Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KO 32/13
POSTANOWIENIE
Dnia 22 maja 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący)
SSN Jerzy Grubba
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
w sprawie z zażalenia G. G. i E. G.
- na postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej K. z dnia 14 sierpnia 2012
r., o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie 4 Ds. …/12
- oraz na zarządzenie prokuratora z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie 4 Ds. …/12
o odmowie przyjęcia zażalenia w zakresie czynów z pkt V-VIII
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 22 maja 2013 r.,
wniosku Sądu Rejonowego w S. w sprawie II Kp …/12
w przedmiocie przekazania sprawy innemu sądowi równorzędnemu na podstawie
art. 37 k.p.k.
1. wniosku nie uwzględnić w zakresie rozpoznania zażalenia na
zarządzenie prokuratora z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie 4 Ds.
…/12 o odmowie przyjęcia zażalenia w zakresie czynów z pkt V-VIII;
2. sprawę w zakresie rozpoznania zażalenia na postanowienie
prokuratora Prokuratury Rejonowej K. z dnia 14 sierpnia 2012 r., o
odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie 4 Ds. …/12 przekazać do
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w K.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w S. w sprawie II Kp …/12 wystąpił z wnioskiem o
przekazanie w trybie art. 37 k.p.k. spraw wszczętych w wyniku złożenia dwóch
zażaleń przez G. G. i E. G. Pierwsze zażalenie dotyczyło odmowy wszczęcia
śledztwa – wobec braku znamion czynów zabronionych oraz niepopełnienia czynu
2
– co do czynów opisanych w pkt I do VIII, przy czym czyny z pkt V-VIII
kwalifikowane były z art. 233 § 1 k.k. lub z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 233 § 1 k.k.
Dodać trzeba, że cztery pierwsze czyny – co do których przyjęto kwalifikacje z art.
231 § 1 k.k. – dotyczyły przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków
przez sędziego Sądu Rejonowego w S., zaś kolejne czyny (V-VIII) miały polegać –
wedle osób składających zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa – na składaniu
fałszywych zeznań w toku postępowań cywilnych przez G. T. i W. Ś. oraz
podżegania przez G. T., aby A. G. i S. D. złożyli fałszywe zeznania. Drugie
zażalenie dotyczyło zarządzenia wydanego przez prokuratora w dniu 12 grudnia
2012 r., którym to zarządzeniem odmówiono przyjęcia zażalenia na postanowienie
z dnia 14 sierpnia 2012 r., w zakresie w jakim dotyczy czynów w pkt V-VIII, a to
wobec złożenia zażalenia przez osoby nieuprawnione (k. 315-318 akt 4 Ds. …/12).
W uzasadnieniu postanowienia Sąd występujący z inicjatywą przekazania
sprawy innemu sądowi równorzędnemu wskazał, że czyny z art. 231 § 1 k.k.
dotyczą sędziego SR w S. - H. G., która jest znana pozostałym sędziom,
orzekającym w tym sądzie z racji kontaktów służbowych i koleżeńskich, co może
rodzić u stron przekonanie, iż rozpoznanie sprawy będzie nieobiektywne. Jak dalej
wskazał, względy celowościowe przemawiają, aby także drugie zażalenie
rozpoznane zostało przez ten sam sąd, bowiem zażalenie to dotyczy tej samej
sprawy prokuratorskiej i opiera się na tych samych dowodach. W końcowej części
sąd podkreślił, że dobro wymiaru sprawiedliwości „w postaci sprawnego
rozpoznania sprawy przemawia za przekazaniem obu zażaleń łącznie”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Sprawa złożonego wniosku wymaga kilku uwag krytycznych. Po pierwsze,
przedmiotem złożonych zażaleń są dwie różne decyzje procesowe prokuratora, co
przy prawidłowym procedowaniu winno skutkować odrębnym wpisaniem ich do
stosownego wykazu i nadaniu im innych numerów, czego niestety zaniechano, a
zarządzono łączne ich rozpoznanie (k.19 akt II Kp …/12). Co więcej, charakter
zarządzenia o odmowie przyjęcia zażalenia wymagał rozpoznania tego zażalenia w
pierwszej kolejności, albowiem w przypadku trafności wydanego zarządzenia
zakres kontroli odwoławczej w odniesieniu do postanowienia z dnia 14 sierpnia
2012 r. rysował się diametralnie odmiennie (kontrola ograniczona byłaby tylko do
3
czynów z pkt I do IV). Już w piśmie procesowym z dnia 12 grudnia 2012 r.
Prokurator Rejonowy, przekazując akta sprawy 4 Ds…./12 z zażaleniem na
postanowienie z dnia 14 sierpnia 2012 r. wskazał, że co do niektórych czynów
wydane zostało zarządzenie o odmowie przyjęcia zażalenia (k.1-5, oraz k. 4 in fine
akt II Kp …/12). W sytuacji, gdy zarządzenie to było w aktach sprawy i nie mogło –
w dacie przekazania akt prokuratorskich – dojść do jego uprawomocnienia się, to
rzeczą oczywistą winno być rozpoznanie zażalenia dopiero po rozstrzygnięciu
prawidłowości zarządzenia o odmowie przyjęcia zażalenia na postanowienie z dnia
14 sierpnia 2012 r. w odniesieniu do części z tych czynów. Zażalenie to zostało
przekazane sądowi właściwemu w dniu 24 stycznia 2013 r. (k.19) i zarządzeniem
sędziego dołączone do łącznego rozpoznania, pomimo tego, iż ze swej natury, jak
już wykazano powyżej, zażalenie to winno być rozpoznane w pierwszej kolejności.
Co więcej, co do tego środka odwoławczego nie istniały jakiekolwiek przeszkody w
jego rozpoznania, pomimo deklarowania w końcowej części postanowienia
uzasadniającego wystąpienie w trybie z art. 37 k.p.k., że sądowi zależy na
sprawnym rozpoznaniu sprawy (!). Kolejna uwaga krytyczna musi dotyczyć tej
właśnie kwestii, a ściślej rzecz ujmując, musi odnosić się do przywołanego
argumentu, jakoby oba zażalenia musiały być rozpoznawane łącznie, albowiem
„opierają się na tej samej sprawie i tych samych dowodach”. Stanowisko to musi
wywołać krytykę przede wszystkim z tego powodu, iż jest oczywiście chybione i
dowodzi małej staranności w analizie akt sprawy. Przecież odmowa przyjęcia
zażalenia zapadła z przyczyn formalnych, a to wobec uznania przez prokuratora, że
osoby wnoszące zażalenie nie mogą być pokrzywdzonymi w sprawach czyny z pkt
V-VIII, albowiem te skierowane są li tylko przeciwko wymiarowi sprawiedliwości. W
uzasadnieniu tego zarządzenia znalazła się bardzo obszerną argumentacja. Dla
rozstrzygnięcia zażalenia na to zarządzenie nie trzeba było zatem analizować
materiału dowodowego, a wystarczającym było skontrolowanie od strony formalnej
(opis czynu oraz kwestia jego kwalifikacji), czy osoby wnoszące zażalenie mogą
być pokrzywdzonymi czynami skierowanymi przeciwko wymiarowi sprawiedliwości,
w opisie których nie wskazano na jakikolwiek element innego przestępstwa, którym
mogliby być pokrzywdzeni (art. 11 § 2 k.k.). Nie trzeba też dodawać, że osoba
sędziego H. G. w żaden sposób nie łączyła się z tymi czynami. Gdyby zatem te
4
oczywiste okoliczności zostały dostrzeżone, a wymagało to zwykłego starannego
urzędowania, to zażalenie na zarządzenie prokuratora z dnia 12 grudnia 2012 r.
powinno być rozpoznane jeśli nie pod koniec stycznia, to na pewno w miesiącu
lutym 2013 r. Tymczasem podejmowano czynności, i to z naruszeniem zasad
procedowania co do wniosków o wyłączenie sędziego (co słusznie wytknął
dwukrotnie Sąd Okręgowy w K. – k. 32 oraz 50-51), które zmierzały do wyłączenia
poszczególnych sędziów (nawet nie wyznaczonych do rozpoznania sprawy), bez
refleksji, że nie ma jakichkolwiek przeszkód do rozpoznania zażalenia na
zarządzenie prokuratora z dnia 12 grudnia 2013 r.
Poczynienie tych uwag było konieczne, albowiem sąd, który występuje do Sądu
Najwyższego w trybie określonym w art. 37 k.p.k., a przesłankę dobra wymiaru
sprawiedliwości upatruje w zapewnieniu sprawności postępowania, powinien
przede wszystkim skontrolować, czy jego urzędowanie nie godzi w to dobro.
Mając powyższe uwagi na względzie jest oczywiste, że wniosek nie mógł zostać
uwzględniony w zakresie, w jakim przedmiotem rozpoznania Sądu Rejonowego w
S. jest zażalenie na zarządzenie z dnia 12 grudnia 2012 r. Sąd ten powinien
niezwłocznie zażalenie to rozpoznać, albowiem od tego zależy zakres rozpoznania
sprawy co do zażalenia na postanowienie prokuratora z dnia 14 sierpnia 2012 r.
Wyrażone uwagi krytyczne co do sposobu urzędowania nie mogą jednak
przesłaniać tego, że w sprawie tej sędziowie wydziału karnego konsekwentnie
składają wnioski w trybie określonym w art. 42 § 1 k.p.k. zw. z art. 41 § 1 k.p.k. Co
więcej, składają te wnioski powołując się na znajomość z SSR H. G. nawet wtedy,
gdy mają rozpoznać li tylko wniosek wyznaczonego sędziego o jego wyłączenie, a
więc gdy muszą – w trybie określonym w art. 42 § 4 k.p.k. – zbadać okoliczności
podniesione przez tego sędziego (por. np. k. 34 zarządzenie co do rozpoznania
wniosku SSR G. F. przez SSR E. U. k. 35 i kolejne oświadczenia – k. 35 i nast.;
wadliwość procedowania wytknął SO w K. – k. 50-51). Mając jednak na uwadze,
że w aktach sprawy takie oświadczenia się znajdują, a wyrażane przez Sąd
Okręgowy w K. „pouczenia” co do właściwego, zgodnego z prawem procesowym,
procedowania co do wniosku o wyłączenie sędziego, przyniosłyby w końcu,
prawdopodobnie, skutek w postaci wyłączenia sędziów od rozpoznania sprawy i
generowałyby dalszą zwłokę w rozpoznaniu zażalenia, przy deklarowanej przez
5
sędziów znajomości na gruncie towarzyskim z SSR H. G., to kierując się dobrem
wymiaru sprawiedliwości, a więc w celu zapewnienia sprawnego rozpoznania tej
sprawy, zażalenia na postanowienie z dnia 14 sierpnia 2012 r. należało przekazać
Sądowi Rejonowemu w K.
Jest oczywiste, że przekazanie tego zażalenia nastąpi po tym, jak zostanie
rozpoznane zażalenie na zarządzenie z dnia 12 grudnia 2012 r.; konieczne w tym
zakresie będzie wydzielenie tej sprawy i wpisanie jej pod nowy inny numer.
Z tych wszystkich powodów, Sąd Najwyższy orzekł jak w postanowieniu.