Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 10/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 czerwca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący)
SSN Jan Bogdan Rychlicki
SSN Jerzy Steckiewicz (sprawozdawca)
Protokolant : Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jarosława
Ciepłowskiego w sprawie:
1. ppłk. rez. W. W.
2. ppłk. rez. J. A.
skazanych nieprawomocnie z art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz
3. płk. rez. P. B.
4. ppłk. w st. spocz. J. P.
5. ppłk. rez. A. W. - uniewinnionych nieprawomocnie od popełnienia przestępstwa
określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na rozprawie w dniu 4 czerwca 2013 r. apelacji wniesionych przez
obrońców oskarżonych, którzy zostali skazani oraz prokuratora na niekorzyść
oskarżonych uniewinnionych, od wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z
dnia 27 listopada 2012 r.,
2
1. zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że ppłk. rez. W. W.
i ppłk. rez. J. A. uniewinnia od przypisanych im czynów, zaś w
pozostałym zakresie utrzymuje go w mocy;
2. koszty sądowe w sprawie ponosi Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
W sprawie zostało oskarżonych sześć osób – funkcjonariuszy publicznych,
oficerów Wojska Polskiego – o popełnienie przestępstw określonych w art. 231 § 2
k.k., tj. o przekroczenie lub niedopełnienie obowiązków, a przez to działanie na
szkodę interesu publicznego, macierzystych jednostek Wojska Polskiego, przy
czym wszyscy oskarżeni mieli działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez
firmę, z którą zawierano kontrakty na dostawę urządzeń i usług związanych z
elektroniczną inwentaryzacją mienia wojskowego.
Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego z dnia 27 listopada 2012 r.,
skazani zostali:
„ I. ppłk rez. W. W. za to, że:
„ w okresie od dnia 05.11.2000 r. do dnia 04.12.2003 r., najpierw w G., a od
01.08.2002 r. w L., działając w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry
powziętego zamiaru, jako funkcjonariusz publiczny - osoba pełniąca czynną służbę
wojskową na stanowisku głównego księgowego Jednostki Wojskowej Nr […], a
następnie - Jednostki Wojskowej Nr […], będącej jednostką sektora finansów
publicznych w rozumieniu art. 5 pkt. 2 Ustawy o finansach publicznych z dnia
26.11.1998 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., tj.: Dz. U. z 2003 r.
Nr 15 poz. 148 z późn. zm.), działał na szkodę interesu publicznego w ten sposób,
że będąc do dnia 31.12.2000 r. zobowiązanym na podstawie § 4 ust. 1 pkt. 2 a) i 2
b) i pkt 4 b) oraz § 5 ust. 1 pkt 2 i ust 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
02.05.1991 r. w sprawie praw i obowiązków głównych księgowych budżetów,
jednostek budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych (Dz.
U. z 1991 r. Nr 40, poz. 174 z późn. zm.), następnie na podstawie pkt 2
„Obowiązków szefa służby finansowej" do prowadzenia gospodarki finansowej
jednostki zgodnie z obowiązującymi przepisami i zasadami, polegającej zwłaszcza
na wykonywaniu dyspozycji środkami pieniężnymi zgodnie z przepisami
3
dotyczącymi zasad wykonywania budżetu, gospodarki środkami pozabudżetowymi i
innymi będącymi w dyspozycji jednostki, zapewnieniu pod względem finansowym
prawidłowości umów zawieranych przez jednostkę oraz do dokonywania wstępnej
kontroli legalności dokumentów dotyczących wykonywania planów finansowych
jednostki, a od dnia 1.01.2002 r. na podstawie art. 35 ust. 1 pkt. 4 i ust. 3 ustawy z
dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z
późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.) będąc także
zobowiązanym do dokonywania wstępnej kontroli kompletności i rzetelności
dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych oraz sprawdzenia
przedstawionej mu oceny prawidłowości merytorycznej danej operacji i jej
zgodności z prawem, nie dopełnił tych obowiązków, gdyż:
- w dniu 5.11.2000 r. złożył podpis na zawartej przez dowódcę Jednostki Wojskowej
Nr […] z P.W. B. s.c. umowie nr …./2000 na „dostawę kodów kreskowych do
oznaczania środków trwałych" w cenie 2,80 zł netto za etykietę laminowaną i 2,40
zł netto za etykietę samoprzylepną oraz „serwisowanie usług w zakresie
jednorazowych wydruków etykiet kodów kreskowych, uzupełniania zniszczonych
etykiet kodów kreskowych w eksploatacji, wydruków etykiet kodów kreskowych na
nowo przyjęte środki trwałe", nie zgłaszając w ten sposób żadnych zastrzeżeń do
tej umowy, pomimo, że wbrew dyspozycji art. 28 ust. 4 i art. 51 ust. 1 ustawy z dnia
26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn.
zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.) oraz art. 3 ust. 1 w zw. z art.
71 ust. 1 pkt 7 oraz art. 73 ustawy z dnia 10.06.1994 r. o zamówieniach publicznych
(t.j.: Dz. U. z 1998 r. Nr 119 poz. 773) umowa ta została zawarta na czas
nieokreślony, bez określenia maksymalnej wartości nominalnej, wyrażonej w
złotych, zaciąganego zobowiązania finansowego oraz bez dochowania
jakichkolwiek zasad określonych w przepisach o zamówieniach publicznych,
- w dniu 5.08.2001 r. złożył podpis na zawartym przez dowódcę Jednostki
Wojskowej Nr […] z P.W. B. s.c. aneksie nr 1 do umowy z dnia 5.11.2000 r. w
sprawie ustalenia za serwisowanie ryczałtu w wysokości 900 zł netto za każdy
miesiąc począwszy od dnia zawarcia umowy, nie zgłaszając w ten sposób żadnych
zastrzeżeń do tej zmiany umowy, pomimo, że wbrew dyspozycji art. 28 ust. 3 pkt 1 i
3 i ust. 4 oraz art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz.
4
U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z
późn. zm.) oraz art. 3 ust. 1 w zw. z art. 71 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 10.06.1994 r.
o zamówieniach publicznych (t.j.: Dz. U. z 1998 r. Nr 119 poz. 773) ta zmiana
umowy została dokonana na czas nieokreślony, bez określenia maksymalnej
wartości nominalnej, wyrażonej w złotych, zaciąganego zobowiązania finansowego
oraz bez dochowania jakichkolwiek zasad określonych w przepisach o
zamówieniach publicznych, jak też pomimo tego, że usługę tę zapewniała
nieodpłatnie podstawowa umowa nr …/2000 z dnia 5.11.2000 r., a obowiązywanie
tej zmiany obejmowało okres poprzedzający jej dokonanie,
a następnie składał podpis i umożliwiał dokonanie wydatków publicznych w postaci
zapłaty za faktury VAT wystawiane przez P.W. B. s.c. wbrew dyspozycji art. 28 ust
3 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr
155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.) w
sposób niecelowy i nieoszczędny, bez zachowania zasady uzyskiwania najlepszych
efektów z danych nakładów oraz bez wcześniej zaciągniętego zobowiązania, tj. za:
- fakturę nr […],
działając w ten sposób na szkodę Jednostki Wojskowej Nr […], a następnie
Jednostki Wojskowej Nr […] i w celu osiągnięcia nienależnej korzyści majątkowej
przez P.W. B. s.c., rzeczywiście osiągniętej przez ten podmiot w wysokości
135.115,00 zł,
tj. za popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 k.k.”
po czym:
- na podstawie art. 231 § 2 k.k. wymierzył karę roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności,
- na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej
kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat,
- na podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył grzywnę w wysokości 100 stawek
dziennych po 50 zł każda,
- na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł środek karny – obowiązek naprawienia
wyrządzonej przestępstwem szkody w całości poprzez zapłatę na rzecz Jednostki
Wojskowej Nr […] kwoty 135.115,00 zł.
II. ppłk rez. J. A. za to, że:
5
„1. w okresie od dnia 12.06.2003 r. do dnia 11.09.2003 r. w S., działając w krótkich
odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, jako funkcjonariusz
publiczny - osoba pełniąca czynną służbę wojskową na stanowisku głównego
księgowego Jednostki Wojskowej Nr […], będącej jednostką sektora finansów
publicznych w rozumieniu art. 5 pkt. 2 Ustawy o finansach publicznych z dnia 26
listopada 1998 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003
r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.), działał na szkodę interesu publicznego w ten sposób,
że będąc zobowiązanym na podstawie art. 35 ust. 1 pkt. 4 i ust. 3 ustawy z dnia
26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn.
zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.) do dokonywania wstępnej
kontroli kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji
gospodarczych i finansowych oraz sprawdzenia przedstawionej mu oceny
prawidłowości merytorycznej danej operacji i jej zgodności z prawem, nie dopełnił
tych obowiązków, gdyż składał podpis i umożliwiał dokonanie wydatków
publicznych w postaci zapłaty za faktury VAT wystawiane przez P.W. B. s.c. wbrew
dyspozycji art. 28 ust 3 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 26.11.1998 r. o finansach
publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr
15 poz. 148 z późn. zm.) w sposób niecelowy i nieoszczędny, bez zachowania
zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz bez wcześniej
zaciągniętego zobowiązania, tj. za:
-fakturę nr […],
działając w ten sposób na szkodę Jednostki Wojskowej Nr […] i w celu osiągnięcia
nienależnej korzyści majątkowej przez P.W. B. s.c., rzeczywiście osiągniętej przez
ten podmiot w wysokości 8.615,64 zł,
tj. za popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 kk;
2. w okresie od dnia 11.12.2003 r. do dnia 18.12.2003 r. w S., działając w krótkich
odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, jako funkcjonariusz
publiczny - osoba pełniąca czynną służbę wojskową na stanowisku głównego
księgowego Jednostki Wojskowej Nr […], będącej jednostką sektora finansów
publicznych w rozumieniu art. 5 pkt. 2 Ustawy o finansach publicznych z dnia 26
listopada 1998 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003
r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.), działał na szkodę interesu publicznego w ten sposób,
6
że będąc zobowiązanym na podstawie art. 35 ust. 1 pkt. 4 i ust. 3 ustawy z dnia
26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn.
zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.) do dokonywania wstępnej
kontroli kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji
gospodarczych i finansowych oraz sprawdzenia przedstawionej mu oceny
prawidłowości merytorycznej danej operacji i jej zgodności z prawem, nie dopełnił
tych obowiązków, gdyż składał podpis i umożliwiał dokonanie wydatków
publicznych w postaci zapłaty za faktury VAT wystawiane przez P.W. B. s.c. wbrew
dyspozycji art. 28 ust 3 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 26.11.1998 r. o finansach
publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr
15 poz. 148 z późn. zm.) w sposób niecelowy i nieoszczędny, bez zachowania
zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów oraz bez wcześniej
zaciągniętego zobowiązania, tj. za:
-fakturę nr […],
działając w ten sposób na szkodę Jednostki Wojskowej Nr […] i w celu osiągnięcia
nienależnej korzyści majątkowej przez P.W. B. s.c., rzeczywiście osiągniętej przez
ten podmiot w wysokości 16.656,90 zł,
tj. za popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 kk;
3. w dniu 21.12.2004 r. w S., działając jako funkcjonariusz publiczny - osoba
pełniąca czynną służbę wojskową na stanowisku głównego księgowego Jednostki
Wojskowej Nr […], będącej jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu
art. 5 pkt. 2 Ustawy o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 r. (Dz. U. z
1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn.
zm.), działał na szkodę interesu publicznego w ten sposób, że będąc
zobowiązanym na podstawie art. 35 ust. 1 pkt. 4 i ust. 3 ustawy z dnia 26.11.1998 r.
o finansach publicznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U.
z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn. zm.) do dokonywania wstępnej kontroli
kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i
finansowych oraz sprawdzenia przedstawionej mu oceny prawidłowości
merytorycznej danej operacji i jej zgodności z prawem, nie dopełnił tych
obowiązków, gdyż składał podpis i umożliwiał dokonanie wydatków publicznych w
postaci zapłaty za faktury VAT wystawiane przez P.W. B. s.c. wbrew dyspozycji art.
7
28 ust 3 pkt 1 i 3. ustawy z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych (Dz. U. z
1998 r. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm., t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 15 poz. 148 z późn.
zm.) w sposób niecelowy i nieoszczędny, bez zachowania zasady uzyskiwania
najlepszych efektów z danych nakładów oraz bez wcześniej zaciągniętego
zobowiązania, tj. za:
-fakturę […],
działając w ten sposób na szkodę Jednostki Wojskowej Nr […] i w celu osiągnięcia
nienależnej korzyści majątkowej przez P.W. B. s.c., rzeczywiście osiągniętej przez
ten podmiot w wysokości 2.999,42 zł,
tj. za popełnienie przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk;”
po czym
„ 1. za przestępstwa opisane w pkt 1-3 wyroku przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. na
podstawie art. 231 § 2 k.k. wymierzył karę roku pozbawienia wolności;
2. na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie tej kary
warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat;
3. za przestępstwa opisane w pkt 3. wyroku przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k. na
podstawie art. 33 § 2 k.k. wymierzył jedną grzywnę w wysokości 50 stawek
dziennych po 30 zł każda;
4. za przestępstwo opisane w pkt 1. na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł środek
karny - obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości
poprzez zapłatę na rzecz Jednostki Wojskowej Nr […] kwoty 8.615,64 zł;
5. za przestępstwo opisane w pkt 2. na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł środek
karny - obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości
poprzez zapłatę na rzecz Jednostki Wojskowej Nr […] kwoty 16.656,90 zł;
6. za przestępstwo opisane w pkt 3. na podstawie art. 46 § 1 kk orzekł środek
karny - obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości
poprzez zapłatę na rzecz Jednostki Wojskowej Nr […] kwoty 2.999,42 zł”.
Uniewinniono – z uwagi na brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie
popełnienia przestępstwa – czterech oskarżonych, a mianowicie:
III. ppłk. A. W. od tego, że:
„ w okresie od dnia 12 września 2000 r. do dnia 6 stycznia 2004 r., w B., działając w
krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, będąc
8
żołnierzem służby czynnej i pełniąc służbę wojskową na stanowisku głównego
księgowego Jednostki Wojskowej Nr […], która stanowi jednostkę sektora finansów
publicznych w rozumieniu art. 5 pkt 2 Ustawy o finansach publicznych z dnia 26
listopada 1998 r. (Dz. U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.), jako funkcjonariusz
publiczny działał na szkodę interesu publicznego nie dopełniając swoich
obowiązków i przekraczając uprawnienia w ten sposób, że będąc zobowiązanym
na mocy § 5 ust. 1 pkt. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 maja 1991 r. w
sprawie praw i obowiązków głównych księgowych budżetów, jednostek
budżetowych, zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych (Dz. U. z 1991 r.
Nr 40, poz. 174), a następnie na mocy art. 35 ust. 3 pkt. 1 cyt. Ustawy o finansach
publicznych do dokonywania wstępnych kontroli kompletności i rzetelności
dokumentów dotyczących operacji gospodarczych i finansowych oraz do
nadzorowania legalności i zgodności z prawem wydatków, przestrzegania
dyscypliny finansowej, a także będąc zobowiązanym zakresem obowiązków
przydzielonych mu przez Dowódcę Jednostki Wojskowej Nr […] do prowadzenia
gospodarki finansowej tej jednostki zgodnie z obowiązującymi zasadami nie czynił
tego, działając jednocześnie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez firmę B.
s.c. poprzez to, iż zaaprobował:
- zawarcie w dniu 6 lutego 2001 r. przez Dowódcę Jednostki Wojskowej Nr
[..]umowy z Przedsiębiorstwem Wielobranżowym B. s.c. na „dostawę etykiet kodów
kreskowych do oznaczania środków trwałych, drukowanie, laminowanie i
inwentaryzowanie", pomimo tego że zawarto ją z wsteczną datą obowiązywania od
1.09.2000 r. do 31.12.2001 r., bez nadania jej numeru bieżącego,
- zawarcie w dniu 30 listopada 2001 r. przez Dowódcę Jednostki Wojskowej Nr […]
aneksu do umowy z dnia 6 lutego 2001 r. z Przedsiębiorstwem Wielobranżowym B.
s.c., przedłużającym jej obowiązywanie do 31 grudnia 2002 r., gdzie w wypadku
zarówno wymienionej umowy, jak i aneksu,
- wbrew dyspozycji art. 51 ust. 1 cyt. Ustawy o finansach publicznych nie określono
wyrażonej w złotych maksymalnej wartości nominalnej zamówienia, która zgodnie z
ustawą winna być ustalona w dniu zawierania transakcji,
- wbrew dyspozycji art. 71 ust. 1 pkt. 7 Ustawy o zamówieniach publicznych, w
brzmieniu obowiązującym do dnia 26 października 2001 r. (tekst jedn.
9
Dz. U. z 1998 r. Nr 119, poz. 773) nie poprzedzono ich podpisania
przeprowadzeniem procedury przetargowej wynikającej z ustawy mimo, że już
przed zawarciem umowy z dnia 6 lutego 2001 r. ogólna kwota zobowiązań wobec
PW B. s.c. przekroczyła równowartość w zło tych polskich 3000 Euro,
- wbrew dyspozycji art. 3 ust. 2 cyt. Ustawy o zamówieniach publicznych nie
wskazano planowanej ilości kodów kreskowych, jaka powinna być dostarczona,
przez co uniknięto wskazania wartości ogólnej zamówienia, co doprowadziło do
dzielenia zamówienia na części celem uniknięcia stosowania procedur przetar-
gowych;
a ponadto stwierdził poprawność merytoryczną i formalno-rachunkową wydatków
poniesionych przez Jednostkę Wojskową [..] wynikających z następujących faktur
VAT wystawionych przez PW . s.c.: […] ,
gdzie wydatki na podstawie faktur o nr […] nie były poprzedzone zawarciem
jakiejkolwiek umowy, natomiast wydatki wynikające z faktur wystawionych w latach
2003-2004 nastąpiły po wygaśnięciu umowy z PW B. s.c., a jednocześnie
wykonawca w wypadku żadnej z faktur nie został wybrany na zasadach
określonych w cyt. Ustawie o zamówieniach publicznych,
czym w konsekwencji doprowadził do zakupu towaru nie spełniającego wymagań
dotyczących rozmiaru i wytrzymałości, a przez to nie wystarczającego do
oznaczania środków trwałych o bardzo małych rozmiarach, a także
przystosowanego do użytku wyłącznie wewnątrz danej jednostki wojskowej, a
nieprzydatnego do posługiwania się w kontaktach zewnętrznych i przysporzył tym
samym firmie B. s.c. korzyść majątkową stanowiącą jednocześnie szkodę w mieniu
Jednostki Wojskowej Nr […], w łącznej wysokości 94.245 zł,
tj. od popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 kk”.
IV. ppłk. w st. spocz. J. P. od tego, że:
„ w okresie od dnia 8 kwietnia 2002 r. do dnia 8 grudnia 2005 r., w E., działając w
krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, będąc
żołnierzem służby czynnej i pełniąc służbę na stanowisku Dowódcy Jednostki
Wojskowej Nr […], która stanowi jednostkę sektora finansów publicznych w
rozumieniu art. 5 pkt 2 Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych
10
(Dz. U. Nr 155, poz. 1014 z późn. zm.), jako funkcjonariusz publiczny działał na
szkodę interesu publicznego nie dopełniając swoich obowiązków i przekraczając
uprawnienia w ten sposób, iż będąc zobowiązany na mocy art. 28 cyt. Ustawy o
finansach publicznych do dokonywania wydatków publicznych w sposób celowy i
oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych
nakładów, gdzie zakupy dostaw, usługi i roboty budowlane powinny być
dokonywane na zasadach określonych w przepisach o zamówieniach publicznych,
a planowanie i dokonywanie wydatków na realizację każdego kolejnego etapu
programu wieloletniego poprzedzane być powinno analizą i oceną efektów
uzyskanych w etapach poprzednich nie uczynił tego, działając jednocześnie w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej przez Przedsiębiorstwo Wielobranżowe B. s.c.
poprzez to, iż zawarł z wymienioną firmą:
- w dniu 8.04.2002 r. umowę nr […] na realizację wykonania usług w zakresie
drukowania i metkowania oraz dostarczenia niezbędnych materiałów
eksploatacyjnych niezbędnych do prowadzenia elektronicznej inwentaryzacji
majątku trwałego i rzeczowego majątku obrotowego znajdującego się w posiadaniu
JW […] w okresie do dnia 31.12.2002r.,
- w dniu 22.11.2002 r. aneks przedłużający moc obowiązywania umowy nr […] do
dnia 31.12.2004 r.,
- w dniu 30.11.2004 r. umowę nr [..], której przedmiotem była sprzedaż i dostawa
etykiet kodów kreskowych do oznaczania środków trwałych oraz wykonanie kodów
kreskowych, drukowanie oraz laminowanie dla celów inwentaryzacyjnych w okresie
do dnia 31.12.2005 r., a w konsekwencji zawartych umów jako dysponent środków
budżetowych III stopnia zatwierdził do wypłaty następujące faktury wystawione
przez PW B. s.c. dla Jednostki Wojskowej Nr […]: […],
gdzie zawarcie opisanych umów, a także zatwierdzenie do wypłaty wszystkich
wymienionych wydatków nie było poprzedzone jakąkolwiek procedurą opartą na
zasadach określonych w Ustawie z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach
publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 119, poz. 773 z późn. zm.), a następnie
w Ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. -Prawo zamówień publicznych (Dz. U. Nr 19,
poz. 177 z późn. zm.), bowiem art. 6 ust. 1 pkt. 7 cyt. Ustawy o zamówieniach
publicznych, a następnie art. 4 pkt. 8 cyt. Ustawy- Prawo zamówień publicznych
11
nakazywały zastosowanie procedur wynikających z tych ustaw, jeżeli ogólna
wartość zamówienia przekroczyła równowartość w złotych polskich 3.000 Euro, a
od dnia 20 października równowartość 6.000 Euro, a ponadto poprzez zawarcie
wymienionych umów naruszył:
- dyspozycję art. 51 ust. 1 cyt. Ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach
publicznych, gdyż w żadnej z umów nie określono wyrażonej w złotych
maksymalnej wartości zamówienia, która zgodnie z ustawą powinna być ustalona w
dniu zawierania transakcji,
- dyspozycję art. 3 ust. 2 cyt. Ustawy o zamówieniach publicznych, a następnie art.
32 ust. 2 cyt. Ustawy- Prawo zamówień publicznych, gdyż w umowach nie
wskazano planowanej ilości kodów kreskowych jaka powinna być dostarczona,
przez co uniknięto wskazania wartości ogólnej zamówienia, co doprowadziło do
dzielenia zamówienia na części celem stosowania procedur przetargowych,
czym w konsekwencji doprowadził do zakupu towaru nie spełniającego wymagań
dotyczących rozmiaru i wytrzymałości, a przez to nie wystarczającego do
oznaczania środków trwałych o wieloletnim okresie stosowania, w warunkach
zewnętrznych lub środków trwałych o bardzo małych rozmiarach, a także
przystosowanego do użytku wyłącznie wewnątrz danej jednostki wojskowej, a
nieprzydatnego do posługiwania się w kontaktach zewnętrznych i przysporzył tym
samym Firmie B. s.c. korzyść majątkową, stanowiącą jednocześnie szkodę w
mieniu Jednostki Wojskowej Nr […] w łącznej wysokości 53.412,07 zł,
tj. od popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 kk;
V. ppłk. rez. P. B. od tego, że:
„ w dniu 1.12.2000 r. w S., jako funkcjonariusz publiczny, żołnierz służby czynnej
pełniący służbę wojskową na stanowisku Dowódcy Jednostki Wojskowej Nr […],
będąc odpowiedzialnym za całość gospodarki finansowej dowodzonej przez siebie
jednostki wojskowej będącej jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu
art. 5 pkt. 2 ustawy o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 r. (Dz. U. Nr
155, poz. 1014 z późn. zm.), w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez firmę B.
s. c., nie dopełnił swoich obowiązków wynikających z art. 28 ust. 4 cytowanej wyżej
ustawy o finansach publicznych oraz z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r.
12
o zamówieniach publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 119, poz. 773 z późn.
zm.) w ten sposób, że mając obowiązek dokonywania zakupów na zasadach
określonych w przepisach o zamówieniach publicznych, nie stosując tych
przepisów, w imieniu tejże Jednostki podpisał umowę nr […] dotyczącą dostawy
etykiet kodów kreskowych do oznaczania środków trwałych oraz serwisowania
usług kodów kreskowych, na czas nieokreślony, która to umowa, zgodnie z treścią
art. 72 ust. 2 cytowanej wyżej ustawy o zamówieniach publicznych była nieważna,
w wyniku czego Jednostka Wojskowa Nr […] zrealizowała faktury VAT wystawione
przez wyżej wymienioną firmę, tj.
- fakturę nr […] z dnia 21.12.2000 r. na kwotę 22.357,72 zł,
- fakturę nr […] z dnia 21.12.2000 r. na kwotę 1.878,80 zł,
wyrządzając tym szkodę w mieniu dowodzonej przezeń jednostki w łącznej kwocie
24.236,52 zł, zaś wprowadzony w jednostce system kodów kreskowych nie działał
prawidłowo,
tj. od popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k.”
VI. ppłk. rez. J. S. od tego, że:
„ od dnia 5 sierpnia 2001 r. do 3 lutego 2003 r. w L., działając w krótkich odstępach
czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, jako funkcjonariusz publiczny,
żołnierz służby czynnej pełniący obowiązki dowódcy JW […] i z tego tytułu będąc
odpowiedzialnym za całość gospodarki finansowej dowodzonej przez siebie
jednostki wojskowej będącej jednostką sektora finansów publicznych w rozumieniu
art. 5 pkt. 2 Ustawy o finansach publicznych z dnia 26 listopada 1998 r. (Dz. U. Nr
155 poz. 1014) w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez firmę B. s. c.,
przekroczył swoje uprawnienia określone w art. 28 ust. 1 Ustawy o finansach
publicznych z dnia 26 listopada 1998 r. (Dz. U. Nr 155, poz. 1014) zgodnie z którym:
wydatki publiczne powinny być ponoszone na cele i w wysokości ustalonych w
ustawie budżetowej, uchwale budżetowej jednostki samorządu terytorialnego i w
planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych, wydatkowanie powinno
następować w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania
najlepszych efektów z danych nakładów, przy czym zakupy dostaw, usług i robót
budowlanych winny być dokonywane na zasadach określonych w przepisach o
13
zamówieniach publicznych, a planowanie i dokonywanie wydatków na realizację
każdego kolejnego etapu programu wieloletniego poprzedzane być powinno analizą
i oceną efektów uzyskanych w etapach poprzednich albowiem w dniu 5.08.2001 r.
zawarł aneks do umowy nr […] z dnia 5 listopada 2000 r. w sprawie serwisowania
niedziałającego systemu elektronicznej inwentaryzacji majątku trwałego i
rzeczowego majątku obrotowego znajdującego się w posiadaniu JW […], pomimo
że usługę tę zapewniała umowa podstawowa, przy czym następnie zatwierdzał
faktury VAT wystawione przez B. s. c. za niewykonywane w istocie serwisowanie w
skutek czego JW […] realizowała faktury VAT wystawione przez wyżej wymienioną
firmę i tak:
[…], przy czym w umowie tej
- wbrew dyspozycji art. 51 ust. 1 ustawy o finansach publicznych z dnia 26
listopada 1998 r. (Dz. U Nr 155 Poz. 1014 z późn. zm.) nie określił wyrażonej w
złotych maksymalnej wartości nominalnej zamówienia, która zgodnie z ustawą
winna być ustalona w dniu zawierania transakcji,
- wbrew dyspozycji art. 6 ust 1 pkt 7 ustawy o zamówieniach publicznych z dnia 10
czerwca 1994 r. (Dz. U. Nr 76, poz. 344 z późn. zm.) nie poprzedził podpisania
umów przeprowadzeniem procedury przetargowej wynikającej z ustawy mimo, że
powinien i mógł przewidzieć, że ogólna kwota przekroczy równowartość w złotych
polskich 3 .000 EURO,
- wbrew dyspozycji art. 3 ust 2 ustawy o zamówieniach publicznych z dnia 10
czerwca 1994 r. (Dz. U. Nr 76 poz. 344 z późn. zm.) nie wskazał planowanej ilości
kodów kreskowych, jaka powinna być dostarczona, przez co uniknął wskazania
wartości ogólnej zamówienia i doprowadził do dzielenia zamówienia na części
celem uniknięcia stosowania procedur przetargowych,
czym przysporzył firmie B. s. c. korzyść majątkową w łącznej wysokości 17.568 zł
działając na szkodę interesu publicznego przejawiającego się w prawidłowym
stosowaniu przepisów Ustawy o finansach publicznych i zamówieniach publicznych
przez jednostkę budżetową Skarbu Państwa - Jednostkę Wojskową
[…]polegającego na wydatkowaniu środków publicznych w sposób celowy i
oszczędny z zachowaniem najlepszych efektów z nakładów,
tj. od popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 kk w zw. z art. 12 kk”.
14
Apelacje od tego orzeczenia wnieśli: prokurator – dotyczyła osób
uniewinnionych, za wyjątkiem osk. J. S. oraz obrońcy skazanych.
Prokurator zarzucił obrazę:
„ 1. art. 7 k.p.k. i 410 k.p.k. poprzez wydanie wyroku z pominięciem istotnego
środka dowodowego w postaci przeprowadzenia badania pozwalającego na
weryfikację podpisu ppłk. A. W. na dokumencie pt. Zakres obowiązków głównego
księgowego […] (k. 2601-2603), oraz w oparciu o dowody przeprowadzone przed
sądem i niedostrzeżenie oraz pominięcie w ocenie dowodów wyjaśnień
oskarżonego złożonych w postępowaniu przygotowawczym, w tych fragmentach, w
których oskarżony nie kwestionuje złożenia przez siebie podpisów na fakturach, z
jednoczesnym przecenieniem okoliczności w postaci braku oryginałów faktur VAT
wystawionych przez PW B. dla JW […], co miało uniemożliwić przeprowadzenie
badań grafologicznych podpisów pod fakturami, a w konsekwencji bezzasadnym
przyjęciu, że ppłk A. W. nie dopuścił się czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia,
podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego materiału dowodowego, w tym
także niekorzystnych dla oskarżonego zeznań świadków H. R. i Z. M., z
uwzględnieniem reguł logicznego rozumowania nie daje uzasadnionej podstawy do
przyjęcia takiego wniosku;
2. art. 7 k.p.k. albowiem Sąd I instancji dokonał dowolnej oceny zebranego w
sprawie materiału dowodowego, co skutkowało uniewinnieniem oskarżonych
dowódców jednostek wojskowych będących jednocześnie kierownikami jednostek
sektora finansów publicznych, tj. ppłk w st. spocz. J. P. – byłego Dowódcę
Jednostki Wojskowej […], od popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2
w zw. z art. 12 k.k. oraz płk. rez. P. B. – byłego Dowódcę Jednostki Wojskowej nr
[…], od popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. podczas gdy
prawidłowa to jest zgodna z zasadami doświadczenia życiowego i logiki ocena
wszystkich zgromadzonych dowodów, prowadzi do wniosku, iż oskarżeni
zachowaniem swoim wyczerpali znamiona zarzucanych im czynów”
i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej uniewinnienia ppłk.
A. W., ppłk. w st. spocz. J. P. oraz ppłk. rez. P.B. i przekazanie sprawy w tym
zakresie Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P., celem ponownego jej
rozpoznania.
15
Obrońca ppłk. rez. W. W. zarzucił:
„1. obrazę przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 7 kpk, przez
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, która miała wpływ na treść
wyroku, poprzez:
- nieuwzględnienie przepisów, wynikających z Decyzji 250/MON Ministra Obrony
Narodowej z dnia 23 grudnia 1999 roku, w spawie planowania i wykonywania
budżetu resortu Obrony Narodowej (Dziennik Rozkazów MON z 1999 roku, poz.
125), w szczególności § 35 regulującego obowiązki dowódcy jednostki wojskowej i
głównego księgowego w zakresie podejmowania decyzji o podpisywaniu umów;
- nieuwzględnienie w wystarczającym stopniu przepisów kodeksu cywilnego
regulujących: zasadę swobody zawierania umów (art. 353'KC), określających
niedozwolone postanowienia umowne (art. 385'KC), katalog klauzul
niedozwolonych (art. 3853 KC), zasadę zachowania pisemnej formy czynności
prawnej (art. 78 § 1 KC);
- nieuwzględnienie w wystarczającym stopniu analizy sentencji i uzasadnienia,
wyroku Sądu Rejonowego w S. V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z
dnia 30 marca 2012 roku oddalającego powództwo J.W. […] przeciwko W. W., o
odszkodowanie za mienie niepowierzone;
- zbyt dowolną, wybiórczą i nieuzasadnioną interpretację przepisów regulujących
obowiązki oskarżonego jako głównego księgowego jednostki wojskowej, których
faktycznie oskarżonemu nie powierzono i nie stwierdzono dokumentem w
rozumieniu art. 28a ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych;
- nieuwzględnienie w dostatecznym stopniu treści opinii biegłego rewidenta oraz
jego zeznań złożonych zarówno w postępowaniu przygotowawczym jak i na
rozprawie co do interpretacji obowiązków głównego księgowego i zakresu
odpowiedzialności przy podpisywaniu umów oraz innych dokumentów finansowych;
- zbyt dowolne przyjęcie przekonania, że oskarżony realizując postanowienia
umowne działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez firmę B.;
- zbyt dowolne przyjęcie przekonania, że oskarżony, jako funkcjonariusz publiczny,
przekraczał swoje uprawnienia lub nie dopełniał swoich obowiązków, przez co
działał rzekomo na szkodę interesu publicznego:
16
- zbyt dowolne przyj ecie przekonania o tym, że faktycznie powstała szkoda w
mieniu J.W. […] oraz przekonania o tym, że oskarżony swoim działaniem
spowodował te szkodę na kwotę 135 115 zł;
- zbyt dowolną i nieuzasadnioną ocenę zamiaru oskarżonego co do umyślnego
niedopełnienia swoich obowiązków, umyślnego zamiaru wyrządzenia szkody w
mieniu […] oraz umyślnego zamiaru przysporzenia nienależnych korzyści
majątkowych firmie B.;
- zbyt dowolne i nieuzasadnione przyjęcie przekonania, że umowa nr […] z dnia
5.11.2000 r. z firmą B. wraz z aneksem nr 1 do tej umowy z dnia 5.08 2001r.są na
tyle wadliwe, że oskarżony jako główny księgowy powinien odmówić podpisu na
umowie i aneksie do niej oraz swoich podpisów na fakturach związanych z
wykonaniem tej umowy i aneksu nr 1;
- nieuwzględnienie obrony oskarżonego co do stawianych mu zarzutów w akcie
oskarżenia;
2. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na
jego treść a polegający na stwierdzeniu, że:
a) niedopełnienie obowiązków służbowych przez oskarżonego polegało na tym, że :
- w dniu 5.11. 2000 r. złożył podpis na umowie nr […] J.W. […] z firmą B. nie
zgłaszając przy tym zastrzeżeń do tej umowy,
- w dniu 5.08.2001 złożył podpis na aneksie nr 1 do ww. umowy zawartym przez
dowódcę JW […] z firmą B., nie zgłaszając przy tym zastrzeżeń do zmiany umowy,
- składał podpis i umożliwił dokonanie wydatków publicznych w postaci zapłaty za
faktury VAT wystawione przez firmę B.za wykonanie usługi;
b) oskarżony działał na szkodę J.W. […], przez złożenie podpisu na fakturach
wystawionych przez firmę B. za wykonanie usługi oraz umożliwienie dokonania
wydatków publicznych w postaci zapłaty za faktury w kwocie łącznej 135 115 zł;
c) oskarżony działał w celu osiągnięcia nienależnej korzyści majątkowej przez firmę
B. na kwotę 135 115;
d) wyrządził szkodę w wysokości 135 115 zł w mieniu J.W. […], chociaż oskarżony
nigdy nie miał zamiaru bezpośredniego ani nie godził się na to, że:
- nie dopełni swoich obowiązków służbowych,
- będzie działał na szkodę macierzystej J.W.,
17
- będzie swoim działaniem przysparzał nienależnych korzyści majątkowych firmie
B.;
e) wystawione przez firmę B. faktury za wykonane czynności, nie objęte wcześniej
podpisanymi umowami, nie miały waloru pisemnej formy czynności prawnej,
chociaż wystawione przez firmę B. faktury, czyniły zadość wymogowi z art. 78 § 1
k.c., gdyż obejmowały treść oświadczenia woli i były podpisane przez dwie strony
umowy, co do wykonanej czynności”
i wniósł o uniewinnienie oskarżonego.
Obrońca ppłk. rez. J. A. zarzucił obrazę:
„ art. 424 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez brak adekwatnego do przypisanego czynu z art.
231 § 2 k.k. uzasadnienia w sferze prawnej odnośnie kierunku i zamiaru
towarzyszącego J. A.;
- art. 7 k.p.k. poprzez brak jakiejkolwiek analizy opinii pisemnej i uzupełniającej
ustnej powołanego biegłego M. C. poprzez jej odrzucenie w całości jako
nieprzydatnej wyłącznie z uwagi na politechniczne wykształcenie i przynależność
do samorządu zawodowego biegłych rewidentów;
- przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i błąd w ustaleniach faktycznych
polegający na uznaniu, że:
• opis czynów za które został skazany klient wyczerpuje znamiona
przestępstwa stypizowanego w art. 231 § 2 kodeksu karnego;
• Skarb Państwa Jednostka Wojskowa w […] poniosła jakąkolwiek szkodę
poprzez zapłatę wszystkich faktur VAT opisanych w czynie za który został skazany
J. A.
• czynności na podstawie których wystawiono faktury VAT nr […],z 2003 r.
oraz nr [...] nie zawarto w umowie nr […], gdy wszystkie okoliczności sprawy
wskazują, że wystawca faktur f-ma B. użyła synonimów na określenie wykonania
swoich zobowiązań umownych wobec Jednostki Wojskowej w S.
• uznanie wg sentencji wyroku, że opisane zachowanie oskarżonego w
ramach czynów za które został nieprawomocnie skazany było popełnione umyślnie
z zamiarem bezpośrednim kierunkowym, gdy uzasadnienie orzeczenia wskazuje
wyłącznie na nieumyślność pod postacią niedbalstwa;
18
- naruszenie art. 5 § 1 k.p.k. poprzez uznanie, że umowa nr […] nie obowiązywała
w czerwcu 2003 r., to jest w czasie weryfikacji przez oskarżonego faktur VAT nr […]
z 2003 r.
i wniósł o uniewinnienie oskarżonego, bądź „uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
1. Co do apelacji obrońców.
Zasadniczy zarzut jaki obaj obrońcy sformułowali w apelacjach, to brak
przekonującego uzasadnienia przyjętej przez Sąd kwalifikacji prawnej czynu,
bowiem nie wykazano, iż oskarżeni swoim zachowaniem wyczerpali znamiona
przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Z poglądem tym Sąd Najwyższy zgadza się w pełni.
Podmiotem wskazanego przestępstwa, w typie podstawowym, może być
jedynie funkcjonariusz publiczny, który przekraczając swoje uprawnienia lub
niedopełniając swoich obowiązków działa na szkodę interesu publicznego lub
prywatnego.
W rozpoznawanej sprawie oskarżeni spełniali, co nie może budzić żadnych
wątpliwości, tylko jeden z opisanych warunków, a mianowicie z racji pełnienia
czynnej służby wojskowej, byli funkcjonariuszami publicznymi. Można też zgodzić
się z ustaleniami Sądu, że w niektórych przypadkach przekraczali lub niedopełniali
swoich obowiązków. Od razu jednak należy podkreślić, że samo przekroczenie
uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza publicznego, nie
wypełnia jeszcze znamion omawianego przestępstwa. Może natomiast być
podstawą odpowiedzialności służbowej lub dyscyplinarnej; w przypadku żołnierzy
np. na podstawie ustawy z dnia 25 maja 2001 r. o odpowiedzialności majątkowej
żołnierzy ( Dz. U. z 2001 r. Nr 89, poz. 1750).
W świetle powyższego nietrafne jest rozumowanie Sądu zaprezentowane w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 57 – 58), że dla winy i odpowiedzialności
karnej oskarżonych nieważne jest, że w wyniku podpisywania przez nich umów i
faktur (jak już wspomniano nie zawsze zgodnych z pragmatyką) do jednostek
19
wojskowych dostarczano sprzęt i usługi niezbędne do wdrożenia systemu; istotne
ma być to by dokumenty te były bez zarzutu pod względem formalnym.
By można było mówić o odpowiedzialności karnej sprawca musi działać na szkodę
– w rozpoznawanej sprawie – macierzystych jednostek wojskowych oskarżonych.
Przesłanki tej Sąd, jak słusznie podnosili obrońcy skazanych nieprawomocnie, w
żaden sposób nie wykazał.
Wręcz przeciwnie, Sąd wielokrotnie powołuje okoliczność, że nie było szkody,
czemu wyraźnie daje wyraz w swoim uzasadnieniu. I tak, stwierdza (k. 52), że
zakup systemów kreskowych był „ rozsądny” i mógł być przydatny dla jednostek
wojskowych i „z tych powodów Sąd nie zaakceptował w stosunku do żadnego z
oskarżonych (podkreślenie SN) zarzutu sprowadzającego się do zakupu systemu
nieodpowiedniego i za drogiego w stosunku do możliwości”. Okoliczność ta była
zresztą powołana jako jeden z argumentów do uniewinnienia niektórych
oskarżonych, kiedy to Sąd stwierdził, że „… w żadnej z omawianych JW. wydatki
rzeczywiście poniesione na zakup systemów kreskowych kiedykolwiek przekroczyły
zaplanowane i posiadane środki” (k. 55 wyroku).
Z powyższego wynika, że żadna szkoda w mieniu wojskowym nie wystąpiła (nawet
nie było takiej groźby), a jedynym powodem niezadziałania systemu związanego z
elektroniczną inwentaryzacją mienia – na co Sąd wskazuje w zaskarżonym wyroku
- był nieprawidłowy nadzór nad jego wdrażaniem, za co jednak oskarżeni nie byli
odpowiedzialni i z tego powodu nie przedstawiono im stosownego zarzutu.
Oskarżonym przypisano postać kwalifikowaną przestępstwa określonego w
art. 231§ 2 k.k. przez to, że dopuścili się go w celu osiągnięcia korzyści majątkowej
przez firmę B., dostawcę sprzętu i usług potrzebnych do unowocześnienia
inwentaryzacji mienia wojskowego oraz że działali czynem ciągłym (art. 12 k.k.).
Jak słusznie podnoszą obrońcy w apelacjach wspomniana firma dostarczyła
zamówiony sprzęt i zabezpieczyła jego serwis, za co wypłacono jej umówioną
wcześniej cenę, która, co należy podkreślić, nie była wygórowana i mieściła się w
odpowiednich planach finansowych zamawiających.
Rzeczywiście, w niektórych przypadkach (Sąd skorygował w związku z tym
treść zarzutów) oskarżeni nie dopełniali swoich obowiązków lub je przekraczali,
bowiem nie zawsze przestrzegano przepisów z zakresu finansów, czy dotyczących
20
zamówień publicznych (np. nie określano maksymalnej wartości zobowiązań
finansowych), ale niedociągnięcia te nie rzutowały na końcowy efekt umów, bowiem
zamówienia były realizowane w pełni i w ramach ustalonego budżetu jednostki
wojskowej. Innymi słowy, kontrahent wywiązywał się z zobowiązań, a zamawiający
wypłacał umówioną cenę. Nie sposób zatem podzielić poglądu Sądu, że oskarżeni
działali na szkodę reprezentowanych przez siebie jednostek wojskowych, a firma B.
uzyskała („nienależną”) korzyść.
Przestępstwo, o którym mowa musi być zawinione umyślnie, a to oznacza,
że funkcjonariusz publiczny musi obejmować swoim zamiarem zarówno
przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków, jak i to, że działa na
szkodę interesu publicznego lub prywatnego (zobacz postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 2003 r., WK 3/03, OSNKW 2003/5 – 6/53, jak też
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2009 r. WA 12/09, R – OSNKW
2009/1/1130).
W świetle zebranych w sprawie dowodów okoliczności tych nie można
wykazać i Sąd w zaskarżonym orzeczeniu tego też nie uczynił. Ograniczył się
jedynie do arbitralnego stwierdzenia, że było tak, jak przyjął opisując stan faktyczny
sprawy.
Oskarżonym przypisano, że dopuścili się czynu ciągłego, a więc kilku
zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu z góry powziętym zamiarem.
Tym samym warunkiem jego przyjęcia jest wykazanie, że sprawca w chwili
podejmowania pierwszego zachowania musi mieć zamiar popełnienia wszystkich
pozostałych (zob. np. wyrok SN z dnia 26 marca 1999 r., IV KKN 28/99, OSNPK
1999, z. 10, poz. 2).
Dodać też należy, że nawet, gdy wszystkie zachowania sprawcy zostały
zrealizowane z takim samym zamiarem, ale nie był on podjęty z góry, to nawet
wówczas nie spełnia on kryteriów czynu ciągłego.
Ponieważ takiego zamiaru Sąd nie wykazał, a nawet nie próbował tego
uczynić, należy uznać, że zachowania oskarżonych nie spełniały kryteriów czynu
ciągłego.
Na marginesie założyć można, że wykazanie takiego zamiaru nie byłoby
właściwie możliwe z uwagi na fakt, że oskarżeni działali w długim okresie,
21
przerywanym wypełnianiem innych obowiązków, niż zawieranie umów i sygnowanie
faktur, jak np. wynikających z pobytu na misji za granicą.
Szczególnego podkreślenia, jako nielogiczne, jeżeli uwzględni się treść
zapadłego wyroku, wymaga uzasadnienie Sądu pierwszej instancji dotyczące
oskarżonego J. A. Obrońca słusznie zauważył, że przyjęty przez Sąd
zmodyfikowany opis czynu przypisanego temu oskarżonemu, w którym użyto
zwrotu, że ppłk. rez. J. A. „składał podpis i umożliwiał dokonanie wydatków” de
facto świadczyłby, że ewentualnie mógłby odpowiadać karnie jako pomocnik, a nie
sprawca przypisanego mu czynu.
2. Co do apelacji prokuratora.
Przede wszystkim należy stwierdzić, że przedstawione wyżej argumenty,
które zadecydowały o uniewinnieniu ppłk. rez. W. W. i ppłk. rez. J. A., w pełni
odnoszą się również do oskarżonych, którzy zostali uniewinnieni przez Sąd pierwszej
instancji, bowiem wszyscy oni działali w jednakowych okolicznościach i w podobny
sposób. Argumentami tego rodzaju Sąd w zaskarżonym wyroku nie posłużył się,
przywołał jednak inne, które w ocenie Sądu Najwyższego były przekonujące i
pozwalały na wydanie wyroku uniewinniającego.
Uniewinnieni zostali trzej dowódcy jednostek wojskowych i jeden główny
księgowy. Argumenty za takim rozstrzygnięciem wobec wszystkich dowódców były
takie same, a mianowicie.
Organizowane przez firmę B. pokazy sprzętu, jego prezentacje i przebyte
szkolenia nie pozostawiały wątpliwości, ze oferowane są dobre urządzenia, pełny
serwis i to wszystko na dogodnych warunkach finansowych. Przełożeni
oskarżonych, aż do szczebla ministerialnego, propagowali tę firmę, zapewniając, że
będą przydzielane fundusze na zakup sprzętu i usług. Okazało się to prawdą i
każda jednostka wojskowa dostawała odpowiednie środki finansowe i nigdy nie
zdarzyło się by ich zabrakło, lub by doszło do przekroczenia puli przydzielonych
pieniędzy. Według Sądu pierwszej instancji najistotniejszym argumentem za
uniewinnieniem oskarżonych było to, że nie mieli oni odpowiednich kwalifikacji, ani
możliwości szczegółowego zapoznawania się z przedstawianymi im do podpisu
umów i faktur. Przedsięwzięciem w szczegółach i merytorycznie zajmowały się
czynniki fachowe – stroną finansową – szef finansów i główny księgowy, natomiast
22
prawną – radcy prawni zatrudnieni w jednostkach wojskowych. Oskarżeni musieli
ufać, że wszystko jest w porządku, zwłaszcza, że nigdy nie zgłaszano im
jakichkolwiek zastrzeżeń. Dokumenty podpisywali jako ostatni, mając już na nich
podpisy wymienionych podmiotów, które zaświadczały, że wszystko jest w
porządku.
Z argumentami Sądu autor apelacji, który, co należy podkreślić, nie podważa
ustaleń faktycznych, nie polemizuje, ogranicza się, bez wskazania konkretów, do
stwierdzeń, że „ ocena niektórych dowodów jest sprzeczna z zasadami logiki i
doświadczenia życiowego”, „jest niespójna, ponieważ nie respektuje warunków
wskazanych w przepisie art. 7 k.p.k.”, czy też oskarżeni czując się
niekompetentnymi w zagadnieniach związanych z finansami i przetargami,
powinni odmówić przyjęcia powierzonych im stanowisk.
Tego rodzaju zastrzeżenia pod adresem wyroku nie są merytoryczne, a
zatem nie nadają się do rzeczowego rozważenia przez Sąd Najwyższy.
Merytoryczną polemikę z wyrokiem prokurator podejmuje w związku z
uniewinnieniem ppłk. A. W. Okazała się ona jednak nieuzasadniona.
Sąd uniewinniając wskazanego oskarżonego (główny księgowy) powołał się na to,
że nie dysponował wiarygodnymi dowodami pozwalającymi podzielić przedstawiony
w akcie oskarżenia stan faktyczny. Mógł jedynie przyjąć, że „udział A. W. w
zdarzeniach prawdopodobnie polegał na złożeniu przez niego paraf na odwrotach
trzech faktur VAT, jednakże nie można tego ustalić w sposób pewny, gdyż nie
zachowały się oryginały faktur, a dostępne ich kopie są bardzo niskiej jakości” i
„badanie grafologiczne było niemożliwe do przeprowadzenia”.
Nadto, Sąd stwierdził, że nie ma stanowczych świadków, którzy mogliby
potwierdzić zarzuty sformułowane w akcie oskarżenia.
Prokurator w apelacji odwołuje się do dowodów, do których Sąd już odniósł
się (opinia grafologa) i które ocenił, a mianowicie zeznań wskazanych w środku
odwoławczym świadków. Ocenę tę, zawartą w zaskarżonym wyroku, Sąd
Najwyższy uznaje za prawidłową i dlatego nie widzi potrzeby odnoszenia się do niej
raz jeszcze.
Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Najwyższy orzekł, jak w
sentencji.
23