V KZ 16/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:03-06-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V KZ 16/14
POSTANOWIENIE
Dnia 27 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba
w sprawie R. S.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 27 maja 2014r.,
zażalenia skazanego na zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego Wydziału Karno
- Odwoławczego Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 13 lutego 2014r. o odmowie
przyjęcia kasacji,
na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
uchylić zaskarżone zarządzenie i sprawę przekazać do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P.
UZASADNIENIE
Zażalenie zasługiwało na uwzględnione.
Bezsprzecznie ma rację Przewodnicząca Wydziału Karno – Odwoławczego
Sądu Okręgowego w P. stwierdzając, że zgodnie z dyspozycją art. 526§2 k.p.k.
kasacja, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona i podpisana
przez adwokata. Niewątpliwie też kasację złożoną w niniejszej sprawie skazany
sporządził osobiście i pomimo wezwania, nie uzupełnił w terminie braku formalnego
tego pisma, poprzez sporządzenie go i podpisanie przez adwokata.
Ma jednak również rację skarżący wskazując, że bezpośredniej przyczyny
zaistnienia opisanej powyżej sytuacji upatrywać należy w zarządzeniu z dnia 18
października 2013r. o odmowie wyznaczenia skazanemu R. S. adwokata z urzędu
dla potrzeb postępowania kasacyjnego.
2
Niewątpliwie też, zgodnie z dyspozycją art. 528§1 pkt 2 k.p.k., na odmowę
wyznaczenia adwokata w celu sporządzenia kasacji, środek odwoławczy nie
przysługuje.
Jednocześnie jednak, niemożność zaskarżenia odmownych decyzji sądu
odwoławczego wymienionych w art. 528 § 1 k.p.k. nie wyklucza definitywnie
możliwości kwestionowania przez stronę prawidłowości decyzji podjętej w
tym przedmiocie. Wynika ona z treści art. 528 § 2 k.p.k. Odpowiednie
zastosowanie art. 447 § 3 k.p.k. należy bowiem rozumieć, jako upoważnienie do
podniesienia w zażaleniu składanym na zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji
(art. 530 § 3 k.p.k.) tych zarzutów, które nie mogły stanowić przedmiotu odrębnego
zażalenia z uwagi na treść art. 528 § 1 k.p.k. (por. postanowienie Sąd Najwyższy z
dnia 17 stycznia 2008r. – sygn. akt V KZ 82/07, czy S. Zabłocki [w:] Z. Gostyński i
in., Kodeks Postępowania Karnego - Komentarz, 2004, t. III, s. 558 – 559). Na
konieczność poddania kontroli instancyjnej decyzji o odmowie ustanowienia
obrońcy z urzędu wskazał również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8
października 2013r. (sygn. akt K 30/11). Bezsprzecznie zaś, ogólny wzorzec
postępowania w tym zakresie, ukształtowany został w art. 78 Konstytucji RP.
Wskazaną w art. 447§3 k.p.k. „apelację” – do której odpowiedniego
stosowania odsyła ustawodawca – należy odnosić właśnie do zażalenia na
zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji, nie zaś samej kasacji. To właśnie
zarządzenie ma bowiem charakter kończącego postępowanie w sprawie.
Możliwość zaś podnoszenia zarzutów o omawianym charakterze jedynie w kasacji,
byłaby czysto iluzoryczna, gdyż w takiej sytuacji, do przyjęcia samej kasacji, na
ogół, by nie doszło, skoro byłaby ona dotknięta brakami formalnymi w postaci nie
sporządzenia jej przez adwokata, czy też analogicznie, nie uiszczenia opłaty.
Przechodząc zaś bezpośrednio na grunt kontroli zarządzenia z dnia 18
października 2013r. o odmowie przyznania skazanemu R. S. obrońcy z urzędu dla
potrzeb postępowania kasacyjnego, zgodzić się należy ze skarżącym, że
zaprezentowane w uzasadnieniu tej decyzji oceny Sądu Okręgowego mają
charakter dowolny. Przede wszystkim, nie odnoszą się one do realnej sytuacji
majątkowej skazanego, która nie podlegała przecież bardziej szczegółowemu
badaniu, lecz do pewnego wzorca hipotetycznego, który wykreowany został
3
stwierdzeniem, że „skazany jest młodym i zdrowym mężczyzną, który może i
powinien pracować”. Zauważyć jednak wypada, że ustawa, w art. 78§1 k.k. odsyła
do koniczności wykazania, że nie jest się w stanie ponieść kosztów obrony bez
uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Badaniu podlega
zatem stan majątkowy oskarżonego (skazanego) w czasie, gdy składa on wniosek
o ustanowienie obrońcy z urzędu. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nastąpić powinno
zatem zarówno w sytuacji, gdy oskarżony w ogóle nie ma środków na pokrycie
kosztów obrony z wyboru, jak również wówczas, gdy pewnymi środkami dysponuje,
jednakże pokrycie tych kosztów spowodowałoby, że oskarżony nie byłby w stanie
zapewnić środków utrzymania dla siebie i swojej rodziny, na podstawowym
poziomie. Nie można równocześnie przyjmować, że wyznacznikiem tej sytuacji
majątkowej, mogłyby być hipotetyczne możliwości zarobkowe oskarżonego.
Zauważyć wypada też, że skazany we wniosku, przedstawił swe
zobowiązania nie tylko wobec ZUS, ale również wynikające z kosztów wynajmu
mieszkania, kosztów jego eksploatacji i innych, związanych z utrzymaniem. Jak
wynika z uzasadnienia zarządzenia z 18 października 2013r. kwestie te nie były
już brane pod uwagę przez Sąd. Jeżeli zaś kwestionowano wiarygodność
oświadczenia złożonego w tym przedmiocie, powinno to zostać oparte o wezwanie
o wykazanie odpowiednich danych lub o dokonanie samodzielnych ustaleń,
choćby w oparciu o wywiad kuratorski, czy informację z Urzędu Skarbowego.
W tej sytuacji, zarzuty podniesione w zażaleniu skazanego, należy uznać za
zasadne.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy powinien mieć na
względzie, nie tylko to, czy złożona przez skazanego kasacja odpowiada
warunkom formalnym, ale również to, że jej braki, pozostają w bezpośrednim
związku z wadliwym rozpoznaniem wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, a w
konsekwencji, że wniosek ten wymaga również ponownego rozpoznania.
Kierując się przedstawionymi względami, Sąd Najwyższy orzekł, jak na
wstępie.
POSTANOWIENIE
Dnia 27 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Grubba
w sprawie R. S.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 27 maja 2014r.,
zażalenia skazanego na zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego Wydziału Karno
- Odwoławczego Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 13 lutego 2014r. o odmowie
przyjęcia kasacji,
na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
uchylić zaskarżone zarządzenie i sprawę przekazać do
ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P.
UZASADNIENIE
Zażalenie zasługiwało na uwzględnione.
Bezsprzecznie ma rację Przewodnicząca Wydziału Karno – Odwoławczego
Sądu Okręgowego w P. stwierdzając, że zgodnie z dyspozycją art. 526§2 k.p.k.
kasacja, jeżeli nie pochodzi od prokuratora, powinna być sporządzona i podpisana
przez adwokata. Niewątpliwie też kasację złożoną w niniejszej sprawie skazany
sporządził osobiście i pomimo wezwania, nie uzupełnił w terminie braku formalnego
tego pisma, poprzez sporządzenie go i podpisanie przez adwokata.
Ma jednak również rację skarżący wskazując, że bezpośredniej przyczyny
zaistnienia opisanej powyżej sytuacji upatrywać należy w zarządzeniu z dnia 18
października 2013r. o odmowie wyznaczenia skazanemu R. S. adwokata z urzędu
dla potrzeb postępowania kasacyjnego.
2
Niewątpliwie też, zgodnie z dyspozycją art. 528§1 pkt 2 k.p.k., na odmowę
wyznaczenia adwokata w celu sporządzenia kasacji, środek odwoławczy nie
przysługuje.
Jednocześnie jednak, niemożność zaskarżenia odmownych decyzji sądu
odwoławczego wymienionych w art. 528 § 1 k.p.k. nie wyklucza definitywnie
możliwości kwestionowania przez stronę prawidłowości decyzji podjętej w
tym przedmiocie. Wynika ona z treści art. 528 § 2 k.p.k. Odpowiednie
zastosowanie art. 447 § 3 k.p.k. należy bowiem rozumieć, jako upoważnienie do
podniesienia w zażaleniu składanym na zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji
(art. 530 § 3 k.p.k.) tych zarzutów, które nie mogły stanowić przedmiotu odrębnego
zażalenia z uwagi na treść art. 528 § 1 k.p.k. (por. postanowienie Sąd Najwyższy z
dnia 17 stycznia 2008r. – sygn. akt V KZ 82/07, czy S. Zabłocki [w:] Z. Gostyński i
in., Kodeks Postępowania Karnego - Komentarz, 2004, t. III, s. 558 – 559). Na
konieczność poddania kontroli instancyjnej decyzji o odmowie ustanowienia
obrońcy z urzędu wskazał również Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8
października 2013r. (sygn. akt K 30/11). Bezsprzecznie zaś, ogólny wzorzec
postępowania w tym zakresie, ukształtowany został w art. 78 Konstytucji RP.
Wskazaną w art. 447§3 k.p.k. „apelację” – do której odpowiedniego
stosowania odsyła ustawodawca – należy odnosić właśnie do zażalenia na
zarządzenie o odmowie przyjęcia kasacji, nie zaś samej kasacji. To właśnie
zarządzenie ma bowiem charakter kończącego postępowanie w sprawie.
Możliwość zaś podnoszenia zarzutów o omawianym charakterze jedynie w kasacji,
byłaby czysto iluzoryczna, gdyż w takiej sytuacji, do przyjęcia samej kasacji, na
ogół, by nie doszło, skoro byłaby ona dotknięta brakami formalnymi w postaci nie
sporządzenia jej przez adwokata, czy też analogicznie, nie uiszczenia opłaty.
Przechodząc zaś bezpośrednio na grunt kontroli zarządzenia z dnia 18
października 2013r. o odmowie przyznania skazanemu R. S. obrońcy z urzędu dla
potrzeb postępowania kasacyjnego, zgodzić się należy ze skarżącym, że
zaprezentowane w uzasadnieniu tej decyzji oceny Sądu Okręgowego mają
charakter dowolny. Przede wszystkim, nie odnoszą się one do realnej sytuacji
majątkowej skazanego, która nie podlegała przecież bardziej szczegółowemu
badaniu, lecz do pewnego wzorca hipotetycznego, który wykreowany został
3
stwierdzeniem, że „skazany jest młodym i zdrowym mężczyzną, który może i
powinien pracować”. Zauważyć jednak wypada, że ustawa, w art. 78§1 k.k. odsyła
do koniczności wykazania, że nie jest się w stanie ponieść kosztów obrony bez
uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Badaniu podlega
zatem stan majątkowy oskarżonego (skazanego) w czasie, gdy składa on wniosek
o ustanowienie obrońcy z urzędu. Wyznaczenie obrońcy z urzędu nastąpić powinno
zatem zarówno w sytuacji, gdy oskarżony w ogóle nie ma środków na pokrycie
kosztów obrony z wyboru, jak również wówczas, gdy pewnymi środkami dysponuje,
jednakże pokrycie tych kosztów spowodowałoby, że oskarżony nie byłby w stanie
zapewnić środków utrzymania dla siebie i swojej rodziny, na podstawowym
poziomie. Nie można równocześnie przyjmować, że wyznacznikiem tej sytuacji
majątkowej, mogłyby być hipotetyczne możliwości zarobkowe oskarżonego.
Zauważyć wypada też, że skazany we wniosku, przedstawił swe
zobowiązania nie tylko wobec ZUS, ale również wynikające z kosztów wynajmu
mieszkania, kosztów jego eksploatacji i innych, związanych z utrzymaniem. Jak
wynika z uzasadnienia zarządzenia z 18 października 2013r. kwestie te nie były
już brane pod uwagę przez Sąd. Jeżeli zaś kwestionowano wiarygodność
oświadczenia złożonego w tym przedmiocie, powinno to zostać oparte o wezwanie
o wykazanie odpowiednich danych lub o dokonanie samodzielnych ustaleń,
choćby w oparciu o wywiad kuratorski, czy informację z Urzędu Skarbowego.
W tej sytuacji, zarzuty podniesione w zażaleniu skazanego, należy uznać za
zasadne.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy powinien mieć na
względzie, nie tylko to, czy złożona przez skazanego kasacja odpowiada
warunkom formalnym, ale również to, że jej braki, pozostają w bezpośrednim
związku z wadliwym rozpoznaniem wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, a w
konsekwencji, że wniosek ten wymaga również ponownego rozpoznania.
Kierując się przedstawionymi względami, Sąd Najwyższy orzekł, jak na
wstępie.