Pełny tekst orzeczenia

182/3/B/2009


POSTANOWIENIE

z dnia 19 września 2008 r.
Sygn. akt Ts 268/07


Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Teresa Liszcz,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja Trzeciaka w sprawie zgodności:
1) art. 22 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153, ze zm.);
2) art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391, ze zm.);
3) art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, ze zm.);
z art. 2 oraz art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 7 listopada 2007 r. skarżący zakwestionował zgodność z art. 2 i art. 32 Konstytucji następujących przepisów: art. 22 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 28, poz. 153, ze zm.), art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz. U. Nr 45, poz. 391, ze zm.) oraz art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, ze zm.).
Decyzją Dyrektora Podlaskiego Oddziału Wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia z 21 lutego 2006 r. (nr 10/3/03/00015/2006) stwierdzono, iż skarżący od 6 grudnia 2001 r. podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej jako wspólnik spółki jawnej. Prezes Narodowego Funduszu Zdrowia utrzymał w mocy powyższe rozstrzygnięcie decyzją z 6 kwietnia 2006 r. (nr 145/2006/Ub). Skarga wniesiona na powyższą decyzję została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 10 października 2006 r. (sygn. akt VII SA/Wa 983/06). Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę kasacyjną wniesioną od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia WSA wyrokiem z 21 czerwca 2007 r. (sygn. akt II GSK 73/07) doręczonym skarżącemu w dniu 10 sierpnia 2007 r.
Zdaniem skarżącego konieczność opłacania przez niego składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej (jako wspólnika spółki jawnej ”Sandra”), pomimo zaprzestania przez nią prowadzenia działalności statutowej od lutego 2002 r., oraz jednoczesnego opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia na umowę o pracę w innej firmie, narusza art. 2 i art. 32 Konstytucji. Wskazując na zasadę sprawiedliwości społecznej wynikającą z art. 2 Konstytucji, skarżący upatruje jej naruszenia w fakcie zobowiązania osoby uzyskującej dochody z kilku źródeł do opłacania składek z każdego tytułu, przy braku zapewnienia jej świadczeń zdrowotnych na odpowiednio wyższym poziomie. Naruszenie zasady równości skarżący uzasadnia poprzez wskazanie, iż osoba opłacająca kilka składek uzyskuje zabezpieczenia zdrowotne jedynie na podstawowym poziomie, w czym upatruje on dyskryminacji takiej osoby w życiu społecznym.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 8 stycznia 2008 r., wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braku formalnego wniesionej skargi konstytucyjnej poprzez wskazanie, które z konstytucyjnych wolności lub praw przysługujących skarżącemu zostały naruszone oraz określenie sposobu tego naruszenia.
W piśmie procesowym nadesłanym do Trybunału 21 stycznia 2008 r. skarżący wskazał na naruszenie: prawa równego traktowania w życiu społecznym poprzez zobowiązanie skarżącego do uiszczania składek na ubezpieczenie z różnych tytułów bez zagwarantowania mu świadczeń zdrowotnych na odpowiednio wyższym poziomie; prawa i wolności w wyborze źródła dochodów, z jakiego należy uiszczać składkę zdrowotną poprzez zobowiązanie skarżącego do uiszczania składki zarówno ze stosunku pracy, jak i prowadzonej działalności gospodarczej, przy braku dodatkowych świadczeń zdrowotnych z tego tytułu oraz prawa do rezygnacji z opłacania składki zdrowotnej w przypadku faktycznego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej. W konsekwencji – zdaniem skarżącego – zakwestionowane przepisy naruszają art. 2 i art. 32 Konstytucji oraz ograniczają wolność jednostki w podejmowaniu dodatkowych inicjatyw gospodarczych poprzez nakładanie nieracjonalnych i niczym nieuzasadnionych obciążeń finansowych. Dyskryminacji upatruje skarżący także w fakcie nałożenia na niego obowiązku uiszczania składki z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej pomimo tego, że faktycznie nie prowadzi on działalności i nie uzyskuje z tego tytułu dochodów.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Skarga konstytucyjna jest środkiem prawnym służącym ochronie konstytucyjnych praw i wolności. Przyjęta w prawie polskim konstrukcja skargi konstytucyjnej, wymaga dla merytorycznego rozpatrzenia tego środka zaistnienia naruszenia przysługującego skarżącemu konstytucyjnego prawa o charakterze podmiotowym lub konstytucyjnej wolności. Zgodnie z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), do wskazania tego prawa lub wolności zobligowana jest osoba występująca ze skargą. Skardze konstytucyjnej, która nie spełnia przewidzianych przepisami wymogów, należy – po bezskutecznym wezwaniu zarządzeniem sędziego TK do usunięcia braków – odmówić nadania dalszego biegu zgodnie z art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK.
W skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżący uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej upatruje w naruszeniu zasady sprawiedliwości społecznej, jak też zasady równości i zakazu dyskryminacji.
Na temat możliwości dochodzenia ochrony zasad przedmiotowych naruszonych ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym na podstawie przepisów, których konstytucyjność się kwestionuje, Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się niejednokrotnie, w tym najbardziej wyczerpująco w rozstrzygnięciach wydanych w pełnym składzie w sprawach o sygn.: Ts 105/00 (por. postanowienia z: 12 grudnia 2000 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 59; 23 stycznia 2002 r., OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60) – w zakresie zasad wywodzonych z art. 2 Konstytucji oraz SK 10/01 (postanowienie z 24 października 2001 r., OTK ZU nr 7/2001, poz. 225) – w zakresie zasady równości.

Badając dopuszczalność powoływania się na art. 2 Konstytucji, jako źródło konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny wskazuje w pierwszej kolejności na konieczność precyzyjnego określenia wolności lub prawa podmiotowego, którego naruszenie uzasadnić ma legitymację do wniesienia skargi konstytucyjnej, podkreślając przy tym, że chodzi tu tylko o prawa lub wolności przyjmujące normatywną postać praw podmiotowych. Oznacza to, że ich adresatem jest obywatel (lub inny podmiot prawa), kształtują one jego sytuację prawną, zaś adresat ten ma możność wyboru zachowania się, tj. spełnienia lub niespełnienia normy prawnej. Nie stanowi podstawy do wniesienia skargi powołanie się przez skarżącego na naruszenie wynikających z art. 2 Konstytucji norm prawnych, które mając charakter zasad przedmiotowych, adresowane są przede wszystkim do ustawodawcy i wyznaczają sposób, w jaki normowane być powinny poszczególne dziedziny życia publicznego. Odwołanie się do tych zasad może mieć znaczenie tylko w sytuacji, w której skarżący wskaże równocześnie wolność lub prawo podmiotowe mające swoje źródło w przepisie Konstytucji, które doznało uszczerbku na skutek naruszenia powyższych zasad (zob. także postanowienia z: 19 grudnia 2001 r., SK 8/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 272; 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53).
Uzasadniając niedopuszczalność ujmowania zasady równości jako źródła konstytucyjnych praw lub wolności, których naruszenie legitymuje do wniesienia skargi konstytucyjnej, Trybunał Konstytucyjny podniósł w powołanym już postanowieniu z 24 października 2001 r., że wynikająca z art. 32 Konstytucji zasada równości stanowi samodzielnie jedynie zasadę ogólną, mającą charakter niejako prawa „drugiego stopnia”, tzn. przysługującego w związku z konkretnymi normami prawnymi, a nie w oderwaniu od nich – „samoistnie”. Teza ta – jak podkreślał Trybunał – znajduje swoje uzasadnienie w specyfice przyjmowanego na gruncie Konstytucji rozumienia „równości”, która nie ma charakteru abstrakcyjnego i absolutnego, ale „funkcjonuje zawsze w pewnym kontekście sytuacyjnym, odniesiona musi być do zakazów lub nakazów albo nadania uprawnień określonym jednostkom (grupom jednostek) w porównaniu ze statusem innych jednostek (grup)”. W związku z powyższym dopuszczalność powołania się w skardze konstytucyjnej na naruszenie zasady równości winna zostać ograniczona wyłącznie do przypadków, w których zostanie wskazane konkretne podmiotowe prawo, wolność lub obowiązek o charakterze konstytucyjnym, w zakresie których zasada ta została naruszona. Nie budzi najmniejszej wątpliwości, iż wskazane powyżej stanowisko Trybunału odnieść należy także do wynikającej z art. 32 ust. 2 Konstytucji zasady niedyskryminacji.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym nadesłanym w celu uzupełnienia braków skargi, tego rodzaju doprecyzowanie nie nastąpiło. Wprawdzie skarżący wskazał w piśmie uzupełniającym nadesłanym w celu uzupełnienia skargi konstytucyjnej na swoje prawa i wolności, tj.: prawo równego traktowania w życiu społecznym, prawo i wolność w wyborze źródła dochodów, z jakiego należy uiszczać składkę zdrowotną oraz prawo do rezygnacji z opłacania składki zdrowotnej w przypadku faktycznego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej, ale nie wykazał, że mają one charakter konstytucyjnych praw podmiotowych, ani też nie wskazał przepisu Konstytucji, w którym upatruje źródła tych praw. W sytuacji, w której skarżący powołuje się na prawa lub wolności konstytucyjne, które wcześniej nie zostały wyrażone ani w doktrynie, ani w orzecznictwie TK, konieczność dokonania przez niego takiego dowodu nie budzi wątpliwości, zarówno w sytuacji, w której skarżący w samoistnym naruszeniu tych praw upatruje uprawnienia do wniesienia skargi konstytucyjnej, jak i gdy uszczerbek doznany przez te prawa traktuje jako konsekwencję naruszenia jednej z zasad przedmiotowych.
Ponieważ skarżący nie wykazał, iż w jego sprawie doszło do naruszenia konstytucyjnej wolności lub prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, niemożliwym jest tym samym przyjęcie, iż zostały spełnione przesłanki skargi konstytucyjnej.

Na marginesie wskazać należy, iż skarżący nie wykazał też, iż doszło do naruszenia zasady równości, a przede wszystkim nie wskazał kręgu podmiotów podobnych, charakteryzujących się daną cechą istotną, które powinny być traktowane podobnie. Naruszenia zasady równości skarżący upatruje w obowiązku uiszczania składki z każdego źródła uzyskiwanych przychodów. Nie budzi wątpliwości, iż nie można traktować jako podmioty podobne osób uzyskujących przychody z jednego źródła oraz osób uzyskujących przychody z kliku źródeł. Fakt uzyskiwania dochodów z wielu źródeł stanowi cechę, która może uzasadniać odmienne traktowanie, w tym konieczność uiszczania dodatkowych składek. W ocenie Trybunału skarżący nie wskazał na cechę istotną, która stanowi kryterium wyodrębnienia kręgu osób i przyznania im statusu podmiotów podobnych.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak na wstępie.