Pełny tekst orzeczenia

452/6/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 23 października 2009 r.
Sygn. akt Ts 125/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Tomasza R. w sprawie zgodności:
art. 133 w związku z art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze zm.) w zakresie, w jakim zaskarżone przepisy uniemożliwiają byłym członkom zarządu osób prawnych udział w charakterze strony w postępowaniu podatkowym odnoszącym się do tych osób prawnych, w których pełnili obowiązki członków organów zarządzających, mimo nałożenia na nich odpowiedzialności majątkowej za zaległości podatkowe za okres, w którym pełnili obowiązki członków zarządów w tych podmiotach, z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.


UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 16 kwietnia 2008 r. Tomasz R. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 133 w związku z art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze zm.; dalej: o.p.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 oraz art. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Skarżący podnosi, że zaskarżone przepisy w zakresie, w jakim uniemoliwiają byłym członkom zarządu spółek kapitałowych udział w charakterze strony w postępowaniu podatkowym (dotyczącym spółki), mającym na celu wydanie decyzji wymiarowej za okres, w którym pełnili obowiązki członków zarządu, narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego – w tym wywodzone z niej zasady przyzwoitej legislacji oraz zasadę zaufania obywateli do państwa, zwłaszcza przez pozostawienie organowi podatkowemu zbyt wielkiej swobody interpretacji odnośnie do przyznawania osobom trzecim statusu strony. Zdaniem skarżącego kwestionowane przepisy w wyżej wymienionym zakresie naruszają również zasadę określoności przepisów. Skarżący wskazuje także na naruszenie zasady równości wobec prawa, wyrażającej się w nierównym traktowaniu byłych i obecnych członków zarządu spółki kapitałowej – wobec których toczy się postępowanie kontrolne, polegające na dyskryminowaniu byłego członka zarządu przez niedopuszczenie go do postępowania, z którego może wynikać jego odpowiedzialność podatkowa. Skarżący zarzuca również skarżonym przepisom naruszenie zasady prawa do sądu przez odebranie byłemu członkowi zarządu przymiotu strony, a co za tym idzie – uniemożliwienie skutecznej realizacji prawa do obrony jego interesów w trakcie postępowania kontrolnego, które dotyczy – zdaniem skarżącego – bezpośrednio jego sfery prawnej.
Skarga konstytucyjna została skierowana w oparciu o następujący stan faktyczny sprawy.
Tomasz R., działając jako były Prezes Zarządu ARKAW sp. z o.o., wystąpił, na podstawie art. 240 § 1 pkt 4 w związku z art. 241 § 1 i 2 pkt 1 o.p., z wnioskiem o wznowienie postępowania kontrolnego ze względu na to, że jako członek zarządu spółki w okresie, którego dotyczyła kontrola podatkowa, nie został zawiadomiony o toczącym się postępowaniu. W ten sposób – wywodzi skarżący – pozbawiono go możliwości udziału w postępowaniu. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Zielonej Górze decyzją z 16 grudnia 2005 r. (nr III-431-293/2003/2005/1) odmówił wznowienia postępowania. Od powyższej decyzji skarżący wniósł odwołanie do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej, który decyzją z 27 marca 2006 r. (nr KS-9/8571-PPBN-137/66/06/2/TP) postanowił utrzymać w mocy decyzję organu I instancji. Na decyzję organu II instancji Tomasz R. wniósł skargę, która została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 24 sierpnia 2006 r. (sygn. akt III SA/Wa 1803/06). Od powyższego wyroku została wniesiona przez Tomasza R. skarga kasacyjna, którą Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wyrokiem z 12 grudnia 2007 r. (sygn. akt I FSK 76/07).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Prawo wniesienia skargi konstytucyjnej, zagwarantowane przez art. 79 ust. 1 Konstytucji przysługuje każdemu, czyje prawa lub wolności określone Konstytucją zostały naruszone wskutek wydania ostatecznego orzeczenia opartego na zaskarżonym przepisie. Przesłanki formalne skargi konstytucyjnej zawarte są w ustawie z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Brak spełnienia przesłanek wynikających z art. 79 ust. 1 Konstytucji lub art. 46-47 ustawy o TK skutkuje, zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, wydaniem postanowienia o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego niniejsza skarga konstytucyjna powyżej opisanych wymogów nie spełnia. Skarżący podstawą skargi uczynił bowiem przepisy, które albo nie pozostają w związku treściowym z przedmiotem zaskarżenia, albo nie są samoistnym źródłem praw podmiotowych.

2. W pierwszej kolejności Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zasadnicze wątpliwości budzi sformułowanie przez skarżącego przedmiotu skargi. W jej petitum bowiem skarżący kwestionuje art. 133 w związku z art. 116 o.p. Z kolei z uzasadnienia pisma procesowego wynika, że skarżący zarzuca niekonstytucyjność jedynie art. 133 § 1 o.p. w związku z art. 116 o.p. Ponadto Trybunał wskazuje, że art. 133 § 2 i 3 o.p. nie był podstawą rozstrzygnięcia zarówno sądów administracyjnych, jak i organów podatkowych. Skarga w zakresie, w jakim dotyczy art. 133 § 2 i 3 o.p., nie może zatem podlegać merytorycznemu rozpoznaniu.

3. Wśród wzorców kontroli skarżący wskazał na art. 2 Konstytucji (w kontekście wywodzonej z niego zasady przyzwoitej legislacji oraz zaufania obywateli do państwa). Jak wynika z utrwalonego już orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, wskazane zasady nie tworzą praw lub wolności o charakterze podmiotowym, które uzasadniałyby żądanie określonego zachowania ze strony państwa. Stanowią one jedynie swoiste nakazy w kierunku prawodawcy, zobowiązujące do zachowania określonych standardów, takich jak jasność, zrozumiałość czy niesprzeczność regulacji. Uczynienie z art. 2 Konstytucji samoistnej podstawy skargi konstytucyjnej w ocenie Trybunału należy uznać za nieprawidłowe (por. postanowienia TK z: 21 maja 2007 r., Ts 238/06, OTK ZU nr 4/B/2008, poz. 142; 18 września 2007 r., Ts 247/06, OTK ZU nr 1/B/2008, poz. 27; 16 września 2008 r., Ts 213/07, OTK ZU nr 5/B/2008, poz. 209). Analogiczne wnioski należy odnieść do art. 31 ust. 3 Konstytucji.

4. Kolejnym przywołanym przez skarżącego wzorcem kontroli jest art. 32 Konstytucji. Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, możliwość powołania wskazanego artykułu jako podstawy skargi konstytucyjnej jest dopuszczalna pod warunkiem, że skarżący wskaże, jakie konstytucyjne prawo lub wolność o charakterze podmiotowym zostały ukształtowane w sposób naruszający zasadę równości. Uzasadniając tę tezę, wyrażoną w wydanym w pełnym składzie postanowieniu z 24 października 2001 r. (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001 poz. 225), Trybunał Konstytucyjny wskazał: „Uznając […] prawo do równego traktowania za konstytucyjne prawo jednostki Trybunał Konstytucyjny podkreśla, iż ma ono charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej”.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego tego rodzaju doprecyzowanie nie nastąpiło. Skarżący nie wskazał żadnej konkretnej wolności lub prawa konstytucyjnego o charakterze podmiotowym, w zakresie których doszło do naruszenia zasady równości, co uniemożliwia tym samym przyjęcie, iż powołany artykuł został prawidłowo uczyniony podstawą skargi konstytucyjnej.

5. Skarżący wskazuje również, że art. 133 o.p. narusza takie elementy konstytucyjnego prawa do sądu, jak prawo dostępu do sądu czy prawo do odpowiedniego ukształtowania procedury, a nadto, że przepis ten zamyka drogę sądową dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Rozważania powyższe abstrahują od różnic istniejących między postępowaniem administracyjnym a sądowoadministracyjnym, ich istoty i celów. Realizacja prawa do sądu w postępowaniu administracyjnym polega na tym, iż uprawnionemu przysługuje prawo do rozpatrzenia jego sprawy przez sąd administracyjny i skontrolowanie legalności decyzji wydanej przez organ administracji publicznej w jego sprawie (por. postanowienie TK z 8 lutego 2000 r., Ts 180/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 54; wyroki TK z: 12 maja 2003 r., SK 38/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 38; 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39). Zaskarżone przepisy odnoszą się wprost do postępowania podatkowego i statusu stron w tym postępowaniu nie rzutują więc na dostęp skarżącego do sądu. Ponadto, należy zwrócić uwagę, że standardy wynikające z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji nie dotyczą przesądowego etapu postępowania i dlatego Trybunał Konstytucyjny stwierdza, iż powołane jako podstawa skargi konstytucyjnej art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji – muszą zostać uznane za niespełniające wymogu wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK z uwagi na ich nieadekwatność.


6. Niezależnie od powyższego, Trybunał Konstytucyjny przypomina, że regulacja stanowiąca przedmiot skargi była już poddana kontroli konstytucyjności. W wyroku z 26 maja 2009 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że: „art. 133 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa nie jest niezgodny z art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2 oraz z art. 64 w związku z art. 21 ust. 1 Konstytucji” (SK 32/07, OTK ZU nr 5/A/2009, poz. 70).

Mając na uwadze powyższe, należy uznać, że w sprawie zachodzi przesłanka zbędności orzekania – ne bis in idem. W przypadku jej zaistnienia Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny celowości prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta (por. postanowienia TK z: 4 maja 2006 r., SK 53/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 60; 5 września 2007 r., Ts 102/06, OTK ZU nr 6/B/2008, poz. 221; 11 marca 2008 r., Ts 299/07, OTK ZU nr 2/B/2008, poz. 84).

7. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozstrzyganie o zgodności art. 133 § 1 w związku z art. 116 o.p. z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji jest zbędne, albowiem podniesione w niniejszej skardze zagadnienia związane z odmową przyznania statusu strony przez byłych członków zarządu spółek kapitałowych w postępowaniu mającym na celu wydanie decyzji wymiarowej, określającej zaległość podatkową spółki, były już przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny podtrzymuje swoje wcześniejsze stanowisko, zgodnie z którym art. 133 § 1 o.p. nie rzutuje w jakikolwiek sposób na ograniczenie dostępu do sądu.

Biorąc wszystkie powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.