Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 398/13
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Włodzimierz Wróbel
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 20 lutego 2014 r.,
sprawy R. A.
uniewinnionego od zarzutu popełnienia przestępstwa z art. 83 § 1 k.k.s.,
z powodu kasacji wniesionej przez oskarżyciela publicznego - Urząd Skarbowy w
B.
od wyroku Sądu Okręgowego w Ś.
z dnia 9 sierpnia 2013 r., utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w K.,
z dnia 22 marca 2013 r.,
p o s t a n a w i a:
1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Sądu Rejonowego w K. z dnia 22 marca 2013 r., R. A. został
uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 83 § 1 k.k.s. w zw. z art.
6 § 2 k.k.s. oraz w zw. z art. 9 § 3 k.k.s. Wyrok ten został utrzymany następnie w
mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Ś. z dnia 9 sierpnia 2013 r.
Od tego prawomocnego orzeczenia kasację na niekorzyść R. A. wniósł
Urząd Skarbowy w B., działając jako oskarżyciel publiczny. W kasacji zarzucono
wyrokowi rażące naruszenie prawa materialnego przez uniewinnienie R. A. od
zarzutu popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 83 § 1 k.k.s. i przyjęcie, że
zachowanie oskarżonego nie wypełniało znamion tego typu czynu zabronionego.
2
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się bezzasadna w stopniu oczywistym, co upoważniało jej
rozpoznanie w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Naruszenia art. 83 § 1 k.k.s. skarżący upatruje w sposobie wykładni tego
przepisu przyjętej przez Sąd I instancji, a zaakceptowanej przez Sąd odwoławczy,
sprowadzającej się do twierdzenia, że samo niezłożenie jakichkolwiek wyjaśnień w
sprawie podatkowej nie stanowi jeszcze realizacji znamion typu czynu
zabronionego określonego w tym przepisie. Skarżący wskazuje, że takie
rozumienie zaniechania obowiązków podatnika (lub jego przedstawiciela) stoi w
sprzeczności z brzemieniem przepisu i de facto czyniłoby go martwym.
Nie sposób zgodzić się z argumentacją przytoczoną w kasacji przez
oskarżyciela publicznego. Niewątpliwie art. 83 k.k.s. penalizuje czynności podjęte z
zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym, udaremniające lub utrudniające
przeprowadzenie czterech rodzajów czynności służbowych organu podatkowego:
czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli skarbowej lub czynności
kontrolnych w zakresie szczególnego nadzoru podatkowego, przy czym w przepisie
wskazane są przykładowe sposoby takiego zachowania (nieokazanie księgi lub
innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej, niszczenie,
uszkadzanie, czynienie bezużytecznymi, ukrywanie lub usuwanie, księgi lub innego
dokumentu). Znamię czynnościowe udaremniania i utrudniania należy rozważać w
dwóch perspektywach – pierwszej, odnoszącej się do rodzaju przeprowadzanych
czynności służbowych (sprawdzających, czy np. w ramach kontroli podatkowej),
drugiej – możliwości wywołania określonego w ustawie skutku poprzez zachowanie
gatunkowo analogiczne w swej treści i wadze do przykładowego wyliczenia
zawartego w art. 83 k.k.s. Dopiero zestawienie tych perspektyw pozwala na
poprawne określenie, w drodze wykładni przepisu, zakresu zastosowania normy
zakazującej utrudniania i udaremniania stosownych czynności. Oczywistym jest, że
inny będzie katalog penalizowanych zachowań (działań i zaniechań) podatnika w
przypadku kontroli podatkowej lub skarbowej, a inny przy czynnościach
sprawdzających.
W sposób generalny „utrudnianie” rozumie się, jako bezprawne stworzenie
przeszkody dla przeprowadzanej czynności służbowej, natomiast „udaremnianie” to
3
bezprawne uniemożliwienie przeprowadzenia czynności służbowej (P. Kardas, T.
Razowski, G. Łabuda Kodeks karny skarbowy. Komentarz LEX wyd. 2, Warszawa
2012 s. 764). Wskazane konsekwencje podjętych zachowań sprawczych stanowią
ustawowy opis skutku, jaki musi zostać wywołany przez sprawcę. Dlatego tak
istotnym jest odniesienie się precyzyjnie do rodzaju czynności, jakim miałby
przeszkodzić, lub jakie miałby uniemożliwić podatnik.
Czynności sprawdzające, zgodnie z art. 272 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
ordynacja podatkowa Dz.U.2012 poz.749 t.j. (dalej: o.p.) mają na celu sprawdzenie
terminowości składania deklaracji, wpłacania zadeklarowanych podatków,
stwierdzenie formalnej poprawności dokumentów związanych z powyższym oraz
ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z
przedstawionymi dokumentami. Podejmowane są one przez organ fakultatywnie i
polegać mogą na zwróceniu się do składającego deklarację o jej skorygowanie oraz
złożenie niezbędnych wyjaśnień, wskazując jednocześnie przyczyny, z powodu
których informacje zawarte w deklaracji podaje się w wątpliwość (art. 274 § 1 pkt 2
o.p.) lub żądaniu złożenia wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia deklaracji lub
wezwania do jej złożenia, jeżeli deklaracja nie została złożona mimo takiego
obowiązku oraz, w razie wątpliwości co do poprawności złożonej deklaracji,
wezwaniu do udzielenia, w wyznaczonym terminie, niezbędnych wyjaśnień lub
uzupełnienia deklaracji, wskazując przyczyny podania w wątpliwość rzetelności
danych w niej zawartych (art. 274a o.p.). Zatem ustawa expressis verbis
identyfikuje czynności podejmowane przez organ podatkowy. W związku z tym
należy ustalić, w jaki sposób podatnik może stworzyć przeszkodę lub uniemożliwić
nie tyle uzyskanie informacji żądanych przez organ, ale samo wystosowanie
odpowiedniego żądania. Skarżący błędnie identyfikuje treść czynności podlegającej
utrudnieniu lub udaremnieniu z brakiem uzyskania przez organ informacji od
podatnika. Wszakże zestawiając z czynnościami sprawdzającymi przykładowo
czynności kontrolne w ramach prowadzonej kontroli podatkowej w postaci np.
zabezpieczenia zebranych dowodów (art. 286 § 1 pkt 6 o.p.) dostrzec można łatwo,
że ich odmienny charakter sprawia, że inne jest spektrum zachowań sprawczych
mogących prowadzić do ich utrudniania bądź udaremnienia (m.in. faktycznie
zniszczenie lub ukrycie dowodów).
4
Odnosząc się do zarzutu kasacji, wskazać należy, że skarżący nie wykazał
rażącego naruszenia prawa materialnego, które miałoby istotny wpływ na treść
wyroku uniewinniającego R. A. Stanowisko oskarżyciela publicznego stanowi
jedynie odmienne, a zdaniem Sądu Najwyższego – błędne, rozumienie zakresu
zastosowania norm wynikających z art. 83 k.k.s. Na marginesie należy także
podkreślić, że R. A., jako ówczesny prokurent spółki S. sp. z o.o. na wezwanie
Urzędu Skarbowego w B. dwukrotnie udzielił informacji dotyczącej interesującej
organ kwestii (k. 9-11 oraz 14). Jeżeli organ uznał to za niewystarczające, powinien
albo wydać stosowną decyzję, albo przeprowadzić kontrolę w odpowiednim trybie.
Nie można tutaj tym bardziej mówić o utrudnieniu bądź udaremnieniu jakichkolwiek
czynności służbowych. Sąd Najwyższy wypowiadał się już odnośnie istoty
zachowania przestępczego opisanego w art. 83 k.k.s. wskazując m.in., że m.in.
nieprzychylne, niekulturalne, czy nawet niegrzeczne traktowanie kontrolujących nie
może być uznane za zachowanie wyczerpujące znamię czasownikowe "utrudnia" w
rozumieniu przepisu art. 83 k.k.s. (wyrok z dnia 19 czerwca 2002 r., V KKN 454/00
Prok.i Pr.-wkł. 2003/1/11). W przytoczonej sprawie zachowanie podatnika dotyczyło
już konkretnie czynności podejmowanych w toku kontroli, a nie ewentualnej
obstrukcji w udzieleniu informacji.
Reasumując, zdaniem Sądu Najwyższego sama pasywność w
przekazywaniu wyjaśnień przez podatnika lub też przekazywanie przez niego
informacji w sposób uznany przez organ podatkowy za niewystarczający nie
stanowi przestępstwa utrudniania lub udaremniania czynności sprawdzających z art.
83 k.k.s., ze względu na ustawowy opis tychże czynności w art. 272 i 274 o.p.
Ze względu na powyższe okoliczności, należało orzec jak w sentencji.