Pełny tekst orzeczenia

179/3/B/2009


POSTANOWIENIE
z dnia 15 kwietnia 2009 r.
Sygn. akt Ts 208/07

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Ewa Łętowska,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością AD LOCUM o zbadanie zgodności:
art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) i art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

Skarżąca wniosła do Trybunału Konstytucyjnego 13 września 2007 r. skargę konstytucyjną, w której zarzuciła, że art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) w związku z art. 21 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) w zakresie, w jakim wymienione przepisy stosowane w związku ze sobą wywołują skutek w postaci odrzucenia bez wezwania środka odwoławczego lub środka zaskarżenia, podlegającego opłacie w wysokości stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia są sprzeczne z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zgodnie z zaskarżonym art. 1302 § 3 k.p.c. sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty pismo wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego, środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie, skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na orzeczenie referendarza sądowego) podlegające opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej, obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia, natomiast na podstawie art. 21 u.k.s.c. końcówkę opłaty zaokrągla się w górę do pełnego złotego. W ocenie skarżącej przepisy te stosowane w związku ze sobą uniemożliwiają korzystanie z konstytucyjnego prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, prawa do dochodzenia naruszonych praw lub wolności na drodze sądowej, prawa do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji oraz prawa do co najmniej dwuinstancyjnego postępowania sądowego i wywołują niewspółmiernie surowe skutki (odrzucenie apelacji) w stosunku do wagi uchybienia (brak zaokrąglenia) – drobnego i w istocie rzeczy niemającego żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Podkreśla ona także, że zgodnie z art. 13 u.k.s.c. opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe i wynosi ona 5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, a art. 21 u.k.s.c. w sposób nieuprawiony podwyższa wysokość opłaty stosunkowej. Jej zdaniem powinien on być zaliczany do czynności technicznych, uzupełniających i nie podlegać rygorowi z art. 1302 § 3 k.p.c. Tylko taka wykładania tego przepisu powoduje, że jest on sprzeczny z Konstytucją. Skarżąca stoi na stanowisku, że wymóg zaokrąglenia opłaty w górę do pełnego złotego nie może być traktowany zbyt formalistycznie, ponieważ uniemożliwiałoby to merytoryczne rozpoznanie sprawy, a odrzucenie apelacji sporządzonej przez fachowego pełnomocnika może mieć miejsce tylko wyjątkowo, gdy wymogi art. 1302 § 3 k.p.c. nie zostały w ogóle spełnione, tzn. kiedy nie wniesiono w ogóle opłaty od apelacji albo kiedy wniesiona opłata nie spełnia wymogów art. 13 u.k.s.c. Przywołuje na poparcie swojej tezy orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące wymogów formalnych apelacji wynikających z art. 3701 k.p.c. oraz orzecznictwo Trybunału wskazujące, że niekonstytucyjne są przepisy przewidujące zbyt surową sankcję w stosunku do wielkości uchybienia oraz zalecające dokonywać wykładni przepisów zgodnie z celem, dla którego zostały one uchwalone. W jej ocenie, regulacja zawarta w art. 21 u.k.s.c. przewiduje dopłatę, a nie opłatę sądową.
Skarżąca wniosła skargę konstytucyjną w związku z odrzuceniem jej apelacji od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa z 26 stycznia 2007 r. (sygn. akt XVI C 246/06) przez tenże Sąd postanowieniem z 6 marca 2007 r. (sygn. akt jw.) ze względu na wniesienie opłaty w kwocie 1146,20 zł, podczas gdy – zgodnie z art. 21 u.k.s.c. – należało uiścić kwotę 1147 zł. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z 12 czerwca 2007 r. (sygn. akt V Cz 1509/07).

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Negatywną przesłankę rozpoznania sprawy przez Trybunał Konstytucyjny stanowi zbędność orzekania, obejmująca w szczególności sytuację, w której Trybunał orzekł uprzednio jednoznacznie i wyczerpująco w przedmiocie zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją (por. postanowienia TK z: 21 stycznia 1998 r., K. 33/97, OTK ZU nr 1/1998, poz. 8; 21 grudnia 1999 r., K. 29/98, OTK ZU nr 7/1999, poz. 172; 12 grudnia 2005 r., SK 4/03, OTK ZU nr 11/A/2005, poz. 143 i wyrok TK z 5 września 2006 r., K 51/05, OTK ZU nr 8/A/2006, poz. 100). Okoliczność ta w niniejszym przypadku zachodzi w związku z wydaniem przez Trybunał wyroku z 17 listopada 2008 r. (SK 33/07, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 154), w którym stwierdzono, że art. 1302 § 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewiduje, że sąd odrzuca nieopłaconą apelację wniesioną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego bez uprzedniego wezwania o uiszczenie należnej opłaty, jest zgodny z art. 2, art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji. Tym samym został już przez Trybunał rozpoznany zarzut naruszenia prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji), prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (art. 78 Konstytucji), jak też zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Trybunał stwierdził, że rygoryzm przewidziany dla pism procesowych wnoszonych przez profesjonalnego pełnomocnika, ustanowiony w art. 1302 § 3 k.p.c., nie może być uznany za nadmierny, ze względu na uprawnione założenie, że będzie on działał fachowo, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą oraz należytą starannością. Brak jest – w ocenie Trybunału – podstaw do uznania, że nałożony przez ustawodawcę rygoryzm związany z odrzuceniem nieopłaconej apelacji wniesionej przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika narusza prawo do zaskarżenia orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji, a tym samym prawo do sądu.
Nie zmienia tej oceny wskazanie przez skarżącą jako dodatkowego wzorca kontroli art. 176 ust. 1 Konstytucji, gdyż nie rodzi on samodzielnego prawa podmiotowego, którego ochronie służyłaby skarga konstytucyjna. Jego funkcja w tym trybie badania konstytucyjności norm może polegać tylko na doprecyzowaniu prawa do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji (wynikającego z art. 78 Konstytucji) przez wymóg dwóch instancji sądowych. Zarzut naruszenia tak skonstruowanego prawa podmiotowego został już, jak Trybunał wskazał powyżej, rozpoznany w sprawie SK 33/07.
Nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu nie uzasadniają również zarzuty kierowane przez skarżącą przeciwko art. 21 u.k.s.c. U ich podstaw leży założenie, że ma on, czy też co najmniej powinien mieć, znaczenie porządkowe i trzeciorzędne w stosunku do art. 13 u.k.s.c. Teza taka nie jest uprawniona; obydwie normy znajdują się bowiem w akcie prawnym rangi ustawowej, regulują to samo zagadnienie (wysokość opłat w sprawach cywilnych) i brak jakichkolwiek, poza przekonaniem samej skarżącej, podstaw do interpretacji jednej z nich jako mającej wyższą rangę w stosunku do drugiej. Stosunek wagi uchybienia (tu: zaniżenie opłaty o 80 gr) do grożącej za nie sankcji wynika natomiast wyłącznie z art. 1302 § 3 k.p.c. W cytowanym powyżej wyroku w sprawie SK 33/07 Trybunał uznał już jednak, że odrzucenie apelacji nie jest – w świetle całości regulacji – sankcją nadmiernie rygorystyczną, jeżeli środek ten został wniesiony przez profesjonalnego pełnomocnika.

Z powyższych względów, na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.) należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.