Pełny tekst orzeczenia

228/6/B/2008



POSTANOWIENIE


z dnia 26 listopada 2008 r.


Sygn. akt Ts 105/07



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Ewa Łętowska – przewodnicząca


Marek Kotlinowski – sprawozdawca


Maria Gintowt-Jankowicz,


po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 stycznia 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Janusza Rekowskiego,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 21 maja 2007 r. skarżący zarzucił § 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 kwietnia 2006 r. w sprawie trybu postępowania w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów (Dz. U. Nr 65, poz. 459) sprzeczność z art. 41 ust. 4 i art. 40 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
Zgodnie z art. 110 § 1 i 2 k.k.w. skazanego umieszcza się w celi nie mniejszej niż 3 m2 na jedną osobę. Tak określona powierzchnia ma charakter standardu minimum. Artykuł 248 § 1 k.k.w. przewiduje wyjątkowe odstępstwo od tej normy, jako szczególnie uzasadnione wypadki osadzenia na czas określony. Szczegółowe uregulowanie trybu postępowania w takich sprawach zostało przekazane Ministrowi Sprawiedliwości (art. 248 § 3 k.k.w.). W ocenie skarżącego, wydane na podstawie delegacji ustawowej rozporządzenie z 26 sierpnia 2003 r. oraz z 19 kwietnia 2006 r. nie spełniało celu, jaki ustawodawca przyjął dla jego wydania. Przede wszystkim nie określono czasu, na jaki możliwe jest umieszczenie skazanego w celi o mniejszej niż 3 m2 powierzchni na osobę. Oznacza to zezwolenie na bezterminowe umieszczenie skazanego w celi o mniejszej powierzchni niż 3 m2. Taki stan rzeczy jest sprzeczny – w ocenie skarżącego – z konstytucyjną zasadą humanitarnego traktowania osób pozbawionych wolności i wyrażonym w art. 40 Konstytucji zakazem nieludzkiego, poniżającego traktowania i karania. Kwestionowany przepis rozporządzenia jest też sprzeczny z Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
In fine skargi skarżący wskazuje, iż w takich „wyjątkowych” warunkach od samego początku odbywa swoją karę pozbawienia wolności orzeczoną na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Gdańsku z 13 grudnia 2002 r. (sygn. akt IV K 1460/02) oraz wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z 15 maja 2007 r. (sygn. akt IV 103/97).
Zarządzeniem z 26 czerwca 2007 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez m.in.: określenie rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże skarżący naruszenie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności; nadesłanie tego rozstrzygnięcia oraz rozstrzygnięć wydanych w ramach wyczerpania przysługującej od niego drogi prawnej.
W piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej pełnomocnik skarżącego, odnosząc się do punktu pierwszego zarządzenia sędziego TK z 26 czerwca 2007 r., określił rozstrzygnięcie, jakiego domaga się skarżący, tj. stwierdzenie przez TK, że brak w zaskarżonej regulacji określenia granic czasowych przebywania w celi o powierzchni poniżej 3 m2 narusza wskazane w skardze prawa konstytucyjne. Ponadto, pełnomocnik dołączył kopię postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku – Wydział III Cywilny Odwoławczy z 23 stycznia 2007 r. (sygn. akt III S 4/07) o odrzuceniu skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki oraz kopię postanowienia Sądu Rejonowego w Kwidzynie – Wydział I Cywilny z 28 lutego 2007 r. o odrzuceniu apelacji skarżącego oraz oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do uzupełnienia braków apelacji (sygn. akt I C 7/06) w sprawie z powództwa skarżącego przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w Kwidzynie.
Postanowieniem z 23 stycznia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej, wskazując w uzasadnieniu, m.in. na nieuzupełnienie braków wniesionej skargi konstytucyjnej (nie wskazanie orzeczenia, z którego wydaniem wiąże on naruszenie przysługujących mu praw). Trybunał podkreślił przy tym, iż żadne z dwóch orzeczeń wskazanych w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi konstytucyjnej nie może być uznane za ostateczne rozstrzygnięcie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. Zarówno postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku – Wydział III Cywilny Odwoławczy z 23 stycznia 2007 r. (sygn. akt III S 4/07) o odrzuceniu skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, jak i postanowienie Sądu Rejonowego w Kwidzynie – Wydział I Cywilny z 28 lutego 2007 r. odrzucające apelację (sygn. akt I C 7/06) w sprawie z powództwa skarżącego przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu w Kwidzynie o zasądzenie odszkodowania za osadzenie w celi mieszkalnej w warunkach sprzecznych z normą przypadającą na jedna osobę – 3 m2, nie zostały wydane na podstawie kwestionowanego przepisu. Ponieważ skarżący nie nadesłał orzeczenia sądu I instancji, od którego wniesiono apelację, nie można stwierdzić, czy kwestionowany przepis stanowił podstawę jego wydania. Niewątpliwie też od tego orzeczenia nie została wyczerpana droga prawna, co uniemożliwia przyjęcie, iż mamy do czynienia z ostatecznym rozstrzygnięciem w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji.
W zażaleniu złożonym na powyższe postanowienie skarżący wnosi o uchylenie zaskarżonego postanowienia „wobec konwalidacji braku obecnie załączonych wyroków”. W uzasadnieniu skarżący wskazał, że w piśmie uzupełniającym podano rozstrzygnięcie, z którego skarżący wiąże naruszenie jego praw i wolności konstytucyjnych, „podając daty i sygnatury oraz nazwy sądów wydających prawomocne wyroki na karę pozbawienia wolności: Sądu Rejonowego w Szczecinie, sygn. akt IV K 103/97 oraz wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Gdańsku, IV K 1469/02”. Zdaniem skarżącego w sytuacji, w której fakt przebywania w zakładzie karnym w warunkach sprzecznych z wzorcami konstytucyjnymi jest niesporny, badaniu podlegać powinien „jako zagadnienie ogólnie istniejące brak określenia norm czasowych odstępstwa przebywania w celach mieszkalnych o powierzchni mniejszej niż 3 m2”. Skarżący podniósł także, że w skardze wskazał na „sądy ich sygnatury akt spraw karnych jako podstawę, z którą wiąże naruszenie jego praw konstytucyjnych, zaś dodatkowo przedstawione przy piśmie uzupełniającym rozstrzygnięcia o odrzuceniu apelacji w sprawie zasądzenia odszkodowania (…) stanowiło uzupełnienie stanu wiążącego się z wyrokami Sądów w Gdańsku i Szczecinie”. Zdaniem skarżącego brak doręczenia wyroków, z wydaniem których wiąże on naruszenie praw nie może być podstawą odmowy nadania dalszego biegu wniesionej skardze konstytucyjnej, ponieważ obowiązek ten nie jest przewidziany w Informacji o warunkach wnoszenia do Trybunału Konstytucyjnego skargi konstytucyjnej, ale wynika z zarządzenia sędziego TK z 26 czerwca 2007 r. Skarżący dołączył do wniesionego zażalenia przedmiotowe wyroki, konwalidując w ten sposób – jak sam twierdzi – braki skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty zażalenia nie zasługują na uwzględnienie.
We wniesionej skardze konstytucyjnej skarżący po przedstawieniu zarzutów skierowanych przeciwko zaskarżonej regulacji w ostatnim akapicie stwierdził: „W takich warunkach odstępstw od określenia warunków czasowych i powierzchniowych celi odbywa karę pozbawienia wolności Janusz R. w Zakładzie Karnym w Kwidzynie od 30 listopada 2001 r. (z dwumiesięczną przerwą: […]) na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Gdańsku z 13 grudnia 2002 r., sygn. akt IV K 1460/02 oraz Sądu Rejonowego w Szczecinie z 15 maja 2007 r., sygn. akt IV K 103/97”. Ponieważ samo wskazanie w skardze na fakt odbywania kary na podstawie określonych orzeczeń nie uzasadnia ani wniosku, iż skarżący z tymi orzeczeniami wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych, ani tym bardziej, że zostały one wydane na podstawie kwestionowanej regulacji, skarżący został wezwany do określenia rozstrzygnięcia, z którego wydaniem wiąże naruszenie przysługujących mu praw (pkt 1 zarządzenia) oraz nadesłania tego rozstrzygnięcia, jak też rozstrzygnięć wydanych w ramach wyczerpania przysługującej od niego drogi prawnej (pkt 2 zarządzenia). W piśmie uzupełniającym skarżący nie podał – wbrew temu, co podnosi we wniesionym zażaleniu – wyroków skazujących go na karę pozbawienia wolności:, tj. wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie (sygn. akt IV K 103/97) oraz wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Gdańsku (sygn. akt IV K 1469/02). W wykonaniu pkt 1 zarządzenia – na co wyraźnie wskazuje w piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej – skarżący wskazał, że domaga się stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny, że brak określenia w zaskarżonym przepisie granic czasowych przebywania w celi o powierzchni poniżej 3 m2 stanowi (m.in.) naruszenie wskazanych w skardze konstytucyjnych praw i wolności. Skarżący nie powołał żadnego orzeczenia, z którym wiąże naruszenie przysługujących mu praw, co jednoznacznie wskazuje na niezrozumienie pkt 1 zarządzenia sędziego TK. W wykonaniu pkt 2-3 skarżący „w załączeniu przedstawił”: postanowienie Sądu Okręgowego w Gdańsku – Wydział III Cywilny Odwoławczy z 23 stycznia 2007 r. (sygn. akt III S 4/07) o odrzuceniu skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, jak i postanowienie Sądu Rejonowego w Kwidzynie – Wydział I Cywilny z 28 lutego 2007 r. odrzucające apelację (sygn. akt I C 7/06). Rzeczywiście, oba rozstrzygnięcia stanowiły załączniki do pisma z 9 lipca 2007 r. W piśmie uzupełniającym nie zostało natomiast wskazane żadne inne orzeczenie uznawane przez skarżącego za ostateczne rozstrzygnięcie, w tym wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie (sygn. akt IV K 103/97), czy też wyrok łączny Sądu Rejonowego w Gdańsku (sygn. akt IV K 1469/02), które – jak twierdzi skarżący we wniesionym zażaleniu – zostały tam przywołane.
Mając na względzie dokonane powyżej ustalenia faktyczne, nie budzi wątpliwości Trybunału Konstytucyjnego zasadność przyjęcia w zaskarżonym postanowieniu, iż przytoczone w piśmie uzupełniającym braki skargi konstytucyjnej orzeczenia należało traktować jako wskazane przez skarżącego ostateczne rozstrzygnięcia. Podzielić także należy pogląd Trybunału wyrażony w tym postanowieniu, że orzeczenia te nie spełniają wymogów stawianych przez obowiązujące przepisy „ostatecznemu rozstrzygnięciu”, o którym mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji, którego to stanowiska Trybunału skarżący we wniesionym zażaleniu nie zakwestionował. Jednocześnie podnieść należy, iż nawet akceptacja tezy, według której skarżący jako ostateczne rozstrzygnięcia uznawał wskazane w skardze konstytucyjnej wyroki sądów karnych, nie pozwala na przyjęcie, iż zostały spełnione wymogi skargi konstytucyjnej. Także te rozstrzygnięcia nie zostały wydane na podstawie kwestionowanej w skardze regulacji.
Wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z 15 maja 1997 r. (sygn. akt IV K 103/97) skarżący został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 11 § 1 k.k. w zw. z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 265 § 1 k.k. w zw. z art. 10 § 2 k.k. w zw. z art. 58 k.k. i za to przestępstwo wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności, która to kara została warunkowo zawieszona na okres próby wynoszący 5 lat. Jak wielokrotnie podkreślano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, za podstawę rozstrzygnięcia uznać można tylko te przepisy, które wyznaczają treść indywidualno-konkretnej normy w nim zawartej. Nie wymaga uzasadnienia, że przepis zezwalający na umieszczanie osadzonych w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m2, nie determinował w żadnym stopniu treści rozstrzygnięcia wydanego po przeprowadzeniu postępowania, którego przedmiotem było ustalenie, czy skarżący dopuścił się zarzucanych mu w akcie oskarżenia czynów zabronionych oraz czy zostały spełnione pozostałe przesłanki warunkujące pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej, jak też wymierzenie stosownej kary. Zaskarżony przepis nie stanowił także normatywnej podstawy drugiego z powołanych w zażaleniu rozstrzygnięć, tj. wyroku łącznego wydanego przez Sąd Rejonowego w Gdańsku w dniu 13 grudnia 2002 r. (sygn. akt IV K 1469/02). Treść tego rozstrzygnięcia zdeterminowały stosowne przepisy k.k. i k.p.k., określające zasady wymierzania kary łącznej.
Podkreślić także należy, że wymóg dołączenia rozstrzygnięć, z którymi skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw konstytucyjnych wynika z art. 47 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.), zgodnie z którym: „Do skargi należy załączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jej doręczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego”. Obowiązujące ustawodawstwo nie przewiduje natomiast możliwości uzupełniania braków skargi konstytucyjnej na etapie wnoszenia zażalenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny uznał za w pełni uzasadnione postanowienie z 23 stycznia 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu niniejszej skardze i nie uwzględnił zażalenia złożonego na to postanowienie.
Na marginesie wskazać należy, iż wyrokiem z 26 maja 2008 r. (SK 25/07, OTK ZU nr 4/A/2008, poz. 62) Trybunał Konstytucyjny uznał za niekonstytucyjny przepis art. 248 §1 k.k.w. dopuszczający w szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwość umieszczania na czas określony skazanego w warunkach, w których powierzchnia w celi na jedną osobę wynosi mniej niż 3 m2.