Pełny tekst orzeczenia

158/4/B/2008


POSTANOWIENIE

z dnia 22 lipca 2008 r.
Sygn. akt Ts 130/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Kotlinowski – przewodniczący
Ewa Łętowska – sprawozdawca
Adam Jamróz,

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 kwietnia 2008 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Aliny Tokarz,

p o s t a n a w i a:

pozostawić zażalenie bez rozpoznania.

UZASADNIENIE

We wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 9 czerwca 2007 r. skardze konstytucyjnej skarżąca domagała się zbadania zgodności art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 149 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) z art. 2, art. 31 ust. 1 i 2, art. 45 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji. W opinii skarżącej, wyrażonej w uzasadnieniu skargi konstytucyjnej oraz w piśmie uzupełniającym jej braki w wykonaniu zarządzenia sędziego Trybunału Konstytucyjnego, art. 1302 § 3 k.p.c. narusza prawo do równego traktowania przez władze publiczne oraz prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, zaś art. 149 ust. 1 u.k.s.c. – prawo do ochrony praw nabytych, niedziałania prawa wstecz, prawo do wolności, prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd oraz prawo do ochrony własności i innych praw majątkowych. Naruszenia prawa do sądu w postaci prawa do rzetelnego postępowania sądowego, przez zastosowanie art. 1302 § 3 k.p.c. skarżąca upatruje w sankcji wynikającej z tego przepisu, wykluczającej możliwość korygowania błędu formalnego w postaci nieprawidłowo uiszczonej opłaty oraz w niejednakowym traktowaniu strony zastępowanej przez profesjonalnego pełnomocnika i strony występującej w postępowaniu samodzielnie. W opinii skarżącej, prawo do wolności zostało naruszone w ten sposób, że podwyższenie wysokości opłaty, wynikające z zastosowania normy międzyczasowej, zmusza ją do ujawnienia danych osobistych i majątkowych koniecznych do starania się o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych, chociaż nie było jej wolą korzystanie z tej instytucji i ujawnianie danych. Przyjęcie przez sądy orzekające, że zakończenie postępowania w I instancji następuje z chwilą wydania orzeczenia co do istoty sprawy, a nie z chwilą przekazania sprawy sądowi II instancji spowodowało, przy zastosowaniu art. 149 ust. 1 u.k.s.c., że skarżąca miała obowiązek uiszczenia wpisu od apelacji znacznie przekraczającego jej możliwości majątkowe, pięćdziesięciokrotnie wyższego od wpisu od wniosku wszczynającego sprawę w I instancji, a także dwukrotnie przewyższającego wartość przedmiotu sporu; tymczasem – w jej ocenie – przepisy obowiązujące w chwili wszczęcia postępowania gwarantowały jej opłatę od apelacji w wysokości takiej samej, jak opłata od wniosku. Zarzuty powyższe skarżąca sformułowała w związku z odrzuceniem przez Sąd Okręgowy w Rzeszowie, postanowieniem z 19 września 2006 r. (sygn. akt I Ca 411/06), apelacji skarżącej zastępowanej przez profesjonalnego pełnomocnika ze względu na jej opłacenie opłatą niższą (przewidzianą w uchylonej u.k.s.c.) niż wynikająca z nowej u.k.s.c. Postanowieniem z 10 stycznia 2007 r. (sygn. akt I CZ 114/06) Sąd Najwyższy oddalił zażalenie skarżącej, podzielając pogląd, iż wysokość opłaty od apelacji należało określić na podstawie przepisów nowych.
Postanowieniem z 8 kwietnia 2008 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, wskazując, iż nie spełnia ona wymogu określenia, w jaki sposób w sprawie skarżącej doszło do naruszenia prawa do sądu; także samo stwierdzenie, iż na gruncie zaskarżonego art. 1302 § 3 k.p.c. odmiennie traktowane są błędy profesjonalnych pełnomocników i stron niekorzystających z takiej pomocy, nie wskazuje jeszcze, że zagwarantowane w Konstytucji prawa lub wolności skarżącej zostały naruszone. Konieczność ujawnienia informacji o stanie majątkowym, związana ze staraniem się o zwolnienie z ponoszenia kosztów sądowych w sprawach cywilnych również nie mieści się, w myśl stanowiska Trybunału, w kategorii naruszenia konstytucyjnego prawa lub wolności. Logiczną sprzecznością obarczone jest natomiast twierdzenie, że podwyższenie opłat obowiązujących w postępowaniu cywilnym narusza prawo własności. W odniesieniu zaś do art. 2 Konstytucji jako wzorca kontroli, Trybunał wskazał, iż może on stanowić źródło praw i wolności konstytucyjnych, o ile nie są one wysłowione w innych przepisach Konstytucji; z obowiązku wskazania takiego prawa, wywodzącego się z art. 2 Konstytucji, skarżąca jednak się nie wywiązała.
W zażaleniu na powyższe postanowienie sporządzonym i podpisanym osobiście przez skarżącą, bez pośrednictwa adwokata lub radcy prawnego, przytoczone zostały okoliczności faktyczne przemawiające za wadliwością – jak ujęła skarżąca – „krzywdzącej decyzji podjętej przez Sąd Rejonowy w Leżajsku”. Skarżąca przedstawiła także wniosek o ponowne rozpatrzenie tej sprawy.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

W myśl art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) skarga konstytucyjna i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej powinny być sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego. Treść pisma, które wpłynęło do Trybunału Konstytucyjnego 22 kwietnia 2008 r. oraz opatrzenie go wyłącznie podpisem samej skarżącej wskazują jednoznacznie, że zostało ono sporządzone przez skarżącą samodzielnie. Z uwagi na to, że skarżąca nie jest podmiotem legitymowanym, w świetle cytowanego przepisu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, do samodzielnego występowania z zażaleniem na postanowienie o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu, należy wniesione przez nią zażalenie pozostawić bez rozpoznania.
Na marginesie Trybunał pragnie przypomnieć, że w jego kompetencjach nie mieści się kontrola rozstrzygnięć podejmowanych przez sądy w indywidualnych sprawach, lecz jest on powołany do badania zgodności aktów normatywnych z aktami wyższej rangi, w szczególności – z Konstytucją. Tryb skargi konstytucyjnej tym zaś różni się od innych trybów kontroli, że skarżący może domagać się zbadania zgodności z Konstytucją tylko takich przepisów, których zastosowanie przez sąd lub organ administracji doprowadziło do naruszenia jego konstytucyjnie gwarantowanych praw lub wolności. Z tego powodu sporządzenie skargi konstytucyjnej i zażalenia na postanowienie odmawiające nadania jej dalszego biegu wymagają niewątpliwie odpowiedniej wiedzy prawniczej. Dlatego też ustawodawca zdecydował się wprowadzić w art. 48 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wymóg sporządzenia tych pism przez osobę mającą odpowiednie kwalifikacje, czyli przez adwokata lub radcę prawnego. Celem tej regulacji jest zwiększenie skuteczności skargi, a tym samym stworzenie gwarancji bardziej powszechnego i efektywnego korzystania z tego środka ochrony praw i wolności obywatelskich.