Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 32/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)
Protokolant Joanna Sałachewicz
w sprawie podmiotu zbiorowego „S. S.” Sp. z o.o. w Z. o pociągnięcie do
odpowiedzialności za czyn zabroniony
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 8 maja 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść podmiotu
zbiorowego
od wyroku Sądu Rejonowego w Z.
z dnia 22 września 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w Z. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Z., wyrokiem z dnia 22 września 2008 r., uznał, na
podstawie art. 2, art. 3 pkt 1 i art. 4 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary, że
2
podmiot zbiorowy „S. S.” Sp. z o.o. ponosi odpowiedzialność za czyn
zabroniony pod groźbą kary popełniony przez R. G., działającego w imieniu i
na rzecz Spółki jako Prezesa Zarządu uprawnionego do jednoosobowej
reprezentacji, polegający na tym, że pełniąc funkcję Prezesa Zarządu Spółki,
będącej płatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, nierzetelnie
prowadził w miesiącu czerwcu 2006 r. ewidencję zakupu i sprzedaży przez to,
że w ewidencji sprzedaży nie zaewidencjonował określonych faktur i kwot, co
stanowiło przestępstwo z art. 61 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. i art. 9 § 3
k.k.s. oraz podał nieprawdziwe dane zaniżając kwotę podatku i narażając ten
podatek na uszczuplenie, co stanowiło przestępstwo z art. 56 § 2 k.k.s. w zw.
z art. 9 § 3 k.k.s., za co R. G. skazany został wyrokiem nakazowym Sądu
Rejonowego w Z. z dnia 28 sierpnia 2007 r., i za to na podstawie art. 7 ust. 1
ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów
zbiorowych za czyny pod groźbą kary orzekł wobec podmiotu zbiorowego „S.
S.” Sp. z o.o. karę pieniężną w wysokości 1.000 złotych.
Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się z dniem 2
października 2008 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść podmiotu zbiorowego „S. S.” Sp. z
o.o. z siedzibą w Z. wniósł Prokurator Generalny. Zarzucił w niej wyrokowi
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
materialnego – art. 5 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary poprzez
wyrażenie błędnego poglądu prawnego, że czyn zabroniony, będący
zachowaniem R. G. jako Prezesa Zarządu „S. S.” Sp. z o.o. może być
podstawą odpowiedzialności za czyn zabroniony podmiotu zbiorowego - „S.
S.” Sp. z o.o.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Z.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest w stopniu oczywistym zasadna,
co pozwala na jej rozpoznanie i uwzględnienie na posiedzeniu.
3
Biorąc pod uwagę treść ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary w
kształcie, w jakim obowiązywała ona w chwili wydawania zaskarżonego
kasacją wyroku, stwierdzić należy, że podmiot zbiorowy podlegał
odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym było zachowanie osoby
fizycznej, w razie jednoczesnego spełnienia warunków określonych w art. 3,
art. 4 i art. 5 ustawy.
Przepis art. 3 określał jakie zachowania i jakiej osoby, stanowiły
podstawę odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Musiała to być osoba
fizyczna:
1. działająca w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach
uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w
jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy
przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku,
2. dopuszczona do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub
niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w punkcie 1,
3. działająca w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą
lub wiedzą osoby, o której mowa w punkcie 1,
przy czym zachowanie takie osoby przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi
zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową.
W art. 4 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary, jako warunek
odpowiedzialności podmiotu zbiorowego określona jest konieczność
potwierdzenia czynu zabronionego popełnionego przez osobę fizyczną
jednym z orzeczeń karnych wymienionych w tym przepisie, a także możliwość
przypisania podmiotowi zbiorowemu zawinienia. Zgodnie z art. 5 omawianej
ustawy zawinienie podmiotu zbiorowego polegało na braku należytej
staranności w wyborze osoby fizycznej, o której mowa w art. 3 pkt 2 lub 3, lub
co najmniej na braku należytego nadzoru nad tą osobą – ze strony organu lub
przedstawiciela podmiotu zbiorowego.
Warunki odpowiedzialności podmiotu zbiorowego zostały w
przedmiotowej sprawie spełnione jedynie częściowo. Spółka z o.o. jest
4
podmiotem zbiorowym, który podlega odpowiedzialności na podstawie ustawy
z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za
czyny pod groźbą kary, a R. G. jest osobą fizyczną, o której mowa w art. 3 ust.
1 tej ustawy, zaś dokonanie przez niego przestępstwa zostało potwierdzone
prawomocnym wyrokiem skazującym (warunek z art. 4).
Uznać jednak należy, że sąd wydający zaskarżony kasacją wyrok nie
uwzględnił warunku określonego w art. 5 ustawy o odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych. Przepis ten w brzmieniu ustalonym nowelą z dnia 28
lipca 2005 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 180, poz. 1492) odnosił przesłankę
zawinienia jedynie do osób wymienionych w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy. To w
stosunku do tych osób podmiot zbiorowy mógł ponosić winę w ich wyborze lub
w nadzorze nad nimi. Wykładnia przepisu art. 3 prowadzi do wniosku, że
zawinienie, o którym mowa w art. 5 przedmiotowej ustawy nie mogło odnosić
się do kategorii osób wymienionych w art. 3 ust. 1, a więc osób
zarządzających podmiotem zbiorowym. Taką osobą natomiast był Prezes
Zarządu Spółki z o.o. R. G.
Taka interpretacja przepisów art. 3 i 5 ustawy z dnia 28 października
2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary
znalazła potwierdzenie w ustalonej linii orzeczeń wydanych przez Sąd
Najwyższy (zob. postanowienie SN z dnia 5 maja 2009 r., IV KK 427/08,
OSNKW 2009, z. 7, poz. 57; oraz wyroki SN: z dnia 6 kwietnia 2011, V KK
15/11, OSNKW 2011, z. 8, poz. 72; z dnia 12 lipca 2012 r. wydane w
sprawach V KK 128/12, V KK 181/12, V KK 195/12 nie publ.). W orzeczeniach
tych stwierdzono, że podmiot zbiorowy nie może ponosić odpowiedzialności
za czyny zabronione popełnione przez prezesów spółek prawa handlowego,
jeśli działali oni w ramach własnego uprawnienia lub obowiązku. Ta sama
wykładnia przepisu art. 5 omawianej ustawy przedstawiona została w wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 listopada 2004 r., sygn. K 18/03 (OTK – A
2004, nr 10, poz. 103).
W ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. nowelizującej ustawę o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych wprowadzono nowy kształt przepisu
art. 5. Obecnie podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność także za czyny
5
popełnione przez prezesów spółek kapitałowych. Przepis ten jednak nie może
działać wstecz. Wystarczającą podstawą do takiej konstatacji jest treść art. 42
ust. 1 Konstytucji.
Uznać zatem należy, że zaskarżony kasacją wyrok wydany został z
obrazą przepisu art. 5 ustawy z dnia 28 października 2002 r. o
odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny pod groźbą kary, w
kształcie, w jakim przepis ten obowiązywał w chwili wydania wyroku przez Sąd
Rejonowy w Z. Rażący charakter naruszenia tego przepisu powoduje
konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku. Wobec braku podstaw do
umorzenia postępowania i brzmienia art. 537 § 2 k.p.k. konieczne stało się
przy tym przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Z. do ponownego
rozpoznania. Sąd Najwyższy nie może bowiem wydać orzeczenia
oddalającego wniosek o pociągnięcie podmiotu zbiorowego do
odpowiedzialności, uczynić to może jedynie sąd ponownie rozpoznający
sprawę.
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13