Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 252/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
SSN Andrzej Ryński
Protokolant Ewa Oziębła
w sprawie M. M.
skazanego z art. 244 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
na posiedzeniu w dniu 27 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyrok nakazowy Sądu Rejonowego w W.
z dnia 2 lutego 2011 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w W. do
ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Rejonowej oskarżył M. M. o to, że w dniu 7 listopada
2010 r. w W., kierował pojazdem marki Nissan Almera wbrew orzeczonemu przez
2
Sąd Rejonowy w K., zakazowi prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych do
dnia 27 stycznia 2011 r. – a więc oskarżył go o czyn z art. 244 k.k.
Po wpłynięciu aktu oskarżenia do Sądu Rejonowego, sprawę skierowano na
posiedzenie bez udziału stron, w przedmiocie wydania wyroku nakazowego.
Na posiedzeniu w dniu 2 lutego 2011 r., Sąd ten przyjął, że na podstawie
zebranych dowodów okoliczności czynu i wina oskarżonego M. M. nie budzą
wątpliwości. Wyrokiem wydanym w tym samym dniu uznał go za winnego
popełnienia zarzucanego mu czynu - i za to na podstawie art. 244 k.k., przy
zastosowaniu art. 58 § 3 k.k., wymierzył mu karę 200 stawek dziennych grzywny,
przy ustaleniu, że wysokość jednej stawki wynosi kwotę 60 złotych.
Jednocześnie na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej wobec
oskarżonego kary grzywny Sąd zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności
w sprawie w dniu 7 listopada 2010 r., a nadto zasądził od oskarżonego na rzecz
Skarbu Państwa kwotę 1200 złotych tytułem opłaty oraz kwotę 90 złotych tytułem
pozostałych kosztów procesu.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 25
marca 2011 r.
Kasację od tego wyroku w dniu 4 września 2013 r. wniósł na korzyść
skazanego Prokurator Generalny.
Na zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537 § 1 i § 2 k.p.k.
zarzucił wyrokowi:
1/ rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 501 pkt 1 k.p.k., polegające na
wydaniu na posiedzeniu wyroku nakazowego w stosunku do osoby
pozbawionej wolności w tej sprawie, zamiast rozpoznania sprawy na
zasadach ogólnych na rozprawie;
2/ rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 502 § 1 k.p.k., polegające na
orzeczeniu wobec oskarżonego M. M. w postępowaniu nakazowym kary
grzywny w wysokości 200 stawek dziennych, podczas gdy przepis ten
przewiduje możliwość orzeczenia kary grzywny w wysokości do 100 stawek
dziennych;
3
3/ w konkluzji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna i podlegała
uwzględnieniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Analiza akt niniejszej sprawy dowodzi jednoznacznie, że w dniu 7 listopada
2010 r., o godz. 16.20, M. M. został zatrzymany z uwagi na obawę ukrywania się.
Następnie po wszczęciu w tej sprawie dochodzenia, przedstawieniu zarzutu
popełnienia przestępstwa z art. 244 k.k. i przesłuchaniu w charakterze
podejrzanego, został zwolniony o godz. 18.00 tego samego dnia (k. 2, 5-8).
Trafnie podniósł Prokurator Generalny, iż zgodnie z treścią art. 501 pkt 1
k.p.k., niedopuszczalne jest wydanie wyroku nakazowego w stosunku do osoby
pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie. Sąd nie mógł zatem wydać
niniejszego wyroku nakazowego, bowiem wobec zatrzymania oskarżonego w toku
prowadzonego w sprawie postępowania, zaistniała negatywna przesłanka
dopuszczalności tego trybu.
Zarówno w judykaturze jak i w doktrynie utrwalony jest pogląd, że
pozbawieniem wolności jest każde, wynikające z decyzji właściwego organu,
uniemożliwienie osobie swobodnego poruszania się. Pozbawieniem wolności jest
więc nie tylko tymczasowe aresztowanie, odbywanie zasadniczej lub zastępczej
kary pozbawienia wolności, ale także zatrzymanie. W postępowaniu nakazowym
nie są dopuszczalne odstępstwa od przesłanki określonej w art. 501 pkt 1 k.p.k., jak
to przewidziano w postępowaniu uproszczonym (art. 325c pkt 1 in fine k.p.k.).
Określony w art. 501 pkt 1 k.p.k. zakaz wydania wyroku nakazowego nie ogranicza
się tylko do osoby pozbawionej wolności w tej lub innej sprawie w czasie
wyrokowania. Ma on zastosowanie również do osoby, która w tym czasie nie jest
pozbawiona wolności, lecz była jej pozbawiona wcześniej, w toku prowadzonego w
sprawie postępowania – i to niezależnie od długości okresu tego pozbawienia
wolności. Punktem odniesienia dla „pozbawionego wolności” nie jest zatem
aktualny etap postępowania, lecz całe postępowanie w sprawie, w której wydaje się
wyrok nakazowy. Podkreślić należy, że niedopuszczalność wydania wyroku
4
nakazowego wobec osoby pozbawionej wolności ma charakter gwarancyjny (por.
Kodeks Postępowania Karnego. Komentarz. Tom III, pod red. P. Hofmańskiego,
wyd. 4, teza 3, str. 83 – 84, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 r.,
sygn. V KK 237/12, LEX nr 1235908).
Kasacja trafnie wskazuje zatem, że w przedmiotowej sprawie, dotyczącej M.
M., doszło do rażącego naruszenia prawa procesowego - zastosowanie wobec
oskarżonego trybu nakazowego ze względu na wcześniejsze jego pozbawienie
wolności, poprzez zatrzymanie w toku trwającego w tej sprawie postępowania, nie
było - zgodnie z treścią art. 501 pkt 1 k.p.k. - dopuszczalne.
Dodatkowo, oprócz wskazanego powyżej uchybienia , należy stwierdzić, że
doszło również do rażącego naruszenia art. 502 § 1 k.p.k. Jak stanowi ten przepis,
wyrokiem nakazowym można orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę w
wysokości do100 stawek dziennych albo do 200 000 zł. Niezastosowanie się do
ograniczenia wskazanego w tym przepisie co do wysokości grzywny w
postępowaniu nakazowym i skazanie oskarżonego na tego rodzaju karę w liczbie
stawek wyższej niż wskazana w art. 502 § 1 k.p.k., stanowi rażące naruszenie tego
przepisu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 października 2007 r., IV KK
322/07, R - OSNKW 2007, z.1, poz. 2342, z dnia 12 grudnia 2012 r., II KK 323/12,
LEX nr 1231520). Tymczasem Sąd Rejonowy wymierzył w przedmiotowej sprawie
oskarżonemu M. M. wyrokiem nakazowym karę grzywny w wysokości 200 stawek
dziennych, a więc w wysokości przekraczającej maksymalną, dopuszczalną granicę
określoną w art. 502 § 1 k.p.k.
Stwierdzone naruszenie w/w przepisu prawa było rażące i miało oczywisty
wpływ na treść zaskarżonego kasacją orzeczenia, skoro doprowadziło do skazania
oskarżonego na grzywnę w wysokości dwukrotnie przekraczającej dopuszczalną
granicę kary tego rodzaju, określoną w ustawie.
W tej sytuacji, z uwagi na stwierdzone rażące naruszenia prawa, Sąd
Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do
ponownego rozpoznania.
5