Pełny tekst orzeczenia

76/2/B/2010

POSTANOWIENIE
z dnia 7 kwietnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 4/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja i Aleksandry Sz. w sprawie zgodności:
art. 49 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 2 stycznia 2008 r. skarżący zarzucili niezgodność art. 49 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 87 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna sformułowana została w związku z następującym stanem faktycznym. Postanowieniem z 29 czerwca 2007 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi – III Wydział Karny (sygn. akt III K 186/07) umorzył postępowanie w sprawie z oskarżenia wniesionego przez skarżących, jako oskarżycieli subsydiarnych. Postanowieniem z 3 października 2007 r. Sąd Okręgowy w Łodzi – V Wydział Karny Odwoławczy (sygn. akt V Kz 1026/07) utrzymał zaskarżone postanowienie w mocy.
Skarżący wskazali, że zaskarżony art. 49 § 1 k.p.k., w zakresie, jaki nadaje mu utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, pozbawia skarżących prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) oraz zamyka im drogę sądowego dochodzenia wolności i praw (art. 77 ust. 2 Konstytucji). Zdaniem skarżących utrwalone orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przedmiotem ochrony art. 233 § 1 k.k. jest dobro wymiaru sprawiedliwości, a nie dobro uczestnika postępowania, w którym zeznanie zostało złożone, nadaje art. 49 § 1 k.p.k. nową treść, co jest niezgodne z art. 87 ust. 1 Konstytucji. Skarżący pozbawieni zostali więc praw pokrzywdzonych w postępowaniu przygotowawczym, zaś o braku statusu pokrzywdzonych orzekł sąd rozpatrujący wniesiony przez nich akt oskarżenia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji warunkiem merytorycznego rozpoznania skargi konstytucyjnej jest wykazanie przez skarżących, że w związku z wydaniem przez organ władzy publicznej ostatecznego orzeczenia na podstawie zakwestionowanego w skardze aktu normatywnego, doszło do naruszenia przysługujących skarżącym praw lub wolności o charakterze konstytucyjnym.
Jak wynika z uzasadnień orzeczeń zapadłych w niniejszej sprawie, niezależnie od ustaleń dotyczących statusu pokrzywdzonych, podstawą umorzenia postępowania było stwierdzenie przedawnienia ścigania. Przedawnienie, jako negatywna przesłanka procesowa, o której mowa w art. 17 § 1pkt 6 k.p.k., obliguje sąd do odmowy wszczęcia postępowania sądowego albo umorzenia wszczętego postępowania. Zatem uznać należy, że skoro umorzenie postępowania było w niniejszej sprawie obligatoryjne z innych przyczyn niż zarzuty wskazane przez skarżących, to tym samym nie sposób wykazać, by zastosowanie zaskarżonego przepisu wywołało skutek w postaci naruszenia praw i wolności skarżących. Uprawdopodobnienie przez skarżących naruszenia ich praw lub wolności jest zaś przesłanką konieczną dla uznania dopuszczalności skargi konstytucyjnej. Ustalenie to stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej.
Niezależnie jednak od powyższego niedopuszczalność nadania biegu skardze konstytucyjnej wynika z uznania oczywistej bezzasadności zarzutów skarżących. Ich zdaniem art. 49 § 1 k.p.k. niezgodny jest z wskazanymi wzorcami kontroli przez to, że w świetle powszechnie przyjętej wykładni uniemożliwia uznanie skarżących za pokrzywdzonych przestępstwem z art. 233 § 1 k.k. Tymczasem, zgodnie z art. 49 § 1 k.p.k. „pokrzywdzonym jest osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo”. Przepis ten zawiera ogólną definicję pokrzywdzonego, jako strony postępowania karnego, wyposażonej w określone uprawnienia procesowe, umożliwiające jej ochronę swych interesów w toku postępowania. Wbrew twierdzeniom skarżących to jednak nie zaskarżony przepis, lecz przepisy kodeksu karnego, a zatem przepisy o charakterze materialnym, określają przedmiot ochrony prawno karnej. Przepisy te wskazują zarówno na chronione dobra prawne, jak też zakres zachowań zabronionych. Decydują o przyznaniu w konkretnej sprawie statusu pokrzywdzonego. Zatem to w przepisach kodeksu karnego poszukiwać należy odpowiedzi na pytanie, czy w związku z zarzutem popełnienia konkretnego przestępstwa osoba fizyczna albo prawna uzyskuje status pokrzywdzonego. Wskazują na to także sądy orzekające w niniejszej sprawie, uznając, że skarżący nie mogą nabyć statusu pokrzywdzonych ze względu na treść art. 233 § 1 k.k. i powszechnie przyjętą w tym zakresie wykładnię. Na nieporozumieniu polega zatem zarzut skarżących, sprowadzający się w istocie do żądania, by art. 49 § 1 k.p.k. zawierał enumeratywne wyliczenie sytuacji, w których następuje naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego. Przepis ten określa tymczasem jedynie skutki stwierdzenia wystąpienia owego naruszenia.
Rację mają skarżący podnosząc, że to w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowało się jednoznaczne uznanie, że dobrem chronionym przez art. 233 § 1 k.k. jest wyłącznie interes wymiaru sprawiedliwości. Tak przyjęta wykładnia wyklucza z kręgu pokrzywdzonych przestępstwem z art. 233 § 1 k.k. osoby fizyczne, w tym skarżących. Zarzuty zawarte w skardze konstytucyjnej mogłyby więc stać się przedmiotem kontroli w zakresie art. 233 § 1 k.k. Zauważyć należy jednak, że przepis ten nie został wskazany jako przedmiot kontroli w niniejszej skardze, co wyłącza rozpoznanie w tym zakresie. Zatem zarzuty skarżących, że art. 49 § 1 k.p.k. poprzez przyjętą w orzecznictwie sądowym wykładnię pozbawia ich statusu pokrzywdzonych, uznać należy za oczywiście bezzasadne, co na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) przesądza o niedopuszczalności nadania biegu skardze konstytucyjnej.

W tym stanie rzeczy, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.