Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 36/13
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych PRInż-1 sp. z o.o.
w K.
przeciwko K. K.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 24 lipca 2013 r.
zażalenia pozwanego na postanowienie zawarte
w wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 marca 2012 r.,
1) zmienia zaskarżone postanowienie o kosztach postępowań
odwoławczych zawarte w punkcie 4 wyroku w ten sposób,
że zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10 800
(dziesięć tysięcy osiemset) zł tytułem kosztów postępowań
odwoławczych,
2) oddala zażalenie w pozostałym zakresie,
3) koszty postępowania zażaleniowego znosi wzajemnie
między stronami.
2
Uzasadnienie
Powodowe Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych PRInż - 1 Sp. z o.o. w
powództwie przeciwegzekucyjnym wytoczonym przeciwko pozwanemu K. K. i
opartym na podstawie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. domagało się pozbawienia
wykonalności tytułu wykonawczego (wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 19
listopada 2008 r.) w zakresie uprawniającym pozwanego do prowadzenia
egzekucji świadczeń zasądzonych w tym wyroku oraz poprzedzającym go wyroku
Sądu Okręgowego w K. Powód argumentował, że pozwany mógł uzyskać
zaspokojenie zasądzonych świadczeń jedynie na warunkach układu wiążącego
powoda z wierzycielami, to znaczy po dokonaniu redukcji zobowiązań o 25%,
umorzeniu odsetek i konwersji pozostałej części zobowiązań na udziały w kapitale
zakładowym powoda. Powód podjął uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego
i zaoferował pozwanemu objęcie udziałów w tym kapitale, co stanowiło - jego
zdaniem - wypełnienie obowiązków układu, jednak pozwany nie złożył
oświadczenia o objęciu tych udziałów, natomiast wszczął egzekucję.
Sąd Okręgowy oddalił powództwo i zasądził na rzecz pozwanego koszty
procesu. Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację powoda, jednak Sąd Najwyższy
uchylił ten wyrok na skutek skargi kasacyjnej pozwanego. Po ponownym
rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 28 marca 2012 r. zmienił
orzeczenie Sądu pierwszej instancji w ten sposób, że pozbawił tytuł wykonawczy
pozwanego wykonalności w zakresie, w jakim uprawniał do egzekucji 25%
zasądzonego świadczenia, które uległo redukcji na skutek postanowień układu oraz
co do kosztów procesu, które powód uiścił, a w pozostałym zakresie oddalił
apelację. Wyjaśnił, że treść układu nie została należycie uwzględniona w tytule
wykonawczym ani we wniosku egzekucyjnym pozwanego. Z tytułu kosztów
postępowania odwoławczego w punkcie 4 wyroku zasądził od powoda na rzecz
pozwanego 3 368 zł. Z uzasadnienia wynika, że Sąd Apelacyjny dokonał
rozliczenia kosztów procesu między stronami na podstawie art. 100 k.p.c. przy
przyjęciu, że powód ostatecznie wygrał sprawę w 25%, a pozwany w 75%, przy
czym poniesione koszty obejmują dwa postępowania apelacyjne i jedno kasacyjne.
3
Pozwany w zażaleniu na postanowienie o kosztach postępowań
odwoławczych, zawarte w punkcie 4 wyroku, zarzucił błąd w ustaleniach
faktycznych, polegający na przyjęciu, że roszczenie powoda uwzględnione zostało
w 25%, wskazał też na niewłaściwe zastosowanie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98
k.p.c. i niezastosowanie § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 13 ust. 4 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r.,
poz. 461). Wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i zasądzenie od
powoda na jego rzecz kosztów w kwocie 19 926 zł odpowiadających trzykrotności
(za dwa postępowania apelacyjne i jedno kasacyjne) 75% wynagrodzenia
należnego za prowadzenie sprawy, w której wartość przedmiotu zaskarżenia
przekracza 200 000 zł, powiększonego o podatek od towarów i usług oraz kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący słusznie zarzucił, że w sprawie nie zachodziły wskazane przez Sąd
Apelacyjny podstawy do zastosowania art. 100 k.p.c. Między stronami nie
było sporu co do tego, że sumy objęte tytułem wykonawczym uległy 25%
redukcji i że tak należało interpretować umieszczone w tytule wykonawczym
zastrzeżenie, iż należne kwoty zasądzone zostały na warunkach układu. Znalazło
to odzwierciedlenie w treści wniosku egzekucyjnego pozwanego, który nie domagał
się pełnej kwoty wierzytelności lecz ich części pozostałej po redukcji.
Także powód w uzasadnieniu powództwa przeciwegzekucyjnego powołał sumy
zredukowane, a samo powództwo opierał na zarzucie spełnienia przewidzianego
w układzie zobowiązania do przeprowadzenia konwersji niezredukowanej części
wierzytelności na udziały w spółce. Wyrok wydany przez Sąd orzekający
doprecyzowywał więc w istocie treść tytułu wykonawczego, ujętą w tym tytule
opisowo. Rzeczywistą ingerencję w tytuł wykonawczy stanowiło jedynie
pozbawienie go wykonalności co do zapłaconych przez powoda kosztów procesu.
Porównanie zakresu zaskarżenia przez powoda tytułu wykonawczego z jego
ostateczną wygraną uzasadnia wprawdzie zastosowanie art. 100 k.p.c., ale jedynie
jego drugiego zdania, które umożliwia nałożenie na jedną stronę kosztów procesu,
4
jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania.
W konsekwencji, aczkolwiek na innej podstawie prawnej niż wskazywał skarżący
w zażaleniu, uzasadnione okazało się żądanie zmiany orzeczenia o kosztach
postępowań odwoławczych poprzez zobowiązanie powoda do zwrotu na rzecz
pozwanego poniesionych przez niego kosztów tych postępowań - apelacyjnego
i kasacyjnego.
Nieuzasadnione jest jednak stanowisko pozwanego, że przysługuje mu
dwukrotny zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym -
za postępowanie zakończone wydaniem wyroku uchylonego następnie przez
Sąd Najwyższy oraz za ponowne postępowanie przed Sądem Apelacyjnym
po uchyleniu jego wyroku. Postępowanie apelacyjne w rozumieniu art. 367 k.p.c.
i nast. toczy się na skutek wniesienia apelacji od wyroku sądu pierwszej instancji
(art. 367 § 1 k.p.c.). Prowadzi je sąd wyższej instancji (art. 367 § 2 k.p.c.), który
rozpoznaje sprawę w zasadzie w granicach apelacji (art. 378 § 1 k.p.c.) i orzeka
na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji
i w postępowaniu apelacyjnym (art. 382 k.p.c.) oraz - co do zasady - w zakresie
żądań zgłoszonych przed sądem pierwszej instancji (zmiana powództwa jest
ograniczona - art. 383 k.p.c.). Jeżeli strona przeciwna nie wniosła apelacji,
to zmiana wyroku nie może nastąpić na niekorzyść strony wnoszącej apelację
(art. 384 k.p.c.). Przedmiot postępowania apelacyjnego wyznaczają więc zgłoszone
w sprawie żądania, przedmiot i treść orzeczenia sądu pierwszej instancji oraz
zakres zaskarżenia apelacją. Po uchyleniu wyroku sądu apelacyjnego i przekazaniu
sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania przez Sąd Najwyższy te elementy
pozostają tożsame, co najwyżej - w razie częściowego uchylenia wyroku sądu
odwoławczego - ponownemu badaniu podlegać będzie mniejszy wycinek sporu.
Przedmiotem rozpoznania pozostanie jednak ta sama sprawa i prawidłowość tego
samego orzeczenia sądu pierwszej instancji zaskarżonego tą samą apelacją.
Postępowanie apelacyjne prowadzące do wydania wyroku uchylonego następnie
przez Sąd Najwyższy oraz postępowanie apelacyjne toczące się po jego uchyleniu
i przekazaniu sprawy sądowy odwoławczemu do ponownego rozpoznania nie są
więc odrębnymi postępowaniami apelacyjnymi, lecz stanowią ciągłość
poświęconą rozpoznaniu jednej apelacji (por. postanowienia Sądu Najwyższego
5
z dnia 10 lutego 2011 r., IV CZ 109/10, nie publ., z dnia 6 kwietnia 2011 r., I CZ
108/10, nie publ. i z dnia 13 czerwca 2012 r., II CZ 40/12, Lex nr 1231319).
W postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym pozwany był reprezentowany
przez adwokata. Podlegającą zaliczeniu do kosztów procesu wysokość
wynagrodzenia tego pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym określają przepisy
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Rozporządzenie w § 13 ust. 1
pkt 2 określa minimalne stawki „za prowadzenie spraw w postępowaniu
apelacyjnym", zaś w § 13 ust. 4 pkt 2 stawki za sporządzenie i wniesienie skargi
kasacyjnej, jako odpowiednią część wynagrodzenia za prowadzenie sprawy
danego rodzaju, wyznaczając dolną granicę należnego wynagrodzenia. Pozwany
ma rację, że wartość przedmiotu zaskarżenia przekraczała 200 000 zł, wobec
czego wysokość wynagrodzenia za postępowanie apelacyjne oraz kasacyjne
powinna być odkreślona jako procent od wynagrodzenia przewidzianego w § 6 pkt
7 rozporządzenia. Pozwanemu przysługiwała zatem z tytułu zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym kwota 10 800 zł,
niepowiększona o podatek od towarów i usług, ponieważ pozwany nie korzystał
z pomocy prawnej świadczonej z urzędu - nie stosuje się więc do niego § 2 ust. 3
rozporządzenia. Zaskarżone postanowienie o kosztach należało zatem zmienić
poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego wskazanej kwoty (art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39816
k.p.c.).
W pozostałej części zażalenie pozwanego okazało się nieuzasadnione
i podlegało oddaleniu na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania zażaleniowego przed Sądem Najwyższym
orzeczono na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 39821
, art. 391 § 1 i art. 100
zd. 1 k.p.c. Żądania zawarte w zażaleniu pozwanego zostały uwzględnione jedynie
w części, co - przy porównaniu kosztów poniesionych przez obydwie strony
w tym postępowaniu - uprawniało do wzajemnego zniesienia tych kosztów między
stronami.
jw