Pełny tekst orzeczenia

60

POSTANOWIENIE
z dnia 23 stycznia 2002 r.

Sygn. Ts 105/00




Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan – przewodniczący

Bohdan Zdziennicki – sprawozdawca

Jerzy Ciemniewski

Teresa Dębowska-Romanowska

Marian Grzybowski
Wiesław Johann

Krzysztof Kolasiński

Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska

Marek Mazurkiewicz

Andrzej Mączyński
Janusz Niemcewicz
Jadwiga Skórzewska-Łosiak
Jerzy Stępień
Mirosław Wyrzykowski
Marian Zdyb

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2000 r., sygn. Ts 105/00 o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Leszka Krupanka


p o s t a n a w i a :

nie uwzględnić zażalenia.


Uzasadnienie:

W skardze konstytucyjnej Leszka Krupanka, skierowanej do Trybunału Konstytucyjnego 4 sierpnia 2000 r., pełnomocnik skarżącego zakwestionował zgodność § 54 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 1995 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz.U. Nr 154, poz. 797 ze zm.) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Według skargi i dokonanych w niej, w wykonaniu zarządzeń sędziego Trybunału Konstytucyjnego, uzupełnień kwestionowany przepis jest niezgodny z wyrażonymi w treści art. 2 Konstytucji prawami konstytucyjnymi wynikającymi z zasad: demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej. Ze wskazanych w skardze zasad konstytucyjnych pełnomocnik skarżącego wywodził zakaz nadmiernego fiskalizmu i zakaz nadmiernej ingerencji państwa. Kwestionowany przepis wprowadził – zdaniem autora skargi – mechanizm zbiorowej odpowiedzialności polegający na ponoszeniu przez nabywcę negatywnych konsekwencji nieuczciwego lub wręcz przestępczego zachowania się sprzedawcy. Ponadto podniesiono, iż nabywca nie może uniknąć odpowiedzialności nawet przez wykazanie braku swojej winy.
Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 12 stycznia 2000 r., sygn. Ts 105/00 odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
W uzasadnieniu postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Trybunał przypomniał, że podstawową przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie w niej konstytucyjnego prawa bądź wolności, przysługujących skarżącemu a naruszonych ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd bądź organ administracji publicznej na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu ustawy albo innego aktu normatywnego. Formalną konsekwencją takiej przesłanki jest obowiązek wskazania w skardze konstytucyjnej, jakie konstytucyjne prawa bądź wolności i w jaki sposób zostały – zdaniem skarżącego – naruszone przez zakwestionowane przepisy (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym; Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).
Trybunał uznał, że nie została w sprawie spełniona wskazana wyżej podstawowa przesłanka dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej. Pełnomocnik skarżącego wskazał na wyrażone w treści art. 2 Konstytucji prawa konstytucyjne wynikające z zasad: demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej jako na konstytucyjny wzorzec dla kontroli zakwestionowanego przepisu rozporządzenia.
Trybunał nie wykluczył możliwości przyjęcia wynikających z art. 2 Konstytucji zasad: demokratycznego państwa prawnego i sprawiedliwości społecznej za konstytucyjny wzorzec kontroli kwestionowanego przepisu w sytuacji, kiedy skarżący wskaże wynikające z tych zasad konkretne prawa lub wolności mające postać normatywnych praw podmiotowych. Normatywne prawa podmiotowe muszą precyzyjnie określać zarówno ich adresata, jak i jego sytuację prawną powiązaną z możnością wyboru sposobu zachowania się.
Pojęcie “konstytucyjnych wolności lub praw”, o których mówi art. 79 ust. 1 Konstytucji jest związane przede wszystkim z szerokim katalogiem tych wolności i praw określonym w rozdziale II Konstytucji. Nie można jednak wykluczyć i takiej sytuacji, kiedy skarżący z powołaniem się na treść art. 2 Konstytucji podniesie zarzut naruszenia praw i wolności mających dokładnie sprecyzowaną normatywną postać praw podmiotowych, które nie są odpowiednio wyrażone w treści innych przepisów konstytucyjnych.
W ocenie Trybunału w będącej przedmiotem wstępnego rozpoznania sprawie pełnomocnik skarżącego nie wskazał podmiotowych praw bądź wolności, których źródła można by upatrywać w treści art. 2 Konstytucji, a które mogłyby stanowić samoistną podstawę skargi konstytucyjnej. Nie można bowiem uznać za wywiedzione z treści art. 2 Konstytucji prawa konstytucyjne ani zakazu nadmiernego fiskalizmu, ani samoistnie traktowanego zakazu nadmiernej ingerencji państwa, czy zakazu ponoszenia w sprawach podatkowych przez nabywcę konsekwencji nieuczciwego, czy wręcz przestępczego zachowania się sprzedawcy.
W tej sytuacji Trybunał, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Pełnomocnik skarżącego wniósł zażalenie na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2000 r., sygn. Ts 105/00. W zażaleniu podniesiono, że skarga opiera się na zarzucie naruszenia praw obywatela przez naruszenie zakazu nadmiernego fiskalizmu. Zdaniem pełnomocnika skarżącego “bliższe określenie tych praw nie jest możliwe, gdyż nie zostały one jeszcze nazwane przez doktrynę”. Z art. 2 Konstytucji należy jednak wyprowadzić prawnokonstytucyjną ochronę słusznego interesu podatnika. To wszystko ma tworzyć w sprawie wynikającą z cytowanego art. 2 Konstytucji podstawę skargi konstytucyjnej. Podatnikowi przysługuje bowiem według zażalenia uprawnienie do ochrony jego słusznych interesów naruszonych wprowadzoną do systemu prawa niekonstytucyjną normą.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W będącym przedmiotem zażalenia postanowieniu zasadnie wskazano, że chociaż pojęcie “konstytucyjnych wolności lub praw”, o których mówi art. 79 ust. 1 Konstytucji, jest przede wszystkim związane z szerokim katalogiem tych wolności i praw określonym w rozdziale II Konstytucji, to nie są wykluczone sytuacje, kiedy skarżący z treści innych przepisów Konstytucji wyprowadzi nowe konstytucyjne prawa lub wolności odpowiadające rygorom, które muszą spełniać konstytucyjne prawa podmiotowe. Musi więc być bardzo dokładnie określony zarówno adresat konstytucyjnego prawa podmiotowego, jak i jego cała sytuacja prawna powiązana z możnością wyboru sposobu zachowania się.
Nie można jednak uznać za sprecyzowane, nowe prawa konstytucyjne wywiedzione z treści art. 2 Konstytucji ani zakazu nadmiernego fiskalizmu, ani samoistnie pojmowanego zakazu nadmiernej ingerencji państwa, czy wreszcie prawnokonstytucyjnej ochrony słusznego interesu podatnika. Pośrednio przyznał to w zażaleniu sam pełnomocnik skarżącego między innymi pisząc, że w sprawie “bliższe określenie tych praw nie jest możliwe, gdyż nie zostały one jeszcze nazwane przez doktrynę”. Tymczasem podstawową formalną przesłanką dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wskazanie w niej konstytucyjnego prawa bądź wolności, przysługujących skarżącemu a naruszonych ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd bądź organ administracji publicznej na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego (art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym).
Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje także w całości ocenę wyrażoną w kwestionowanym postanowieniu z 12 grudnia 2000 r., sygn. Ts 105/00, stojąc na stanowisku, iż powołanie w skardze konstytucyjnej zasady proporcjonalności ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych praw i wolności, sformułowanej obecnie w art. 31 ust. 3 Konstytucji, czyni koniecznym jednoczesne wskazanie przez skarżącego konkretnego prawa lub wolności konstytucyjnej mającego normatywną postać konstytucyjnego prawa podmiotowego. Treść art. 31 ust. 3 Konstytucji wskazuje na zasadę ochrony w demokratycznym państwie takich wartości jak: bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej oraz wolności i prawa innych osób. Wartości te są zarazem miernikiem zasadności ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw. Z tak wyraźnego sformułowania cytowanego przepisu wynika wprost niezbędność wskazania prawa lub wolności konstytucyjnej, której nadmierne, nieproporcjonalne ograniczenia podnosi skarżący, co pozwalałoby Trybunałowi Konstytucyjnemu na dokonanie oceny zasadności wskazanych ograniczeń w płaszczyźnie art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Skoro więc w treści złożonej skargi konstytucyjnej nie wskazano praw ani wolności skarżącego o charakterze podmiotowym, których naruszenie bądź ograniczenie miało by stać się przedmiotem badania Trybunału Konstytucyjnego, to trafnie Trybunał w postanowieniu z 12 grudnia 2000 r., sygn. Ts 105/00, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 7 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.) nie uwzględniono zażalenia.