Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 61/13
POSTANOWIENIE
Dnia 8 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Krzysztof Staryk
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Zakładu Drobiarskiego L. – D. spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w Z.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanych: Z. N. i A. F.
o wysokość podstawy wymiaru składek,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 listopada 2013 r.,
zażalenia na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 10 lipca 2013 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2012 r. Sąd Apelacyjny w sprawie o podstawę
wymiaru składek oddalił apelację Zakładu Drobiarskiego „L. D.” Sp. z o.o. (dalej:
„płatnik”) od wyroków Sądu Okręgowego z dnia 21 sierpnia 2012 r. sygn. akt IV
U …/12 (z udziałem zainteresowanej A. F.) oraz sygn. akt IV U …/12 (z udziałem
zainteresowanego Z. N). W skardze kasacyjnej płatnik oznaczył wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwoty 925,90 zł co do A. F. oraz 20.429,87 zł co do Z. N.
W wykonaniu zobowiązania przez Sąd do uzupełnienia braków skargi kasacyjnej
przez podanie „wielkości różnicy wysokości podstawy wymiaru składek pomiędzy
2
składką uiszczoną a ustaloną w zaskarżonej decyzji w stosunku do
zainteresowanego Z. N.”, pismem z dnia 3 lipca 2013 r. pełnomocnik skarżącego
wskazał, że „różnica pomiędzy tym, co skarżący zapłacił, a tym co zostało ustalone
przez ZUS” wynosi 8.141,38 zł.
Postanowieniem z dnia 10 lipca 2013 r. Sąd Apelacyjny odrzucił skargę
kasacyjną w stosunku do Z. N. na podstawie art. 3986
§ 2 w związku z art. 3982
§ 1
k.p.c., powołując się na stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26
czerwca 2012 r., II UK 312/11 (LEX nr 1235842), zgodnie z którym w sprawie o
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wartość przedmiotu
zaskarżenia należy liczyć odrębnie względem każdego ubezpieczonego
pracownika oraz na pogląd tego Sądu wyrażony w postanowieniu z dnia 17
kwietnia 2009 r., sygn. akt II UZ 12/09 (OSNP 2010, nr 23-24, poz. 301), w myśl
którego jeżeli istotą sporu jest wysokość należnych składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, wartość przedmiotu sporu, a co za tym idzie
wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi różnica między wysokością składek
zapłaconych przez odwołującego się za sporne okresy a wysokością składek
wyliczoną przez organ rentowy w zaskarżonych decyzjach.
W zażaleniu na powyższe postanowienie płatnik zarzucił naruszenie: 1)
art. 25 § 2 w związku z art. 26 k.p.c., przez sprawdzenie wartości przedmiotu
zaskarżenia dopiero na etapie wnoszenia skargi kasacyjnej, nie zaś bezpośrednio
po wniesieniu odwołania, w okoliczności gdy ZUS nie kwestionuje wartości
przedmiotu zaskarżenia, a zatem wartość przedmiotu zaskarżenia należy uznać za
ustaloną; 2) art. 3982
§ 1 k.p.c., przez ograniczenie wartości przedmiotu
zaskarżenia, od której uzależniona jest dopuszczalność skargi kasacyjnej do części
zakresu zaskarżenia w okoliczności, gdy decyzja organu została zaskarżona w
całości; 3) art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z
dnia 4 listopada 1950 r., przez ograniczenie prawa do sądu, polegające na
bezpodstawnym ograniczaniu wartości przedmiotu zaskarżenia.
Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
postanowienia w kierunku przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
3
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów.
W pierwszej kolejności bezpodstawny jest zarzut naruszenia art. 25 § 2 w
związku z art. 26 k.p.c. Stosownie do art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest
niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu
zaskarżenia w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych jest
niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Z uwagi na zakres dopuszczalności skargi
kasacyjnej w sprawach o prawa majątkowe strona zobowiązana jest do oznaczenia
wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3984
§ 3 zdanie pierwsze k.p.c.). Z kolei treść
art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c. nakłada na sąd drugiej instancji oraz Sąd Najwyższy
obowiązek dokonania kontroli dopuszczalności skargi jako nadzwyczajnego środka
zaskarżenia przysługującego poza tokiem instancji i weryfikacji wskazanej przez
stronę wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 39821
w związku z odpowiednio
stosowanym art. 368 § 2 zdanie drugie k.p.c., odwołującym się do odpowiedniego
stosowania wyłącznie art. 19-24 i art. 25 § 1 k.p.c.) w celu wyeliminowania
przypadków nieprawidłowego oznaczenia tej wartości w zamiarze zapewnienia
sobie dostępu do postępowania kasacyjnego (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 18 maja 2006 r., IV CZ 34/06, LEX nr 200867 i powołane w
nim orzeczenia). Przepisy art. 25 i 26 k.p.c. mają na celu ustabilizowanie wartości
przedmiotu sporu na potrzeby określenia właściwości rzeczowej sądu i wysokości
należnych opłat sądowych. W postępowaniu kasacyjnym taka potrzeba już nie
występuje, ważne jest natomiast by rozpoznaniu przez Sąd Najwyższy podlegały
jedynie te skargi kasacyjne, których dopuszczalność przewidują przepisy
procesowe, a nie te, w których niewłaściwie została określona wartość przedmiotu
sporu lub przedmiotu zaskarżenia apelacją. W konsekwencji brak sprawdzenia
wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia podanej w apelacji nie
eliminuje możliwości weryfikacji prawidłowości podanej wartości przedmiotu
zaskarżenia w skardze kasacyjnej. Wartość przedmiotu zaskarżenia określona
przez wnoszącego skargę z naruszeniem reguł wynikających z art. 19-24 k.p.c. nie
jest wiążąca dla oceny dopuszczalności skargi i podlega sprawdzeniu zarówno
przez sąd drugiej instancji jak i Sąd Najwyższy na podstawie art. 25 § 1 k.p.c. (por.
także postanowienia z dnia 6 stycznia 2010 r., I UK 289/09, LEX nr 577827; z dnia
4
2 lutego 2011 r., II CZ 197/10, LEX nr 738550 i z dnia 18 stycznia 2012 r., II PZ
38/11, LEX nr 1130381 oraz przytoczone w nich orzeczenia). Odwoływanie się
przez skarżącego w tym zakresie do poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w
postanowieniu z dnia 17 grudnia 2003 r., IV CZ 153/03 (LEX nr 599563) jest
nieporozumieniem, gdyż został on zaprezentowany w stanie prawnym
obowiązującym przed dniem 6 lutego 2005 r., w którym kasacja była środkiem
zaskarżenia przysługującym w toku instancji. Natomiast zawarte w powołanym
przez skarżącego postanowieniu z dnia 22 marca 2012 r., V CZ 157/11 (LEX nr
1214625) stanowisko co do kontroli wartości przedmiotu sporu w zakresie objętym
art. 25 i art. 26 k.p.c. odnosi się do zasady, że wartość przedmiotu zaskarżenia
decydująca o dopuszczalności skargi kasacyjnej nie może być wyrażona wyższą
kwotą niż wartość przedmiotu sporu. Możliwe jest jedynie ustalenie jej w niższej
wysokości, o ile doszłoby do ograniczenia zakresu roszczenia strony powodowej.
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że obowiązek oznaczenia
w postępowaniu kasacyjnym wartości przedmiotu zaskarżenia nie może - ze
względu na dopuszczalność skargi kasacyjnej uzależnioną od tej wartości (art. 3982
§ 1 k.p.c.) - ograniczać się jedynie do wskazania kwoty przekraczającej kwotę
decydującą o dopuszczalności skargi, lecz powinien być rozumiany jako
zobowiązanie do wykazania podstaw, na których opiera się wyliczenie,
adekwatnych do przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną. W sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych przedmiot sporu wyznaczany jest w pierwszej kolejności
przedmiotem decyzji organu rentowego zaskarżonej do sądu ubezpieczeń
społecznych, od której wniesiono odwołanie do sądu, a w drugim rzędzie
przedmiotem postępowania sądowego, określonego zakresem odwołania od
decyzji organu rentowego do sądu (por. postanowienie z dnia 23 listopada 2007 r.,
II UZ 30/07, OSNP 2009, nr 3-4, poz. 54 i przywołane w nim orzecznictwo). Rację
ma Sąd drugiej instancji, że orzecznictwo Sądu Najwyższego przyjmuje, iż wartość
przedmiotu zaskarżenia w sprawie o wysokość podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne równa jest różnicy pomiędzy
wysokością składki wskazywaną (zapłaconą) przez odwołującego się i składką
należną, ustaloną w zaskarżonej decyzji za sporny okres (por. postanowienia z dnia
17 kwietnia 2009 r., II UZ 12/09, OSNP 2010, nr 23-24, poz. 301; z dnia 26 stycznia
5
2011 r., II UK 190/10, LEX nr 786391; z dnia 7 kwietnia 2010 r., I UZ 8/10,
niepublikowane i z dnia 24 maja 2012 r., II UZ 16/12, LEX nr 1222163). Uszło
jednak uwagi Sądu Apelacyjnego, że poglądy te odnoszą się do sytuacji, gdy sama
podstawa wymiaru składek nie jest sporna, a spór sprowadza się do zastosowania
podstawy wskazanej przez ubezpieczonego (płatnika) względnie określonej przez
przepis, albo gdy podstawa ta co prawda jest sporna w odniesieniu do jakiegoś jej
składnika (składników) lub jego wysokości, ale istotą sporu jest wysokość składek
wymierzonych od ustalonej przez organ rentowy podstawy ich wymiaru. W takim
przypadku wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi różnica między wysokością
składek zapłaconych a wysokością składek naliczonych przez organ rentowy w
zaskarżonej decyzji.
W niniejszej sprawie organ rentowy zaskarżoną decyzją dokonał ustalenia
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne
Z. N. za sporne okresy, uwzględniając w tej podstawie bony pieniężne finansowane
ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, jednakże ani nie naliczył
składek od tak ustalonej podstawy wymiaru, ani nie określił wysokości
zobowiązania składkowego. Przedmiotem sporu przeniesionego na drogę
postępowania sądowego była zatem - wbrew twierdzeniu skarżącego - nie cała
kwota podstawy wymiaru składek za sporny okres, ale różnica między
zadeklarowaną przez płatnika podstawą wymiaru składek a należną według organu
rentowego, czyli po doliczeniu bonów pieniężnych (por. także postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 26 czerwca 2012 r., II UK 312/11, LEX nr 1235842). Wartości
przedmiotu zaskarżenia nie mogła natomiast stanowić „wielkość różnicy wysokości
podstawy składek pomiędzy składką uiszczoną a ustaloną w zaskarżonej decyzji” w
sytuacji, gdy decyzja ta nie określała wysokości składek wymierzonych od ustalonej
w niej podstawy ich wymiaru. Zobowiązanie skarżącego do takiego sposobu
określenia wartości przedmiotu zaskarżenia prowadzi do wniosku, że Sąd drugiej
instancji za wartość tę nieprawidłowo uznał różnicę pomiędzy ustaloną przez organ
rentowy w zaskarżonej decyzji wysokością podstawy wymiaru składek a
wysokością składek uiszczonych przez płatnika za sporne okresy.
Pomimo tego zaskarżone postanowienie odpowiada prawu, gdyż wartość
przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Błędnie wywodząc,
6
że wartość przedmiotu zaskarżenia w niniejszej sprawie „jest równa wysokości
podstawy wymiaru składek ustalonej przez ZUS w zaskarżonej decyzji” i odpowiada
wartości przedmiotu sporu, skarżący pomija również, że w decyzji tej organ rentowy
ustalił, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne i
rentowe, chorobowe oraz wypadkowe) i ubezpieczenie zdrowotne Z. N.
maksymalnie wynosiła: w grudniu 2004 r. - 1.153,40 zł; w grudniu 2005 r. - 1.229,29
zł; w grudniu 2010 r. - 2.936,81 zł. Była to ta sama podstawa wymiaru składek na
wszystkie rodzaje ubezpieczeń (art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych; jednolity tekst: Dz. U. z
2009 r. Nr 20-5, poz. 1585 ze zm. oraz art. 79 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
jednolity tekst: Dz. U. 2008 Nr 164, poz. 1027 ze zm.) i już nawet tylko zsumowanie
tych trzech wielkości wskazuje, że wartość przedmiotu sporu, a w konsekwencji
przedmiotu zaskarżenia, nie mogła sięgać dziesięciu tysięcy złotych. Skarżący
wartość tę oblicza niewłaściwie, jako sumę podstaw wymiaru składek na wszystkie
rodzaje ubezpieczeń określając ją na kwotę 20.429,87 zł, podczas gdy podstawa ta
jest jedna dla jednego spornego okresu, a suma tych podstaw nie może być
wyższa niż 5.319,50 zł.
Z powyższych względów postanowiono jak w sentencji na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.