Ts 35/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
434/5/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 18 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 35/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi Andrzeja S. w sprawie zgodności:
art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2 i 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 lutego 2009 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 7 Konstytucji.
Decyzją z 28 sierpnia 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał skarżącemu odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacaniu świadczenia pieniężnego od dnia 29 maja 2006 r., tj. od daty orzeczenia Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przyznającego skarżącemu jednorazowe świadczenie z tytułu wypadku przy pracy. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu - Wydział IV Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 listopada 2006 r. Wyrokiem z 26 kwietnia 2007 r. (sygn. akt IV Ua 4/07) Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu oddalił apelację wniesioną od wskazanego powyżej orzeczenia sądu I instancji. Od tego wyroku wniesiona została skarga kasacyjna, którą Sąd Najwyższy oddalił wyrokiem z 17 czerwca 2008 r. (sygn. akt I UK 322/07). Wyrok SN wraz z uzasadnieniem został skarżącemu doręczony w dniu 4 listopada 2008 r.
U podstaw wydanych w sprawie rozstrzygnięć znajduje się kwestionowany w skardze art. 85 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Cytowany przepis rozumiany w taki sposób, który pozwala traktować jako okoliczność zwalniającą organ ubezpieczeniowy od obowiązku zapłaty odsetek fakt błędnego zastosowania przepisów prawa przez organ ubezpieczeniowy, skorygowany następnie w wyniku sądowego postępowania odwoławczego, narusza zasadę równości oraz zasadę prawa do wynagradzania szkody za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, o której mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Naruszenia pierwszej ze wskazanych zasad upatruje skarżący w umożliwieniu jednej ze stron postępowania możliwości jego przedłużania bez narażenia się na zapłatę odsetek, podczas gdy uprawnienie takie nie przysługuje drugiej stronie (ubezpieczonemu). Sytuacja zaś, w której organ ubezpieczeniowy może uniknąć odpowiedzialności odsetkowej za błędne stosowanie prawa materialnego, prowadzi – w ocenie skarżącego – do naruszenia art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., zw. dalej ustawą o TK). Jednym z takich wymogów, wynikającym bezpośrednio z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest wniesienie skargi konstytucyjnej w ściśle określonym terminie, tj. w ciągu trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu orzeczenia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej od rozstrzygnięcia, z którego wydaniem doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności.
Wykładnia terminu „wyczerpanie drogi prawnej” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego nie budzi wątpliwości. Analiza tegoż orzecznictwa wskazuje bowiem jednoznacznie, iż do wyczerpania drogi prawnej dochodzi w momencie uzyskania prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysługujących skarżącemu zwyczajnych środków odwoławczych, przy czym skorzystanie oznacza wniesienie takiego środka przy spełnieniu wszystkich wymogów wynikających z danej procedury. Wniesienie innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych środków (np. kasacja w sprawach karnych, skarga kasacyjna w sprawach cywilnych, skarga o wznowienie postępowania, czy też skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego rozstrzygnięcia) wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1. Zaznaczyć także należy, iż przyjęcie odmiennego stanowiska, a zatem wprowadzenie wymogu skorzystania z wszystkich tego rodzaju środków przed wniesieniem skargi konstytucyjnej, doprowadziłoby do przedłużania stanu naruszenia prawa konstytucyjnego lub konstytucyjnej wolności na czas nieokreślony.
W sprawach rozpatrywanych w trybie postępowania cywilnego, jak miało to miejsce w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę kasacyjną, dla wyczerpania drogi prawnej warunkiem koniecznym i wystarczającym jest uzyskanie merytorycznego orzeczenia sądu II instancji. Podkreślić należy, że wejście w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) zmieniło charakter środka odwoławczego wnoszonego od orzeczenia sądu II instancji. W miejsce zwyczajnego środka zaskarżenia – „kasacji”, wszedł nadzwyczajny środek zaskarżenia – „skarga kasacyjna”, przy czym charakter tego środka wynika bezpośrednio z art. 3981 k.p.c., przesądzającego też o prawomocności orzeczenia sądu II instancji. W związku z powyższym należy przyjąć, że bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się w momencie doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu II instancji, przy czym wniesienie skargi kasacyjnej lub jakiegokolwiek innego nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 15 lutego 2007 r. i 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 129 i 130; 13 lutego 2007 r., Ts 162/06; OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60; postanowienie z 14 stycznia 2009 r., Ts 260/08, niepubl.).
Przenosząc powyższe ustalenia na grunt sprawy, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, stwierdzić należy, że wymóg wyczerpania drogi prawnej został spełniony w momencie uzyskania przez skarżącego wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu z dnia 26 kwietnia 2007 r. (sygn. akt IV Ua 4/07). Biorąc pod uwagę, iż wyrok Sądu Najwyższego wydany na skutek rozpatrzenia skargi kasacyjnej wniesionej przez skarżącego od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia został wydany w dniu 17 czerwca 2008 r. (sygn. akt I UK 322/07), zaś ze skargą konstytucyjną wystąpiono 4 lutego 2009 r., nie budzi wątpliwości fakt wniesienia tego środka prawnego przez skarżącego z przekroczeniem ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy. Podkreślić także należy, iż sam fakt wniesienia przez skarżącego skargi kasacyjnej nie wpływa na bieg trzymiesięcznego terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak na wstępie.
POSTANOWIENIE
z dnia 18 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 35/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi Andrzeja S. w sprawie zgodności:
art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2 i 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 4 lutego 2009 r. skarżący zakwestionował zgodność art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.) z art. 32 ust. 1, art. 77 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 7 Konstytucji.
Decyzją z 28 sierpnia 2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał skarżącemu odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacaniu świadczenia pieniężnego od dnia 29 maja 2006 r., tj. od daty orzeczenia Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, przyznającego skarżącemu jednorazowe świadczenie z tytułu wypadku przy pracy. Odwołanie złożone od powyższej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu - Wydział IV Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 23 listopada 2006 r. Wyrokiem z 26 kwietnia 2007 r. (sygn. akt IV Ua 4/07) Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu oddalił apelację wniesioną od wskazanego powyżej orzeczenia sądu I instancji. Od tego wyroku wniesiona została skarga kasacyjna, którą Sąd Najwyższy oddalił wyrokiem z 17 czerwca 2008 r. (sygn. akt I UK 322/07). Wyrok SN wraz z uzasadnieniem został skarżącemu doręczony w dniu 4 listopada 2008 r.
U podstaw wydanych w sprawie rozstrzygnięć znajduje się kwestionowany w skardze art. 85 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Cytowany przepis rozumiany w taki sposób, który pozwala traktować jako okoliczność zwalniającą organ ubezpieczeniowy od obowiązku zapłaty odsetek fakt błędnego zastosowania przepisów prawa przez organ ubezpieczeniowy, skorygowany następnie w wyniku sądowego postępowania odwoławczego, narusza zasadę równości oraz zasadę prawa do wynagradzania szkody za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, o której mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Naruszenia pierwszej ze wskazanych zasad upatruje skarżący w umożliwieniu jednej ze stron postępowania możliwości jego przedłużania bez narażenia się na zapłatę odsetek, podczas gdy uprawnienie takie nie przysługuje drugiej stronie (ubezpieczonemu). Sytuacja zaś, w której organ ubezpieczeniowy może uniknąć odpowiedzialności odsetkowej za błędne stosowanie prawa materialnego, prowadzi – w ocenie skarżącego – do naruszenia art. 77 ust. 1 Konstytucji.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest środkiem ochrony konstytucyjnych praw i wolności, którego rozpatrzenie uwarunkowane zostało spełnieniem szeregu przesłanek wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z przepisów ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., zw. dalej ustawą o TK). Jednym z takich wymogów, wynikającym bezpośrednio z art. 46 ust. 1 ustawy o TK, jest wniesienie skargi konstytucyjnej w ściśle określonym terminie, tj. w ciągu trzech miesięcy od daty doręczenia skarżącemu orzeczenia decydującego o wyczerpaniu drogi prawnej od rozstrzygnięcia, z którego wydaniem doszło do naruszenia przysługujących skarżącemu konstytucyjnych praw i wolności.
Wykładnia terminu „wyczerpanie drogi prawnej” w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego nie budzi wątpliwości. Analiza tegoż orzecznictwa wskazuje bowiem jednoznacznie, iż do wyczerpania drogi prawnej dochodzi w momencie uzyskania prawomocnego orzeczenia w konsekwencji skorzystania z przysługujących skarżącemu zwyczajnych środków odwoławczych, przy czym skorzystanie oznacza wniesienie takiego środka przy spełnieniu wszystkich wymogów wynikających z danej procedury. Wniesienie innych środków zaskarżenia, tzw. nadzwyczajnych środków (np. kasacja w sprawach karnych, skarga kasacyjna w sprawach cywilnych, skarga o wznowienie postępowania, czy też skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego rozstrzygnięcia) wykracza poza ramy „drogi prawnej”, o której mowa w art. 46 ust. 1. Zaznaczyć także należy, iż przyjęcie odmiennego stanowiska, a zatem wprowadzenie wymogu skorzystania z wszystkich tego rodzaju środków przed wniesieniem skargi konstytucyjnej, doprowadziłoby do przedłużania stanu naruszenia prawa konstytucyjnego lub konstytucyjnej wolności na czas nieokreślony.
W sprawach rozpatrywanych w trybie postępowania cywilnego, jak miało to miejsce w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę kasacyjną, dla wyczerpania drogi prawnej warunkiem koniecznym i wystarczającym jest uzyskanie merytorycznego orzeczenia sądu II instancji. Podkreślić należy, że wejście w życie ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) zmieniło charakter środka odwoławczego wnoszonego od orzeczenia sądu II instancji. W miejsce zwyczajnego środka zaskarżenia – „kasacji”, wszedł nadzwyczajny środek zaskarżenia – „skarga kasacyjna”, przy czym charakter tego środka wynika bezpośrednio z art. 3981 k.p.c., przesądzającego też o prawomocności orzeczenia sądu II instancji. W związku z powyższym należy przyjąć, że bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się w momencie doręczenia skarżącemu prawomocnego orzeczenia sądu II instancji, przy czym wniesienie skargi kasacyjnej lub jakiegokolwiek innego nadzwyczajnego środka zaskarżenia jest irrelewantne dla biegu tego terminu (zob. postanowienia TK z: 25 lipca 2006 r., Ts 143/06, OTK ZU nr 1/B/2007, poz. 55; 15 lutego 2007 r. i 16 maja 2007 r., Ts 144/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 129 i 130; 13 lutego 2007 r., Ts 162/06; OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 15; 4 października 2007 r., Ts 47/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 67; 27 listopada 2007 r., Ts 107/07, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 39; 27 listopada 2007 r., Ts 284/06, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 60; postanowienie z 14 stycznia 2009 r., Ts 260/08, niepubl.).
Przenosząc powyższe ustalenia na grunt sprawy, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną, stwierdzić należy, że wymóg wyczerpania drogi prawnej został spełniony w momencie uzyskania przez skarżącego wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Nowym Sączu z dnia 26 kwietnia 2007 r. (sygn. akt IV Ua 4/07). Biorąc pod uwagę, iż wyrok Sądu Najwyższego wydany na skutek rozpatrzenia skargi kasacyjnej wniesionej przez skarżącego od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia został wydany w dniu 17 czerwca 2008 r. (sygn. akt I UK 322/07), zaś ze skargą konstytucyjną wystąpiono 4 lutego 2009 r., nie budzi wątpliwości fakt wniesienia tego środka prawnego przez skarżącego z przekroczeniem ustawowego terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy. Podkreślić także należy, iż sam fakt wniesienia przez skarżącego skargi kasacyjnej nie wpływa na bieg trzymiesięcznego terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną.
Biorąc powyższe pod uwagę, należało orzec jak na wstępie.