację złożył obrońca skazanego M. R., który
zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
- rażące naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na treść wyroku, a
mianowicie naruszenie zasady obiektywizmu określonej w art. 4 k.p.k., zasady „in
dubio pro reo” określonej w art. 5 § 2 k.p.k., a także zasady swobodnej oceny
dowodów określonej w art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. i art. 424 k.p.k. przez
uznanie za wiarygodne wyjaśnień R. M., pomimo ich niezgodności z zasadami
doświadczenia życiowego i wiedzy, nielogiczności i braku konsekwencji oraz w
sytuacji, gdy z uwagi na śmierć R. M. nie można było zweryfikować ich
prawdziwości i wobec faktu, że R. M. miał interes w tym aby pomawiać M. R.,
bowiem dążył do skorzystania z możliwości złagodzenia odpowiedzialności karnej
za popełnione czyny;
- rażące naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów określonej w art. 7 k.p.k.
przez błędne ustalenie, że w C. działała zorganizowana grupa przestępcza, której
4
celem było popełnianie przestępstw, podczas gdy brak jest na to jasnych i
przekonywujących dowodów, a podstawą tych ustaleń stały się tylko wyjaśnienia R.
M. z postępowania przygotowawczego, niczym nie potwierdzone i
niezweryfikowane, zaś ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika
jednoznacznie, że brak jest przesłanek dla przypisania oskarżonemu działania w
zorganizowanej grupie przestępczej;
- naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, przez błędne ustalenie, że M. R.
popełnił zarzucane mu czyny, podczas gdy żaden z przesłuchanych w niniejszej
sprawie świadków nie wskazał oskarżonego jako sprawcę czynów, świadek B. P.,
nie rozpoznał M. R. jako osoby, która miała przyjechać do niego na spotkanie, ani
podczas okazania, ani w trakcie przesłuchania na rozprawie;
- rażące naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść wyroku, a
mianowicie art. 2 § 1 i 2 k.p.k. poprzez nietrafne zastosowanie środków
przewidzianych w prawie karnym i wydaniu wyroku nieuwzględniającego celu w
postaci umacniania poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego, a także
nierozstrzygnięcie sprawy na podstawie prawdziwych ustaleń faktycznych.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku, Sądu Okręgowego w P. z dnia 28
grudnia 2011 r.
Prokurator Apelacyjny wnosił o oddalenia kasacji jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja wniesiona przez obrońcę skazanego M. R. okazała się bezzasadna
w stopniu oczywistym o jakim mowa w art. 535 § 2 k.p.k., co uzasadniało jej
oddalenie na posiedzeniu bez udziału stron.
Analiza treści podniesionych zarzutów kasacyjnych wskazuje, że dotykają
one tych samych obszarów zagadnień faktycznych i prawnych, które zostały
podniesione w zwykłym środku odwoławczym i w znacznej części adresowane są
do wyroku Sądu I instancji, także w zakresie czynu, co do którego Sąd Okręgowy w
P. umorzył postępowanie o przestępstwo z art. 258 § 1 k.k. z uwagi na
przedawnienie. Oznacza to, że kasacja obrońcy skazanego M. R. analizowana jako
całość jest na pograniczu jej dopuszczalności.
W związku z tym, z uwagi na wady konstrukcyjne kasacji trzeba
przypomnieć, że zgodnie z art. 519 k.p.k. kasacja może być wniesiona "od
5
prawomocnego wyroku sądu odwoławczego". Natomiast zarzuty kasacyjne
skierowane do orzeczenia sądu I instancji podlegają rozważeniu tylko w takim
zakresie, w jakim jest to nieodzowne dla należytego rozpoznania zarzutów
stawianych orzeczeniu sądu odwoławczego. Natomiast rolą sądu kasacyjnego nie
jest ponowne rozpoznawanie zarzutów stawianych przez skarżącego orzeczeniu
sądu I instancji. Stwierdzenie zasadności tego rodzaju zarzutów kasacyjnych ma
znaczenie wyłącznie w kontekście ewentualnego zarzutu podniesionego do
zaskarżonego kasacją orzeczenia sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z 18 listopada 1996 r., III KKN 148/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz.
12). Jednocześnie zgodnie z art. 523 § 1 k.p.k., określającym podstawy skargi
kasacyjnej, niedopuszczalne jest kwestionowanie w trybie kasacji zasadności
dokonanych w sprawie ustaleń faktycznych, a tym samym Sąd Najwyższy przy
rozpoznaniu kasacji nie jest władny dokonywać ponownej oceny dowodów i w
oparciu o tak przeprowadzoną własną ocenę sprawdzać poprawność dokonanych
w sprawie ustaleń faktycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września
1996 r., II KKN 63/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 11). W konsekwencji
postępowanie kasacyjne nie stanowi kolejnego etapu kontroli instancyjnej
wydanych w sprawie wyroków przez sądy obu instancji (zob. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 10 stycznia 2008 r., II KK 270/07, LEX nr 354285; wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 18 listopada 1996 r., III KKN 148/96, OSNKW 1997, z. 1-2,
poz. 12). Natomiast kasacja może być wniesiona tylko z powodu uchybień
wymienionych w art. 439 k.p.k. lub innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło
ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Zatem, przepis art. 523 § 1 k.p.k.
dotyczy jedynie bardzo poważnego naruszenia przepisów prawa, zbliżonego w
swym znaczeniu do rangi bezwzględnej przyczyny odwoławczej. Poza tym zgodnie
z treścią art. 523 § 3 k.p.k. kasację na korzyść można wnieść jedynie w zakresie
skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Tych standardów nie spełnia kasacja wniesiona przez obrońcę skazanego
M. R.
Przede wszystkim należy zauważyć, że zarzut kasacji rażącego naruszenia
art. 7 k.p.k., odnoszący się do oceny dowodów i ustaleń dotyczących
zorganizowanej grupy przestępczej jest niedopuszczalny albowiem postępowanie
karne w zakresie przestępstwa z art. 258 § 1 k.k. przypisanego M. R. w pkt. IX (
6
pkt. VII aktu oskarżenia) zostało umorzone z uwagi na przedawnienie. Skarżący
wydaje się zapominać, że kasacja strony oparta na rażącym naruszeniu prawa na
korzyść oskarżonego jest ograniczona do skazania za przestępstwo na
bezwzględną karę pozbawienia wolności. Zatem, przepis art. 523 § 3 k.p.k. nie daje
stronie możliwości podnoszenia zarzutów kasacyjnych w odniesieniu do orzeczenia
umarzającego postępowanie, o ile nie są one oparte o bezwzględną przyczynę
odwoławczą.
Natomiast pozostałe zarzuty kasacji, które dotyczą czynów przypisanych
oskarżonemu w pkt. XI i XIV wyroku Sądu I instancji za które został on skazany na
bezwzględną karę pozbawienia wolności, są praktycznie powtórzeniem zarzutów
podniesionych w apelacji i opierają się na krytyce relacji R. M. jako istotnego
dowodu obciążającego oraz kwestionują poczynione m. innymi na podstawie
wyjaśnień R. M. złożonych w postępowaniu przygotowawczym, ustalenia faktyczne
. Warto zaakcentować, że obrońca nie podjął nawet próby powiązania stawianych
w kasacji zarzutów z przebiegiem postępowania odwoławczego, nie stawia bowiem
zarzutu naruszenia art. 433 § 1 i 2 k.p.k., czy art. 457 § 3 k.p.k. Natomiast zarzut
naruszenia art. 424 k.p.k. jest oczywiście bezzasadny, ponieważ w części
skazującej oskarżonego Sąd odwoławczy akceptował ustalenia faktyczne
poczynione przez Sąd Okręgowy w P., zatem w pisemnych motywach wyroku nie
musiał respektować standardów wskazanych w tym przepisie, albowiem dotyczą
one uzasadnienia Sądu I instancji. Natomiast kasacja nie kwestionowała tej części
uzasadnienia, która dotyczyła orzeczenia reformatoryjnego Sądu odwoławczego w
zakresie rozstrzygnięcia o karze.
Odnosząc się do pozostałych zarzutów kasacyjnych rażącego naruszenia
prawa procesowego, warto podkreślić, że zarzut naruszenia art. 2 § 1 i 2 k.p.k. nie
może być podstawą skargi kasacyjnej, albowiem przepisy te mają charakter ogólny
i nie regulują zasad postępowania w sprawach karnych, a jedynie określają cel do
osiągnięcia, którego służą konkretne przepisy procesowe mające to postępowanie
ukształtować prawidłowo. Nadto skarżący nie wykazał jakie uchybienie decydowało
o tym, że Sąd odwoławczy naruszył dyspozycję art. 410 k.p.k. i to w sposób
rażący, w sytuacji gdy Sąd I instancji oparł się na całości materiału dowodowego
ujawnionego w toku rozprawy głównej, zaś Sąd odwoławczy ten sposób
procedowania Sądu I instancji w zakresie przestępstw przypisanych oskarżonemu
w pkt. XI i XIV wyroku Sądu Okręgowego zaakceptował. Treść kasacji wskazuje, iż
7
jej autor upatruje naruszenie art. 410 k.p.k. w wadliwej ocenie materiału
dowodowego, przez dokonanie rekonstrukcji stanu faktycznego w oparciu o
wyjaśnienia nieżyjącego już R. M., które zdaniem skarżącego nie poddawały się
weryfikacji. Należy jednak podkreślić, że sposób oceny dowodów nie stanowi
uchybienia dyspozycji art. 410 k.p.k., o ile sąd ocenia całość materiału
dowodowego ujawnionego na rozprawie, a przy czynieniu ustaleń opiera się jedynie
na jego części, którą uznaje za wiarygodną. Natomiast zarzut naruszenia art. 4
k.p.k. – zasady obiektywizmu, nie został przez skarżącego skonkretyzowany przez
jego powiązanie z przepisami części szczególnej k.p.k., a przecież treścią zarzutu
może stać się jedynie naruszenie konkretnych, szczegółowo wskazanych
przepisów, nie zaś zasady generalnej. Z kolei zarzut naruszenia art. 7 k.p.k. może
być w postępowaniu kasacyjnym podnoszony tylko wówczas, gdy sąd odwoławczy
czynił samodzielne ustalenia faktyczne ( zob. postanowienie SN z dnia 6 lutego
2013 r., V KK 295/12, LEX nr 1277797), podczas gdy w zakresie czynów, które
mogą być w tej sprawie przedmiotem kasacji obrońcy skazanego Sąd odwoławczy
nie dokonywał własnych ustaleń lecz akceptował ocenę dowodów i ustalenia
faktyczne poczynione przez Sąd meriti.
Jednocześnie podnoszenie w jednym zarzucie obrazy art. 5 § 2 i art. 7 k.p.k.
stanowi błąd logiczny, ponieważ przepisy te mają charakter rozłączny, co oznacza,
że zastosowanie art. 5 § 2 k.p.k. możliwe jest jedynie wówczas, gdy mimo
przeprowadzenia wszystkich możliwych dowodów oraz dokonania ich oceny
spełniającej wymogi określone w art. 7 k.p.k. pojawią się wątpliwości, których nie da
się wyeliminować (zob. postanowienie SN z dnia 1 lutego 2012 r., Biul.PK
2012/3/8).
Nadto skarżący wydaje się nie dostrzegać, że rezultatem zastosowania w tej
sprawie zasady in dubio pro reo było uniewinnienie oskarżonego M. R. przez Sąd
odwoławczy od przestępstw przypisanych mu w pkt. X i XIII wyroku Sądu I instancji.
Wbrew stanowisku skarżącego Sąd odwoławczy przyjął jedyny możliwy w tej
sprawie sposób oceny dowodu z zeznań nieżyjącego świadka R. M., skazując
oskarżonego M. R. tylko za te czyny w odniesieniu do których relacje tego świadka
były możliwe do zweryfikowania w oparciu o inne dowody. W tym kontekście
dokonano również analizy zeznań pokrzywdzonego B. P. (str. 33- 34, 40 -
41uzasadnienia Sądu odwoławczego).
8
Mając to wszystko na uwadze Sąd Najwyższy postanowił, jak na wstępie.
Skazanego, uwzględniając jego sytuacje materialną, zwolniono od ponoszenia
kosztów sądowych postępowania kasacyjnego.