Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 109/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie z powództwa Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa
przeciwko J. C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 8 maja 2013 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie zawarte w punkcie 2. wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 10 stycznia 2012 r.,
w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym,
oddala zażalenie.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 10 stycznia 2012 r. oddalił apelację
pozwanych J. C. i W. B. oraz zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda
Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa koszty postępowania apelacyjnego w
kwocie 5400 zł. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia o kosztach Sąd wskazał, że
obciąża pozwanych kosztami postępowania apelacyjnego zgodnie z wynikiem
rozstrzygnięcia sporu, tj. na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
Pozwany J. C. wniósł zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
apelacyjnego zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie
w sytuacji, gdy wystąpiły okoliczności przemawiające za zastosowaniem wyjątku od
zasady wskazanej wyżej. W uzasadnieniu zażalenia podniesione zostały
argumenty dotyczące złej sytuacji majątkowej i materialnej pozwanego, ponadto
zwolnienia Skarbu Państwa - Ministra Skarbu Państwa z obowiązku ponoszenia
kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył:
Zażalenie jako niezasadne nie mogło odnieść zamierzonego skutku.
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że merytoryczne rozpoznanie
złożonego w sprawie zażalenia następuje w oparciu o art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.
w brzemieniu obowiązującym sprzed nowelizacji wchodzącej w życie z dniem
3 maja 2012 r., mającym nadal zastosowanie w sprawie zgodnie z art. 9 pkt 6
ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381).
Zasada słuszności ujęta w treści art. 102 k.p.c. stanowi wyłom od ogólnej
reguły obciążenia strony przegrywającej kosztami procesu (art. 98 § 1 k.p.c.),
dlatego ustawodawca obwarował możliwość zastosowania tego wyjątku
„wystąpieniem szczególnie uzasadnionych wypadków”, a przepis z uwagi na swój
szczególny charakter nie może być wykładany rozszerzająco (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11, niepubl., postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 2011 r., I CZ 52/11, niepubl.). Ze względu na
3
brak ustawowej definicji, wykładnia wskazanego przepisu była przedmiotem
licznych wypowiedzi judykatury. Zgodnie przyjmuje się między innymi, że stan
majątkowy strony nie stanowi decydującej przesłanki zwolnienia jej od obowiązku
zwrotu kosztów przeciwnikowi (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
29 czerwca 2012 r., I CZ 34/12, niepubl.), a sam fakt zwolnienia strony od kosztów
sądowych nie może prowadzić do automatycznego uznania, iż zachodzi
„wypadek szczególnie uzasadniony” (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 29 czerwca 2012 r., I CZ 34/12, niepubl., por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 88/09, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., III CZ 25/12, niepubl.). Dodatkowo zauważyć
należy, że pozwany mimo deklarowanej złej sytuacji majątkowej i materialnej miał
środki finansowe niezbędne do pokrycia kosztów pomocy prawnej z wyboru
świadczonej w postępowaniu zażaleniowym przez radcę prawnego A. C.
Zastosowanie przepisu art. 102 k.p.c. zależy od swobodnej decyzji sądu
meriti i związane jest z dyskrecjonalną władzą sędziowską (uznaniem
sędziowskim). Judykatura jednoznacznie wypowiada się o wąskiej i wyjątkowej
możliwości korygowania rozstrzygnięcia o zastosowaniu, bądź braku zastosowania
art. 102 k.p.c. w ramach kontroli rozstrzygnięcia sądu niższej instancji sądu
powszechnego. Podkreśla się, że tego typu rozstrzygnięcie może być podważone
przez sąd odwoławczy tylko wówczas, gdy jest rażąco niesprawiedliwe, a reguły
sprawiedliwościowe oczywiście naruszone (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 10 października 2012 r., I CZ 66/12, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CZ 26/12, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 23 maja 2012 r., III CZ 25/12, niepubl., postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r., IV CZ 136/10, niepubl.).
Nie jest trafny argument odnoszący się do faktu, że powód Skarb Państwa
z mocy ustawy był zwolniony „z kosztów sądowych” (art. 94 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Zwolnienie Skarbu Państwa
jest jedynie częściowe i dotyczy tylko opłat sądowych. Przesłanką tej regulacji jest
okoliczność, że beneficjent opłaty nie może jednocześnie wystąpić w roli
zobowiązanego. Skarb Państwa nie jest natomiast zwolniony od ponoszenia
4
wydatków, gdy inicjuje je własnym działaniem, występując w sprawie sądowej
w charakterze strony.
Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, ustanowioną
w przepisie art. 98 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić
przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu (por. m. in. uchwała składu
siedmiu sędziów SN - zasada prawna z dnia 23 czerwca 1951 r., C 67/51, OSN(C)
1951, nr 3 poz. 63). Sąd Apelacyjny należycie uzasadnił zastosowanie reguły
dotyczącej obciążenia kosztami postępowania strony przegrywającej i brak
podstaw dla przyjęcia, że w sprawie zachodzą podstawy dla poczynienia wyjątku.
Mając o powyższe na uwadze, na mocy art. 39814
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c., orzeczono jak w postanowieniu.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13