Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KO 55/13
POSTANOWIENIE
Dnia 13 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Andrzej Ryński
SSN Roman Sądej
w sprawie zażalenia J. H. – S.
na postanowienie z dnia 21 stycznia 2013 r. Prokuratora Prokuratury Rejonowej w
O., w przedmiocie odmowy wszczęcia śledztwa w sprawie 4 Ds. …/12,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w dniu 13 sierpnia 2013 roku
wniosku Sądu Rejonowego w O. z dnia 14 czerwca 2013 roku
o przekazanie w trybie art. 37 k.p.k. sprawy do rozpoznania innemu
równorzędnemu sądowi
na podstawie art. 37 k.p.k. a contrario
p o s t a n o w i ł
nie uwzględnić wniosku.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2013 roku Prokurator Prokuratury
Rejonowej w O. odmówił na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k., wobec stwierdzenia
braku znamion czynu zabronionego, wszczęcia śledztwa w sprawie przekroczenia
uprawnień i niedopełnienia obowiązków oraz poświadczenia nieprawdy w protokole
rozprawy z dnia 18 listopada 2011 roku, sygn. akt I C …/10, z powództwa A. P.
przeciwko T. S., a więc o czyn z art. 231 § 1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 11 §
2 k.k. Postępowanie sprawdzające prowadzono w związku z zawiadomieniem w/w
Prokuratury przez J. H. – S. o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez sędziów
bądź pracowników Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego w O.
2
To postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem przez J. H. – S., w
związku z czym sprawę przekazano do Sądu Rejonowego w O. celem rozpoznania
zażalenia.
Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2013 roku tenże Sąd wystąpił do Sądu
Najwyższego z wnioskiem o przekazanie, w trybie art. 37 k.p.k., niniejszej sprawy
do rozpoznania innemu równorzędnemu sądowi z uwagi na dobro wymiaru
sprawiedliwości.
Na uzasadnienie podniesiono, że przedmiotowa sprawa dotyczy czynności
podejmowanych przez sędziów oraz pracowników sekretariatu Wydziału Cywilnego
Sądu Rejonowego w O. Jakkolwiek w opisie zarzutu stawianego przez
pokrzywdzonego nie wymieniono wprost konkretnych osób, to zawiadomienie o
ewentualnym popełnieniu przestępstwa dotyczy przekroczenia uprawnień,
niedopełnienia obowiązków i poświadczenia nieprawdy w sprawie prowadzonej w
wydziale cywilnym tegoż Sądu. W przekonaniu wnioskującego Sądu, z uwagi na
„silne więzi zarówno zawodowe jak i towarzyskie pomiędzy sędziami orzekającymi
w tym samym sądzie rejonowym istnieją realne przesłanki do twierdzenia, że
powstałe w takich okolicznościach relacje mogłyby wpływać na swobodę orzekania
i obiektywizm procedującego sądu rozpoznającego sprawę”. W tej sytuacji
rozpoznanie sprawy przez sąd miejscowo właściwy może wywołać przekonanie o
braku możliwości rozpoznania sprawy w sposób bezstronny przez ten Sąd.
Rozpoznając przedmiotowy wniosek Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Wniosek Sądu Rejonowego w O. nie zasługuje na uwzględnienie.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż przekazanie sprawy innemu
równorzędnemu sądowi w trybie art. 37 k.p.k. ma charakter wyjątkowy, zaś
odstąpienie od zasady rozpoznania sprawy przez sąd miejscowo właściwy może
nastąpić tylko w razie zaistnienia sytuacji jednoznacznie świadczącej o tym, że
pozostawienie sprawy w gestii tego sądu sprzeciwiałoby się dobru wymiaru
sprawiedliwości.
A zatem, przekazanie sprawy w omawianym trybie może nastąpić tylko
wtedy, gdy w sposób realny, a nie pozorny, występują okoliczności, które mogą
3
stwarzać uzasadnione przekonanie o braku warunków do obiektywnego i
bezstronnego rozpoznania sprawy w danym sądzie.
Za takie okoliczności można uznać sytuacje, które mogłyby wywierać wpływ
na swobodę orzekania lub stwarzać nawet mylne przekonanie, podjęte jednak w
oparciu o racjonalne przesłanki, że w sądzie właściwym miejscowo nie ma
wystarczających warunków do rozpoznania sprawy w sposób w pełni obiektywny
(por.: postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 1995 r., III KO 34/95, OSN
KW 1995/Nr 9-10, poz. 68, z dnia 10 grudnia 1999 r., III KO 98/99, Prok. i Pr.
2000/Nr 3, poz. 7, z dnia 21 października 2008 r., IV KO 116/08, R -OSN KW 2008,
poz. 2072, z dnia 13 listopada 2008 r., IV KO 130/08, R – OSN KW 2008, poz.
2280).
Tego rodzaju sytuacja nie zaistniała jednak w przedmiotowej sprawie.
Nie można bezkrytycznie i automatycznie akceptować podważania zdolności
sądów do obiektywnego i bezstronnego rozpoznania spraw, często występującego
w praktyce sądowej, gdy strona postępowania niezadowolona z rozstrzygnięcia
składa skargi na sędziego lub wręcz próbuje spowodować wszczęcie przeciwko
niemu postępowania karnego, składając pisma procesowe w sposób czysto
instrumentalny. O właściwości do rozpoznania sprawy decydują kryteria ustawowe i
nie powinna ich dyktować wola strony postępowania (por.: postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 roku, III KO 48/11, Lex Nr 860625).
Przekonanie o braku możliwości do obiektywnego rozpoznania sprawy przez
sąd miejscowo właściwy musi być oparte na racjonalnych i rzeczywistych
przesłankach. Samo zaś przekonanie oparte tylko na przypuszczeniach i
założeniach o charakterze hipotetycznym, w tym również wyrażane przez stronę
postępowania, nie jest wystarczającym dla odstąpienia od zasady właściwości
miejscowej.
Fakt, że sprawa, w której prokurator odmówił wszczęcia śledztwa, dotyczy
ogólnie określonych osób pracujących w danej jednostce organizacyjnej
sądownictwa powszechnego, nie jest wystarczający dla stwierdzenia braku
warunków do obiektywnego rozpoznania sprawy.
W szczególności, gdy stawiany zarzut dotyczy sposobu prowadzenia
postępowania, a w zasadzie rzetelności zapisu w protokole jednej z rozpraw. Jest
4
więc związany z wykonywaniem rutynowych obowiązków służbowych i nie może
automatycznie decydować, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga
przeniesienia sprawy do rozpoznania w innym sądzie. Takie postąpienie mogłoby
wręcz sugerować, że w każdym wypadku, gdy sprawa w jakiś sposób dotyczy w
ogóle sędziego, bądź sędziów pracujących w danym sądzie, czy też pracowników
sekretariatu, pozostali sędziowie pracujący w tej jednostce organizacyjnej
sądownictwa powszechnego nie są w stanie w sposób obiektywny i rozsądny
rozpoznać sprawę.
Brak jest uzasadnionych podstaw do twierdzenia, że sędziowie Sądu
Rejonowego w O. nie mogą rozpoznać wniesionego przez pokrzywdzonego
zażalenia na postanowienie prokuratora w przedmiocie odmowy wszczęcia
śledztwa, bezstronnie i w sposób w pełni obiektywny.
Podzielenie takiego przekonania prowadziłoby do przeciwnego od
zamierzonego skutku, a mianowicie podważałoby zaufanie do niezależności sądów
i niezawisłości sędziów, co byłoby z oczywistą szkodą dla dobra wymiaru
sprawiedliwości.
W pełni zatem należy podzielić pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 28 października 2011 r., III KO 72/11, (LEX nr 1044040),
zgodnie z którym „autorytet i powaga wymiaru sprawiedliwości wymagają, aby sądy
nie ulegały presji stron procesowych i opinii publicznej, ani nie popadały w
zwątpienie co do własnych kompetencji w zakresie przeprowadzenia rzetelnego
procesu. Racjonalna nieustępliwość w tym względzie sprzyja kształtowaniu się
pozytywnego wizerunku organów trzeciej władzy, minimalizując tym samym
wątpliwości, co do obiektywizmu i niezawisłości w rozpoznawaniu przyszłych
spraw, ograniczając tendencję do nadużywania stosowania właściwości
delegacyjnej w związku z inicjatywami sądów na tle wątpliwości, co do
respektowania gwarancji sprawiedliwego procesu”.
Nie można bezkrytycznie przyjmować, że pomiędzy wszystkimi sędziami
Sądu Rejonowego w O. istnieją na tyle silne więzi towarzyskie, przekraczające
zwykłe kontakty służbowe, że nie jest możliwe obiektywne rozpoznanie złożonego
w sprawie zażalenia na decyzję Prokuratora.
5
Oczywiste jest natomiast, że gdyby częstość takich kontaktów służbowych
doprowadziła do zaistnienia relacji, które przekroczyły te ramy i stały się kontaktami
innego rodzaju (przyjaźni, koleżeństwa), to istnieją stosowne regulacje procesowe
(art. 41 i art. 42 § 1 i § 2 k.p.k.) mogące usunąć wątpliwości, co do bezstronnego
rozpoznania sprawy.
Mając na uwadze powyższe okoliczności i kierując się zakazem
rozszerzającej wykładni art. 37 k.p.k., Sąd Najwyższy odmówił uwzględnienia
wniosku o przekazanie sprawy innemu równorzędnemu sądowi.