Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CNP 8/13
POSTANOWIENIE
Dnia 4 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski
w sprawie ze skargi H. H.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego
w […] z dnia 11 grudnia 2009 r.,
w sprawie z powództwa E. M.
przeciwko H. H.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 4 grudnia 2013 r.,
skargę odrzuca i zasądza od pozwanego na rzecz powódki
kwotę 3 600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem kosztów
postępowania skargowego.
2
UZASADNIENIE
Pozwany w dniu 12 grudnia 2011 r. (prezentata Sądu) wniósł skargę
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, tj. wyroku Sądu
Apelacyjnego w […] z dnia 11 grudnia 2009 r. oddalającego jego apelację, od
wyroku Sądu Okręgowego w K., którym zasądzono od niego na rzecz powódki
łącznie kwotę 379 938,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami, jako wydanego z
naruszeniem prawa materialnego i procesowego oraz konstytucyjnego prawa do
sprawiedliwego i rzetelnego procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku jest
nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia szczególnego rodzaju.
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku przysługuje od prawomocnego wyroku sądu drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie są możliwe. Z kolei,
stosownie do art. 4241
§ 2 k.p.c. w wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność
z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, skarga przysługuje
także od prawomocnego wyroku wydanego przez Sąd pierwszej lub drugiej
instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała
z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub
uchylenie orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.
Wniesiona przez pozwanego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku została wprawdzie skierowana przeciwko orzeczeniu sądu
drugiej instancji, jednakże wzruszenie tego orzeczenia było możliwe w drodze
przysługujących stronie środków prawnych.
Przedmiotem postępowania w sprawie zakończonej zaskarżonym wyrokiem
było bowiem żądanie zwrotu ceny zakupu nieruchomości, zatem w myśl art. 3982
§ 1 k.p.c. przysługiwało skarżącemu prawo do wniesienia skargi kasacyjnej.
W takiej sytuacji przedmiotowa skarga mogła zostać wniesiona jedynie na
3
podstawie cytowanego wyżej art. 4241
§ 2 k.p.c. Oznaczało to z kolei, że skarga, na
podstawie art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c. powinna zawierać dodatkowy element,
a mianowicie nie tylko wykazanie, że nie jest możliwa zmiana lub uchylenie
zaskarżonego orzeczenia w drodze innych przysługujących stronie środków
prawnych, ale również, że występuje wyjątkowy wypadek uzasadniający wniesienie
skargi. Obowiązkiem skarżącego było zatem wykazanie w skardze, że zachodziły
takie obiektywne okoliczności, które uniemożliwiały mu zaskarżenie orzeczenia
z zastosowaniem dostępnych środków prawnych. Wykazanie wystąpienia
wyjątkowego wypadku uzasadniającego wniesienie skargi stanowi bowiem
samoistny element skargi i należy do jej wymogów konstrukcyjnych, którego brak
nie może być przez stronę naprawiony (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 27 lutego 2008 r., II BP 56/07, LEX nr 452485). Za wyjątkowy wypadek,
o którym mowa w art. 4241
§ 2 k.p.c., można przy tym uznać np. nieskorzystanie
przez stronę z przysługującego jej środka zaskarżenia z powodu ciężkiej choroby,
katastrofy, klęski żywiołowej lub błędnej informacji udzielonej przez pracownika
sądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06,
OSNC 2006, nr 6 poz. 113). Natomiast za taki wyjątkowy wypadek nie może być
uznana sytuacja, w której strona nie skorzystała ze środka odwoławczego, choć nie
istniały w tym zakresie żadne obiektywne przeszkody. W szczególności obowiązku
skorzystania z przysługującego stronie środka prawnego, w przedmiotowej sprawie
- skargi kasacyjnej, nie wyłącza fakt odmowy zwolnienia pozwanego od kosztów
sądowych.
Ten sposób interpretacji powołanego przepisu wynika z faktu,
że ustawodawca, inaczej niż w art. 4241
§ 1 k.p.c., przyjął w nim możliwość
wniesienia skargi, mimo niewykorzystania przez stronę przysługujących jej środków
prawnych służących zmianie lub uchyleniu kwestionowanego przez nią orzeczenia.
Przepis art. 4241
§ 2 k.p.c. stanowi więc odstępstwo od sformułowanej w jego § 1
ogólnej reguły, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku dotyczyć może wyłącznie orzeczeń sądu drugiej instancji i to tylko takich,
których zmiana lub uchylenie w drodze przysługujących stronie środków prawnych
nie była i nie jest możliwa. O wyjątkowym charakterze tego przepisu świadczy
ponadto jego redakcja, szczególnie w zestawieniu z treścią art. 4245
§ 1 pkt 5 k.p.c.,
4
w ramach której o dopuszczalności skargi decyduje kumulatywne spełnienie dwóch
przesłanek, tj. istnienia wyjątkowego wypadku oraz występowania niezgodności
z prawem mającej kwalifikowany charakter, gdyż wynikającej z naruszenia
podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo
praw człowieka i obywatela. Możliwość skorzystania przez stronę ze skargi
w omawianej sytuacji zależy więc zarówno od przyczyn niezgodności z prawem
orzeczenia ocenianych w kontekście naruszenia podstawowych zasad porządku
prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, jak i od
przesłanek, z powodu których strona postępowania sądowego nie skorzystała
z przysługujących jej środków prawnych do zaskarżenia orzeczenia.
Pozwany w ramach realizacji obowiązku nałożonego na niego w art. 4245
§ 1
pkt 5 k.p.c., w ogóle nie wskazał (a tym bardziej nie wykazał) przyczyny
występowania wyjątkowego wypadku uzasadniającego, jego zdaniem, wniesienie
skargi na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c., poprzestając w tym zakresie na
stwierdzeniu, że zaskarżonym wyrokiem wydanym z naruszeniem prawa
materialnego i procesowego oraz godzącym w prawa konstytucyjne, wyrządzona
została szkoda stronie pozwanej i już z tego względu skarga podlegała odrzuceniu.
Niezależnie od tego skarga została wniesiona po upływie dwuletniego
terminu (art. 4246
§ 1 k.p.c.). Wyrok Sądu Apelacyjnego uprawomocnił się w dacie
jego wydania tj. w dniu 11 grudnia 2009 r., skoro od niego nie przysługiwał zwykły
środek odwoławczy (skarga kasacyjna przysługuje od prawomocnego orzeczenia).
Termin liczony w latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą
odpowiada początkowemu dniowi terminu (art. 165 § 1 k.p.c. w zw. z art. 112 k.c.).
Pozwany mógł więc wnieść jeszcze skargę w dniu 11 grudnia 2011 r.,
gdy tymczasem złożył ją osobiście w Sądzie Apelacyjnym w dniu 12 grudnia 2012 r.,
a zatem po terminie.
Ze wskazanych względów skarga, na podstawie określonej w art. 4248
§ 1 i2
k.p.c., podlegała odrzuceniu.
jw