Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 161/13
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Ryński
w sprawie M. R.
skazanego z art. 158 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 9 lipca 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 19 grudnia 2012 r.,
utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego
z dnia 19 kwietnia 2012 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną;
2. zasądzić od skazanego M. R. na rzecz
oskarżyciela posiłkowego K. K. kwotę 442,80 zł
(czterysta czterdzieści dwa 80/100 złotych) tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym;
3. zwolnić skazanego M. R. od kosztów
sądowych postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2012 r., Sąd Rejonowy skazał M. R. i J. N. za
przestępstwo z art. 158 § 1 k.k. na kary po 8 miesięcy pozbawienia wolności z
2
warunkowym zawieszeniem ich wykonania na okres próby 3 lat (art. 69 § 1 i 2 k.k. i
art. 70 § 2 k.k.), oddając oskarżonych w tym okresie pod dozór kuratora (art. 73 § 2
k.k.) zaś na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec nich solidarnie obowiązek
naprawienia szkody przez zapłatę na rzecz K. K. kwoty 740 zł oraz
zadośćuczynienia w kwocie 5 000 zł. Jednocześnie rozstrzygnął o kosztach
procesu.
Powyższy wyrok zaskarżył apelacją obrońca oskarżonego M. R., który
zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji rażąco niewspółmierny wymiar kary i wysokości
zadośćuczynienia.
Powołując się na powyższe wniósł on o zmianę zaskarżonego wyroku przez
wydatne złagodzenie oskarżonemu kary pozbawienia wolności oraz zmniejszenie
zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r., utrzymał
zaskarżony wyrok w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną oraz
zwolnił oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych postępowania
odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.
W wywiedzionej kasacji obrońca skazanego zaskarżył wyrok Sądu
odwoławczego w całości na korzyść M. R. i na podstawie art. 523 § 1 k.p.k. w zw. z
art. 439 §1 pkt 5 k.p.k. zarzucił temu orzeczeniu rażące naruszenie prawa, mogące
mieć wpływ na jego treść, a to:
1) obrazę art. 424 § 2 k.p.k. w zw. z art. 46 § 1 k.k., poprzez odstąpienie przez
Sąd I instancji od wyjaśnienia podstawy solidarnego obowiązku naprawienia
szkody i zadośćuczynienia, podczas gdy ustawa nie przewiduje
kumulatywnego łączenia w/wym. środków karnych, co spowodowało obrazę
przepisu art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k. w związku z orzeczeniem środka karnego
nieznanego ustawie;
2) obrazę art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 424 § 2 k.p.k. w zw. z art.455 k.p.k.
i art. 46 § 1 k.k., przez Sąd II instancji, utrzymujący w mocy wyrok Sądu I
instancji, przy braku jasno sprecyzowanych znamion czynu z art. 158 § l k.k.,
które to znamiona sprowadzają się do określenia sposobu narażenia
pokrzywdzonego na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo
nastąpienia skutku określonego w art. 156 § 1 lub 157 § 1 k.k. , a nadto przy
3
orzeczeniu na podstawie art. 46 §1 k.k. łącznego obowiązku naprawienia
szkody i zadośćuczynienia, co skutkowało wystąpieniem bezwzględnej
przyczyny odwoławczej wskazanej w art. 439 § 1 pkt 5 k.p.k., wobec
orzeczenia środka karnego nieznanego ustawie.
Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Rejonowego oraz o przekazanie
sprawy M. R. do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Okręgowej w W. i
pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego wnieśli o jej oddalenie jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego okazała się bezzasadna w stopniu oczywistym.
Z uwagi na jej rażące wady konstrukcyjne na poziomie graniczącym z uznaniem jej
za niedopuszczalną. W związku z tym należy przypomnieć, że w przypadku
prawomocnego skazania oskarżonego na karę inną niż bezwzględna kara
pozbawienia wolności, możliwość wniesienia kasacji przez stronę na korzyść
oskarżonego doznaje istotnych ograniczeń, ponieważ w takim przypadku zgodnie z
przepisem art. 523 § 1 i § 4 pkt. 1 k.p.k. kasacja może być wniesiona od wyroku
sądu odwoławczego tylko z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. (zob.
postanowienie SN z dnia 1 października 2003 r., OSNwSK 2003/1/2097). W
sprawie niniejszej Sąd II instancji utrzymał w mocy wyrok Sądu I instancji
orzekający karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.
Zatem, obrońca oskarżonego stracił możliwość wywiedzenia kasacji w oparciu o
zarzut innego rażącego naruszenia prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na
treść orzeczenia. W związku z tym zarzut pierwszy petitum kasacji rażącego
naruszenia art. 424 § 2 k.p.k. w zw z art. 46 § 1 k.p.k., odnoszący się do wyroku
Sądu I instancji oraz podniesiony w pkt. 2 zarzut rażącego naruszenia art. 457 § 3
k.p.k. w zw. z art. 424 § 2 k.p.k. i art. 455 k.p.k., odnoszący się do akceptacji przez
Sąd II instancji niewłaściwej oceny przez Sąd meriti znamion przestępstwa z art.
158 § 1 k.k. jest niedopuszczalny i w tym zakresie kasacja nie podlega
rozpoznaniu. Natomiast jeżeli chodzi zarzut oparty o wyrażony przez skarżącego
pogląd, że Sąd Okręgowy utrzymał w mocy orzeczenie Sądu Rejonowego mimo, że
4
orzeczono wobec oskarżonego środek karny nieznany ustawie, naruszając tym
samym rażąco dyspozycję art. 46 § 1 k.k., to jest on oczywiście bezzasadny zaś
jego redakcja wskazuje, że podniesione w kasacji wystąpienie negatywnej
przesłanki procesowej o której mowa w art. 439 § 1 pkt. 5 k.p.k. stanowi
instrumentalne ominięcie występujących w tej sprawie ograniczeń do wniesienia
nadzwyczajnego środka zaskarżenia i miało jedynie na celu spowodowanie
przyjęcia kasacji do rozpoznania.
Przepis art. 46 § 1 k.k., w razie wydania wyroku skazującego, uprawnia sąd
do fakultatywnego, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej
obligatoryjnego, orzeczenia obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem
szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Interpretując ten przepis skarżący uznał, że na jego podstawie łączne orzeczenie
obowiązku naprawienia szkody i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę jest
niedopuszczalne, a zatem orzeczenie środka karnego w tym kształcie jest nieznane
ustawie, bowiem sąd może orzec tylko jedno z tych świadczeń. Taka interpretacja
cytowanego przepisu przez podmiot profesjonalny jest rażąco błędna. Dyspozycja
art. 46 § 1 k.k. zawiera bowiem wyraźnie alternatywę łączną (wyraz: „lub”)
wskazującą na uprawnienie sądu do jednoczesnego orzeczenia wobec skazanego
obowiązku naprawienia szkody majątkowej (odszkodowania) i wynagrodzenia za
szkodę niemajątkową (krzywdę) w postaci zadośćuczynienia. Taka wykładnia
logiczno – językowa jest potwierdzona również przez ratio legis instytucji obowiązku
naprawienia szkody. Skoro szkoda wyrządzona przestępstwem może przybrać
postać zarówno szkody majątkowej, jak i niemajątkowej (zob. A. Marek, System
Prawa Karnego, C-H-BECK 2010, T. VI str. 712-713), to celowe jest przyznanie
sądowi uprawnienia do jednoczesnego orzekania odszkodowania i
zadośćuczynienia. Właśnie dlatego ustawodawca w art. 65 § 1 pkt. 6 k.p.k. jako
jedną z negatywnych przesłanek przyjęcia powództwa cywilnego w postępowaniu
adhezyjnym przewidział złożenie wniosku o których mowa w art. 46 § 1 k.k.,
ponieważ zgodnie z dyspozycją art. 62 k.p.k. żądanie pozwu może dotyczyć
roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa, w
tym również tych wynikających z tzw. szkód niemajątkowych w postaci
zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę ( zob. L. K. Paprzycki,
5
Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Zakamycze 2006 T. I teza 8 do art. 62
str. 256), zaś rozstrzyganie o środku karnym dotyczy tego samego obszaru
zagadnień.
Odmienny charakter ma natomiast orzeczenie nawiązki na podstawie art. 46
§ 2 k.k., ponieważ jest to środek subsydiarny w stosunku do obowiązku
naprawienia szkody (zob. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2006 r., IV KK 435/05, LEX
nr 173643). Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że kwestionowany przez
skarżącego środek karny funkcjonuje w przepisach prawa karnego materialnego,
zaś podstawą do jego orzeczenia w formie przyjętej przez Sąd I instancji był art.
46 § 1 k.k.
Niezależnie od tego analizując kasację obrońcy skazanego w kontekście art.
118 k.p.k. można przyjąć, że omawiany zarzut w istocie odnosi się do innego
rażącego naruszenie prawa, a to obrazy art. 46 § 1 k.k. W takim ujęciu byłby on
niedopuszczalny w świetle art. 523 § 1, 2 i 4 k.p.k.
Z tych względów należało oddalić kasację obrońcy skazanego jako
oczywiście bezzasadną.
Jednocześnie na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. Sąd Najwyższy zwolnił
skazanego od ponoszenia kosztów sądowych postępowania kasacyjnego albowiem
uznał, że z uwagi na wykazaną w sprawie sytuację majątkową M. R. ich uiszczenie
byłoby dla zobowiązanego zbyt uciążliwe. Natomiast nie było możliwości zwolnienia
skazanego od zwrotu na rzecz oskarżyciela posiłkowego poniesionych przez niego
wydatków, w postaci kosztów zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym,
albowiem stosowny wniosek o ich zasądzenie złożył w odpowiedzi na kasację
pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, określając wysokość tych wydatków Należy
podkreślić, że koszty zastępstwa adwokackiego poniesione przez oskarżyciela
posiłkowego stanowią składnik kosztów procesu (art. 616 § 1 pkt. 2 k.p.k.) i
zgodnie z art. 627 k.p.k. ma on prawo do ich zwrotu od oskarżonego w przypadku
uzyskania wyroku skazującego, natomiast sąd nie może pozbawić oskarżyciela
tego uprawnienia przez ingerencję we wspomniane rozliczenia, ponieważ
możliwość zwolnienia oskarżonego od kosztów sądowych nie odnosi się do
kosztów procesu wymienionych w 616 § 1 pkt. 2 k.p.k. (zob. wyrok SN z dnia 11
kwietnia 2013 r., II KK 245/12, OSNKW 2013/7/59).
6