Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV KK 415/13
POSTANOWIENIE
Dnia 25 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 kpk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 25 lutego 2014 r.,
sprawy R. C.
skazanego z art.177 § 2 kk
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 23 kwietnia 2013 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 29 marca 2012 r.
p o s t a n o w i ł
1) oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2) obciążyć skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z dnia 29 marca 2012 r., uznał R. W. C. za
winnego tego, że w dniu 21 marca 2007 r. w R., umyślnie naruszył zasady
bezpieczeństwa w ruchu drogowym, w ten sposób, iż zamontował w użytkowanym
przez siebie ciągniku siodłowym marki Volvo F12, do którego dołączona była
naczepa marki Jumbo, koło składające się zobręczy oraz opony bezdętkowej marki
„Kormoran" o rozmiarze 315/80 R, której stan techniczny dyskwalifikował ją jako
dopuszczalną do eksploatacji, przy czym był świadom tej okoliczności z uwagi na
wygląd zewnętrzny opony przed jej zamontowaniem, liczne ubytki w ogumieniu,
nierównomierne zużycie bieżnika, a następnie kontynuował jazdę tak
2
wyposażonym pojazdem na drodze krajowej nr 9, zagrażając w ten sposób
bezpieczeństwu drogowemu i narażając na szkodę innych uczestników ruchu,
pokonując trasę do O. i powrotną, gdzie podczas pokonywania łuku drogi w
miejscowości R. spowodował nieumyślnie wypadek, w ten sposób, że doszło do
rozerwania zamontowanej opony, tzw. „wystrzału", w następstwie czego zestaw
pojazdów Volvo F12 oraz naczepy „Jumbo" przemieścił się gwałtownie na lewy pas
ruchu, gdzie zderzył się z samochodem marki Hyundai Galloper prowadzonym
przez R. Z., w następstwie czego R. Z. oraz pasażerowie samochodu Hyundai D. Z.
i M. Z. ponieśli śmierć na miejscu, przy czym nie zachował ostrożności wymaganej
w okolicznościach, w jakich się znalazł, mając z racji wykonywanego zawodu
możliwość i powinność przewidzenia popełnienia czynu zabronionego, to jest
dokonania czynu z art. 177 § 2 k.k. i na podstawie art. 177 § 2 k.k. wymierzył mu
karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. orzekł
o dowodzie rzeczowym a następnie o kosztach procesu.
Apelacje od tego wyroku złożyli: oskarżony, jego obrońcy, prokurator i
pełnomocnik.
Oskarżony kwestionował ustalenie o umyślnym naruszeniu zasad
bezpieczeństwa w ruchu lądowym oraz zarzucił rażącą surowość kary.
Obrońcy oskarżonego zarzucili:
1) „mającą wpływ na treść zaskarżonego wyroku rażącą obrazę przepisów prawa
procesowego, a mianowicie: art 201 k.p.k. polegającą na nie wyjaśnieniu przez
Sąd oczywistych sprzeczności wniosków końcowych w opiniach biegłych
Instytutu Badań DNA Sp. z o.o. Zakład Ekspertyz Kryminalistycznych w
Warszawie i Biura Ekspertyz Kryminalistycznych BIO GEN, w szczególności nie
skonfrontowanie biegłych wydających ww. opinie, art. 4, 5, art. 7. art. 410 i art.
424 k.p.k. polegającą na jednostronnej ocenie zebranego w sprawie materiału
dowodowego oraz rozstrzygnięciu nie dających się usunąć wątpliwości na
niekorzyść oskarżonego R. C.”,
2) „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku
polegający na uznaniu, że oskarżony umyślnie naruszył zasady
bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób ,że zamontował w
użytkowanym przez, siebie ciągniku siodłowym opony bezdętkowej marki
3
»Kormoran«, której stan techniczny dyskwalifikował ją do eksploatacji z uwagi
na jej wygląd zewnętrzny w postaci licznych ubytków w ogumieniu, nierównym
zużyciu bieżnika, podczas gdy materiał dowodowy w szczególności dowody
osobowe zeznania świadków […] ustaleniu temu zaprzeczają”.
Skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.
Prokurator i pełnomocnik zarzucili rażącą niewspółmierność (łagodność)
kary i niesłuszne zaniechanie orzeczenia środka karnego zakazu prowadzenia
pojazdów mechanicznych, po czym wnieśli o podwyższenie kary pozbawienia
wolności do 5 lat i orzeczenia na taki okres wskazanego zakazu.
Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2013 r., Sąd Okręgowy w K. zmienił
zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 42 § 1 k.k. i 43 § 1 i 3 k.k.
orzekł zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na okres 2 lat,
zobowiązując oskarżonego do zwrotu prawa jazdy, zaś w pozostałej części
utrzymał w mocy zaskarżony wyrok oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.
Kasację od wyroku Sądu odwoławczego złożył obrońca skazanego, który
zarzucił „rażące naruszenie prawa, mogące mieć wpływ na treść orzeczenia, a to
obrazę następujących przepisów prawa procesowego:
- art. 170, 193 i art. 201 k.p.k. przez bezzasadną akceptację oddalenia przez Sąd I
instancji wniosku obrońców oskarżonego o wyjaśnienie sprzeczności w opiniach
powołanych przez Sąd biegłych w niniejszej sprawie;
- art. 5 § 2 k.p.k. przez zaabsorbowanie do prawomocnego wyroku rozstrzygnięcia
przez Sąd I instancji- niedającej się usunąć wątpliwości dotyczącej tego, czy
opona, którą zamontował oskarżony w pojeździe w lewym przednim kole, nadawała
się do użycia, na niekorzyść skazanego, zamiast na jego korzyść;
- art. 7 i 410 k.p.k. przez zaakceptowanie w toku kontroli instancyjnej naruszenia
zasady swobodnej oceny dowodów, wyrażającego się w stwierdzeniu, iż
wiadomym jest, że wyjaśnienia oskarżonego są ułomnym środkiem dowodowym,
albowiem oskarżony zainteresowany jest korzystnym wyrokiem. Powyższy zarzut
dotyczy również odrzucenia zeznań W. W. oraz A. Z. Sąd I instancji uznał, iż w
części dotyczącej opisu opony nie zasługują na wiarę, bo obaj są krewnymi
oskarżonego, zaś Sąd odwoławczy dostrzegł to, iż A. Z. nie jest krewnym
4
oskarżonego, ale >>przecież to od niego oskarżony uzyskał przedmiotową
oponę<<, co spowodowało, że podzielił stanowisko Sądu I instancji w przedmiocie
odmówienia wiary tym świadkom;
- art. 457 § 3 k.p.k. przez nieustosunkowanie się w sposób wyczerpujący w
uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego do zarzutów i wniosków zawartych w
skardze apelacyjnej obrońcy R. C”.
Skarżący wniósł o uchylenie obu wyroków i przekazanie sprawy Sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania.
Prokurator w pisemnej odpowiedzi na kasację wniósł o jej oddalenie jako
oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zarzuty, z wyjątkiem podanego po ostatnim tiret, nie dotyczą procedowania
przed Sądem odwoławczym.
1. Sąd Okręgowy przed wydaniem zaskarżonego wyroku nie
przeprowadzał postępowania dowodowego, w szczególności w zakresie
opinii biegłych, których dotyczą art. 193 k.p.k. i 201 k.p.k. Obrońcy w apelacji
ani w toku postępowania apelacyjnego nie składali wniosku o dopuszczenie
dowodu z opinii biegłych; tych samych w celu usunięcia sprzeczności w
opiniach ani nowych biegłych. Zarazem nie podniesiono zarzutu naruszenia
art. 167 k.p.k. przez zaniechanie przeprowadzenia takiego dowodu z urzędu.
Tym samym, Sąd odwoławczy nie mógł uchybić wskazanym w kasacji
przepisom art. 170, 193 i 201 k.p.k. Upoważnienie tylko podmiotów
fachowych (m.in. adwokatów) do sporządzenia kasacji zobowiązuje te
podmioty do respektowania wymogów postępowania kasacyjnego, w tym
określonego w art. 519 k.p.k. w zw. z art. 520 § 1 k.p.k., iż stronie
przysługuje kasacja jedynie od wyroku sądu odwoławczego. Z kolei art. 536
k.p.k. obliguje Sąd kasacyjny do rozpoznania tego nadzwyczajnego środka
zaskarżenia w ramach podniesionych zarzutów, ale ze względu na
powyższe ograniczenie, skierowanych przeciwko wyrokowi sądu
odwoławczego. Zarzut jest chybiony, jeśli Sąd ten nie mógł naruszyć
wskazanych w tym zarzucie przepisów.
5
Nawet gdyby przyjąć, że w rzeczywistości treść zarzutu po pierwszym tiret
naprowadza na uchybienie art. 433 § 2 k.p.k. przez wadliwe rozpoznanie
pierwszego zarzutu apelacji, to i tak zarzut ów nie byłby zasadny. W pierwszym
zarzucie apelacji nie podniesiono obrazy art. 170 i 193 k.p.k., a jedynie naruszenie
przez Sąd Rejonowy art. 201 k.p.k. Sąd Okręgowy odniósł się jednak do tego
zarzutu na s. 5 i 6 uzasadnienia (k. 1252-3). Kasacja przeszła do porządku nad
podniesionymi tam argumentami, ale przecież nie mogły one być pominięte przy
rozważaniu, czy trafny jest odczytany w powyższy sposób zarzut skargi kasacyjnej.
Wśród tych argumentów są również wyprowadzone z opinii biegłych z Instytutu
Badań DNA – Zakładu Ekspertyz Kryminalistycznych (biegli nr 2 według kolejności
dopuszczeń), m.in. taki, że przedmiotowe koło mogło być użyte tylko jako
dojazdowe (a więc nie docelowe). Tymczasem oskarżony nie tylko, że wyjechał bez
koła zapasowego, ale nie naprawił uszkodzonej opony w najbliższym zakładzie
naprawczym, tylko jechał na dostarczonym kole najpierw do O., a później udał się
na nim w drogę powrotną, przejechawszy do miejsca kolizji, w środku dnia
powszedniego, co najmniej 37 km. Nie da się również pominąć, jak to czyni
kasacja, przyczyn oddalenia przez Sąd Rejonowy wniosku o konfrontację biegłych.
Sąd ten dysponował sprzecznymi opiniami biegłych z Instytutu Badań DNA i
Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Komendy Głównej Policji (biegli nr
1). Prokurator złożył więc wniosek o dopuszczenie dowodu z trzeciego zespołu
biegłych (k. 838). Sąd I instancji uwzględnił ten wniosek dopuszczając dowód z
opinii BIO GEN Biura Ekspertyz Kryminalistycznych (biegli nr 3) – k. 828 v i 879.
Sąd postąpił więc w myśl art. 201 k.p.k., przewidującego powołanie w takiej sytuacji
innych biegłych. Następnie Sąd I instancji oddalił wniosek o konfrontację biegłych
nr 2 z pozostałymi zespołami biegłych, motywując, że już wcześniejsza
konfrontacja biegłych nr 1 i nr 2 nie doprowadziła do ujednolicenia stanowisk, i
powołując się na treść opinii biegłych nr 1 i 3, jako wynik postąpienia w myśl art.
201 in fine k.p.k. (zob. k. 1059 v – 60). Podsumowując, konfrontacja biegłych, która
była przeprowadzona między częścią biegłych i okazała się nieskuteczna, mogła
być zastąpiona opinią trzeciego zespołu biegłych, a następnie, wraz ze zbieżną
opinią wcześniejszą, podstawą ustaleń faktycznych.
6
2. Sąd odwoławczy nie naruszył art. 5 § 2 k.p.k. skoro nie powziął
wątpliwości, o których mowa w art. 5 § 2 k.p.k., ani nie wyraził takowych Sąd I
instancji. Wątpliwości strony nie zobowiązują sądów do ich podzielenia.
3. Przepis art. 7 k.p.k. wskazuje kryteria oceny dowodów, nie służy natomiast
weryfikowaniu trafności kasacji. Zaś art. 410 k.p.k. określa faktyczne podstawy
wyrokowania Sądu I instancji. Sąd odwoławczy nie mógł więc uchybić tym
przepisom, skoro nie uzupełniał dowodów ani nie dokonywał nowych, odmiennych
ustaleń faktycznych. Wyjaśnienia oskarżonego oraz zeznania W. W. i A. Z. co do
możliwości użycia przedmiotowego koła zostały odrzucone dlatego, że przeczyły
wnioskom wynikającym z opinii biegłych nr 1 i 3, ale także opinii biegłego J. C. Nie
był dopuszczony w charakterze biegłego uprawniony diagnosta św. R. T., ale po
okazaniu mu rzeczonej opony zdyskwalifikował ją jako dopuszczalną do
eksploatacji (k. 716), na co również powołał się Sąd I instancji (s. 13 uzasadnienia),
a co nie spotkało się z reakcją autorów apelacji. Wreszcie, Sąd Rejonowy stwierdził
to samo w wyniku dokonanych przez siebie oględzin koła (s. 16 motywów w zw.
także z k. 1058). Brak wiadomości specjalnych nie zwalnia Sądu meriti od
sprawdzenia, czy taka wiedza biegłych nie koliduje już z wnioskami płynącymi z
oględzin dowodu rzeczowego.
4. W ramach zarzutu naruszenia art. 457 § 3 k.p.k. nie wytyka się Sądowi
Okręgowemu, że nie podał, czym kierował się wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty
i wnioski apelacji uznał za niezasadne, lecz iż nie uczynił tego wyczerpująco.
Jednak lektura uzasadnienia Sądu Okręgowego przeczy takiej tezie. Cytowany w
kasacji fragment motywów jest tylko wstępem do wywodów czyniących zadość
wymogom art. 457 § 3 k.p.k., a nie jedyną odpowiedzią na zarzuty apelacyjne. Sąd
odwoławczy zaakceptował m.in. ocenę Sądu meriti, opartą na opiniach biegłych nr
1 i 3, że oskarżony umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym,
ponieważ miał świadomość, że „użytkowanie pojazdu wyposażonego w oponę o
takim stanie technicznym kłóci się z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa”; że
„ciągnik siodłowy wyposażony w oponę w żaden sposób nie zapewniającą jej
bezpiecznej eksploatacji, może doprowadzić do wypadku drogowego, w którym
zwłaszcza inne osoby mogą doznać uszczerbku na zdrowiu lub nawet śmierci”; „że
prowadząc tak wyposażony pojazd w ruchu lądowym stwarza niebezpieczeństwo
7
dla innych jego uczestników” (zob. s. 28, 30, 32 uzasadnienia w zw. z opiniami
biegłych – k. 836 v, k. 1058 v – 9). Biegli ci jednoznacznie stwierdzili, że „opona
była w tak złym stanie technicznym, że można się było tego wystrzału spodziewać;
jeśli nie w tym to w innym miejscu” (k. 1059), „przyczyną wystrzału był zły stan
techniczny opony, a niefachowa naprawa opony mogła się przyczynić do tego
wystrzału” (k. 836 v). Dlatego brak wiedzy oskarżonego o wcześniejszej
niestarannej naprawie użytej opony nie znosił możliwości przypisania mu
zaistniałego skutku.
Z wszystkich wyżej wymienionych względów należało uznać zarzuty
kasacyjne i wniosek skargi za oczywiście bezzasadne.
Załączona do kasacji z dnia 29 lipca 2013 r. „ocena techniczna” – tzw. opinia
prywatna z dnia 5 listopada 2013 r., nie jest opinią w rozumieniu art. 193 k.p.k. i
dlatego oraz z uwagi na niedopuszczalność prowadzenia przez Sąd kasacyjny
postępowania dowodowego nie może stanowić dowodu i nie była oferowana przez
skarżącego jako dowód. Dokument ten nie mógł też służyć weryfikacji trafności
zarzutów kasacyjnych, m.in. z tego względu, że nie ma wśród nich zarzutu
utrzymującego, iż istniała możliwość wykazania przeciwieństwa tego, co Sąd
odwoławczy uznał za udowodnione, że Sąd ten uchybił art. 167 k.p.k. nie działając
w tym kierunku z urzędu, że obrona zaniedbała złożenia w odpowiednim czasie
stosownych wniosków i sformułowania właściwych zarzutów oraz wniosków
apelacyjnych a także odpowiedniej aktywności w toku postępowania apelacyjnego.