Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WK 2/14
POSTANOWIENIE
Dnia 7 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Tomczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Edward Matwijów
SSN Jan Bogdan Rychlicki
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jana Żaka,
w sprawie S. H., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 7 maja
2014 r. kasacji wniesionej przez Naczelnego Prokuratora Wojskowego na
niekorzyść od postanowienia Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 18
listopada 2013 r., którym Sąd ten uznał za nieważny wyrok byłego Wojskowego
Sądu Rejonowego w R. z dnia 25 lutego 1949 r. (sygn. akt: Sr. …/48) w stosunku
do S. H.,
1. uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę
Sądowi Okręgowemu w K.,
2. stwierdza, że wydatki poniesione przez Sąd, związane z
rozpoznaniem kasacji, ponosi Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w R. na sesji wyjazdowej w S. z
dnia 25 lutego 1949 r. S. H. został skazany razem z innymi osobami cywilnymi:
[…](sygn. akt: Sr. …/48).
Sąd uznał S. H. winnym tego, że :
2
„1. Od miesiąca stycznia do czerwca 1946 r. na terenie miasta S. był członkiem
związku przestępnego „WiN" (Wolność i Niezawisłość) usiłującego usunąć
ustanowione organa władzy zwierzchniej Narodu i zmienić przemocą ustrój
Państwa Polskiego, w którym to związku występując pod pseudonimem „W." pełnił
funkcję informatora tzw. Rady WiN na miasto S. - to jest przestępstwa
przewidzianego w art. 86 § 1 i 2 k.k. WP”, i za to wymierzył mu kary 6 lat więzienia
(którą złagodził o połowę, tj. do 3 lat więzienia na podstawie ustawy o amnestii z
dnia 22 lutego 1947 r. – Dz.U. RP Nr 20, poz. 78) oraz utraty praw publicznych
i obywatelskich praw honorowych przez okres lat 2 z przepadkiem całego mienia na
rzecz Skarbu Państwa.
„2. W powyżej zapodanym czasie i miejscu, działając na szkodę Państwa
Polskiego gromadził wiadomości stanowiące tajemnicę państwową, a to o składzie
osobowym instytucji publicznych w S. z uwzględnieniem przynależności partyjnej, o
rozwoju spółdzielczości i wynikach referendum, które to wiadomości, stanowiące w
swej treści tajemnicę państwową, przekazywał następnie za pośrednictwem
łączniczki W. J. kierownikowi Rady WiN R. P. - to jest przestępstwa przewidzianego
w art. 8 dekretu
z 16.11.1945 r. (Dz.U. R.P. Nr 53, poz. 300)”, za co wymierzył mu kary 5 lat
więzienia i utraty praw publicznych i obywatelskich praw honorowych przez okres 2
lat.
Jako karę łączną karę wymierzył mu 7 lat więzienia z utratą praw
publicznych i obywatelskich praw honorowych na okres lat dwóch oraz przepadek
całego mienia na rzecz Skarbu Państwa.
Najwyższy Sąd Wojskowy postanowieniem z dnia 13 lipca 1949 r. (sygn.: Sn.
Odw. S. …/49), utrzymał w mocy wyrok Wojskowego Sądu Rejonowego odnośnie
S. H., pozostawiając bez uwzględnienia skargę jego obrońcy.
W dniu 19 stycznia 1955 r. Zgromadzenie Sędziów Najwyższego Sądu
Wojskowego, na posiedzeniu niejawnym, na skutek wniosku rewizyjnego Prezesa
Najwyższego Sądu Wojskowego, w stosunku do S. H. postanowiło:
- przyjąć, że czyny opisane w pkt 5 a/ i 5 b/ sentencji wyroku,
zakwalifikowane z art. 86 § 1 i 2 KKWP i z art. 8 dekretu z dnia 16.XI.1945 r.
/Dz.U.R.P. Nr 55, poz. 300/, stanowią jedno przestępstwo z art. 86 § 2 KKWP,
3
polegające na tym, że S. H. od stycznia 1946 r. do czerwca 1946 r.
w S. jako członek „WiN” zbierał i przekazywał do „Rady WiN” w S. wiadomości
dotyczące spółdzielni „R./…/” i „Związku S./…/ C./…/”,
- uchylić karę wymierzoną na podstawie art. 8 dekretu z dnia 16.XI.1945 r.
/Dz.U.R.P. Nr 53, poz. 300/ i uchylić karę łączną
oraz
- zawiadomić S. H., korzystającego z przerwy w odbyciu kary, o zmianie
wyroku w części jego dotyczącej.
W dniu 19 marca 2013 r. Minister Sprawiedliwości skierował do Wojskowego
Sądu Okręgowego w W. wniosek o unieważnienie wyroku byłego Wojskowego
Sądu Rejonowego w R. z dnia 25 lutego 1949 r.
Postanowieniem z dnia 18 listopada 2013 r. (sygn.: Ko. …/13) Wojskowy
Sąd Okręgowy w W. uznał za nieważny wyrok byłego Wojskowego Sądu
Rejonowego w R. z dnia 25 lutego 1949 r. (sygn.: Sr. …/48) w stosunku do S. H.
Postanowienie to uprawomocniło się z dniem 7 grudnia 2013 r.
Od tego postanowienia Naczelny Prokurator Wojskowy wywiódł, na
podstawie art. 521 k.p.k. w zw. z art. 657 § 1 k.p.k. i art. 672 a k.p.k. oraz art. 425 §
2 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k., kasację na niekorzyść, zarzucając:
„uchybienie w postaci bezwzględnej przyczyny odwoławczej wymienionej
w art. 439 § 1 pkt 3 k.p.k., polegające na rozpoznaniu przez sąd szczególny -
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. na posiedzeniu w dniu 18 listopada 2013 r.(sygn.
akt Ko. …/13) sprawy o uznanie za nieważny wyroku byłego Wojskowego Sądu
Rejonowego w R. z dnia 25 lutego 1949 r. (sygn. akt Sr. .../448), wobec osoby
cywilnej – S. H. - podczas gdy, z uwagi na ostateczne zakwalifikowanie czynów
przypisanych oskarżonemu jako wyczerpujących znamiona przestępstw z art. 86 §
1 i 2 k.k. WP oraz z art. 8 Dekretu z dnia
16 listopada 1945 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie
odbudowy Państwa, sprawa ta stosownie do treści art. 1 § 1 pkt 2 ustawy z dnia
5 kwietnia 1955 r. o przekazaniu sądom powszechnym dotychczasowej właściwości
sądów wojskowych w sprawach karnych osób cywilnych, funkcjonariuszów
organów bezpieczeństwa publicznego, Milicji Obywatelskiej i Służby Więziennej (Dz.
U. Nr 15, poz. 83) - należała do kognicji sądu powszechnego”.
4
W oparciu o tak sformułowany zarzut autor kasacji wniósł o „uchylenie
postanowienia Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 18 listopada 2013 r.
(sygn. akt Ko. …/13) w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w R”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Za słuszny uznać należy zarzut uchybienia w postaci bezwzględnej
przyczyny odwoławczej wskazanej w art. 439 § 1 pkt 3 k.p.k., a polegającego na
rozpoznaniu sprawy o uznaniu za nieważny wyroku byłego Wojskowego Sądu
Rejonowego w R. z dnia 25 lutego 1949 r. przez sąd szczególny – Wojskowy Sąd
Okręgowy w W. Właściwość sądu, który stwierdza nieważność orzeczenia
określona została w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r.
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149
ze zm.). Zgodnie bowiem z treścią art. 2 ust. 1 zd. I tej ustawy nieważność
orzeczenia stwierdza sąd okręgowy albo wojskowy sąd okręgowy, jeżeli zgodnie
z obowiązującymi przepisami w dniu wejścia w życie ustawy właściwy do
rozpoznania sprawy o czyn będący przedmiotem tego orzeczenia jest sąd
wojskowy. Konsekwencją powyższego jest obowiązek sprawdzenia przez wojskowy
sąd okręgowy czy w dacie wejścia w życie ustawy lutowej (24 maja 1991 r.) był on
właściwy do rozpoznania sprawy o czyn stanowiący przedmiot postępowania
o unieważnienie.
Przypomnieć w tym miejscu należy, że wraz z wejściem w życie ustawy
z dnia 5 kwietnia 1955 r. o przekazaniu sądom powszechnym dotychczasowej
właściwości sądów wojskowych w sprawach karnych osób cywilnych,
funkcjonariuszów organów bezpieczeństwa publicznego, Milicji Obywatelskiej
i Służby Więziennej (Dz. U. Nr 15 poz. 83) przekazano do właściwości sądów
powszechnych (a podlegających do tej pory właściwości sądów wojskowych)
sprawy o przestępstwa popełnione m.in. przez osoby cywilne, a określone m.in.
w art. 85 – 88 k.k. WP. Rację przyznać należy skarżącemu, który wywiódł, że
zgodnie z art. 1 § 1 pkt 2 przywołanej ustawy, sprawa S. H., będącego osobą
cywilną w czasie orzekania, a którego skazano ostatecznie, po dokonaniu korekty
wyroku b. Wojskowego Sądu Rejonowego w R. postanowieniem Zgromadzenia
Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego, za przestępstwo z art. 86 § 2 k.k. WP,
5
powinna zostać przekazana do właściwości sądu powszechnego. Wobec
powyższego sądem właściwym do rozpoznania sprawy o czyn z art. 86 § 2 k.k. WP
w dacie wejścia w życie ustawy lutowej nie był Wojskowy Sąd Okręgowy w W.
Postanowienie z dnia 18 listopada 2013 r., wydane przez sąd szczególny – sąd
wojskowy dotknięte jest zatem bezwzględną przyczyną odwoławczą, ujętą w art.
439 § 1 pkt 3 k.p.k.
W zaistniałej sytuacji należało zaskarżone postanowienie uchylić.
Nie jest natomiast trafny wniosek zawarty w kasacji co do przekazania
sprawy Sądowi Okręgowemu w R.
Właściwość sądu w sprawach o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych
wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu
Państwa Polskiego należy bowiem ustalać nie w oparciu o miejscowość będącą
siedzibą sądu orzekającego, ale w oparciu o miejsce, w którym orzeczenie zostało
wydane. Pogląd ten znajduje swoje oparcie przede wszystkim w treści art. 2 ust. 2
ustawy lutowej, ale również w dominującym orzecznictwie sądów (zob.:
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 sierpnia 2013 r., WZ 20/13, LEX nr
1347920; postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie: z dnia 7 sierpnia 1991 r.,
II AKz 49/91, KZS 1991, z. 9, poz. 11; z dnia 18 września 1991 r., II AKo 7/91, KZS
1991, z. 10, poz. 12), jak również w literaturze (zob. S. Zabłocki: Przegląd
orzecznictwa Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych do ustawy z dnia 23 lutego
1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wobec osób represjonowanych za
działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149)
część 1, Palestra 1992, nr 11 – 12, s. 117 i n.).
Nie pozostawia żadnych wątpliwości ustalenie, że b. Wojskowy Sąd
Rejonowy w R. orzekał na sesji wyjazdowej w S. Objęte więc wnioskiem orzeczenie
wydane zostało w S., a więc w okręgu Sądu Wojewódzkiego w K., którego
następcą jest Sąd Okręgowy w K. Podzielając zatem pogląd, że dla ustalenia
właściwości miejscowej znaczenie zasadnicze ma miejsce wydania objętego
wnioskiem orzeczenia, a nie miejsce siedziby sądu orzeczenie to wydającego, Sąd
Najwyższy zdecydował
o przekazaniu sprawy jako właściwemu Sądowi Okręgowemu w K.
W przedmiocie kosztów postępowania orzeczono na podstawie art. 638 k.p.k.
6
Z przytoczonych powodów należało orzec, jak na wstępie.