Ts 398/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
348/4/B/2009
POSTANOWIENIE
z dnia 29 czerwca 2009 r.
Sygn. akt Ts 398/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marii M. o zbadanie zgodności:
§ 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 27, poz. 199, ze zm.) z art. 2, art. 32 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 grudnia 2008 r. skarżąca wniosła o uznanie § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 27, poz. 199, ze zm.; dalej: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości) za sprzeczny z art. 2, art. 32 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 9 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.). Zaskarżony przepis ma następujące brzmienie „Opłaty sądowe w sprawach cywilnych uiszcza się w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów sądu albo w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu lub w formie znaków o odpowiedniej wartości wykonanych według ustalonego wzoru, zwanych dalej »znakami opłaty sądowej«. Skarżąca podnosi, że norma ta uniemożliwia jej uiszczenie opłaty sądowej poprzez potrącenie oczywistego zadłużenia sądu w tej samej sprawie, mimo że sąd zadłużenia nie zwrócił, choć był do tego w świetle ustawy zobligowany. W ocenie skarżącej orzeczenie wydane w jej sprawie na tej podstawie narusza prawo do sądu przez nieodpowiednie ukształtowanie procedury i rodzi swoistą bezkarność bezprawnych działań sądów, polegających na przetrzymywaniu przez wiele miesięcy kwot niezwróconych opłat sądowych. W ten sposób – w przekonaniu skarżącej – sądy w zakresie innym niż wymiar sprawiedliwości zostają postawione w sytuacji uprzywilejowania; mogą być dłużnikami i to dłużnikami, od których nie można żądać spłaty zadłużenia przez kompensatę bezspornych wierzytelności przysługujących obywatelowi. Skarżąca podkreśla, że w sytuacji potrącenia wierzytelności odpowiednia kwota znajduje się już na rachunku sądu, przez co strona nie może skorzystać z własnych środków finansowych. Do naruszenia zasady równości dochodzi na gruncie zaskarżonego przepisu – w myśl poglądu skarżącej – przez uprzywilejowanie sądu w stosunku do strony postępowania w zakresie przekraczającym działalność orzeczniczą. Argumentację skargi konstytucyjnej wspiera przywołanie uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 29 kwietnia 2008 r. (SK 11/07, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 47). Skarżąca poddaje również w wątpliwość, czy takie ograniczenie sposobu uiszczania opłat sądowych mieści się w granicach delegacji ustawowej, skoro obejmuje ona jedynie określenie sposobu ich wnoszenia.
Powyższe wątpliwości skarżąca powzięła w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Rejonowy w Krośnie wyrokiem z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt V GC 73/08) wydanym w postępowaniu nakazowym oddalił powództwo skarżącej o zapłatę. Postanowieniem z 5 sierpnia 2008 r. Sąd Rejonowy w Krośnie (sygn. akt jw.) odrzucił apelację skarżącej ze względu na jej nieopłacenie; wymogu opłacenia, w ocenie sądu, nie mógł zastąpić wniosek o zaliczenie na poczet opłaty od apelacji niezwróconego wpisu od wniosku. Zażalenie na to postanowienie, z identycznym uzasadnieniem, oddalił Sąd Okręgowy w Krośnie postanowieniem z 26 września 2008 r. (sygn. akt VIII Gz 31/08).
Do skargi konstytucyjnej skarżąca dołączyła wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Krośnie z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt V GC 73/08), wskazując, że jego wykonanie w przypadku uwzględnienia skargi wywoła nieodwracalne skutki prawne.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna, uregulowana w art. 79 ust. 1 Konstytucji, stanowi szczególny środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, które zostały naruszone wskutek orzeczenia sądu lub organu administracji wydanego na podstawie zaskarżonej normy. Obowiązek określenia naruszonego prawa oraz sposobu jego naruszenia, wynikającego z ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego, spoczywa na skarżącym, w myśl art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Niezgodność z Konstytucją zaskarżonego § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości skarżąca upatruje w braku wskazania, że wniesienie opłaty sądowej może nastąpić również przez zaliczenie na jej poczet niezwróconych opłat sądowych uiszczonych uprzednio w tej samej sprawie. W ocenie Trybunału, takie ujęcie nie spełnia wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK wymogu wskazania ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego zapadło ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącej. Przedstawione przez skarżącą żądanie zmierza bowiem do uzupełnienia zaskarżonej normy o inny, dodatkowy sposób wnoszenia opłat sądowych. Tymczasem Trybunał wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie, że pełni jedynie funkcję „ustawodawcy negatywnego”, eliminującego z porządku prawnego normy sprzeczne z normami systemowo wyższymi, w szczególności z Konstytucją, nie dysponuje natomiast kompetencją do ich stanowienia (por. wyroki TK z: 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251; 21 lipca 2004 r., K 16/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 68; 8 listopada 2005 r., SK 25/02, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 112; 24 maja 2006 r., K 5/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 59, 9 grudnia 2008 r., SK 43/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 175 oraz postanowienia TK z: 9 lipca 2002 r., K 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 55; 11 grudnia 2002 r., SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98; 29 listopada 2005 r., P 10/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 127 i 17 października 2007 r., P 29/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 116). Z tego względu poza zakresem uprawnień Trybunału pozostaje dodanie do zaskarżonego przepisu pożądanej przez skarżącą regulacji, co w konsekwencji skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Trybunał nie podziela poglądu skarżącej o podobieństwie zarzutu niekonstytucyjności przedstawionego w niniejszej skardze konstytucyjnej do problemu rozstrzyganego w sprawie SK 11/07. Należy bowiem zwrócić uwagę, że kluczowym argumentem przesądzającym o niezgodności z Konstytucją zaskarżonego § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w zakresie zwrotu „właściwego” (sądu) była niedookreśloność tego sformułowania, prowadząca do swobodnej interpretacji i budząca niepewność, czy „właściwym sądem” w jego rozumieniu był sąd, do którego kierowano podlegające opłacie pismo (sąd I instancji), czy sąd właściwy do merytorycznego rozpoznania przestawionej w nim sprawy (sąd II instancji). Tego rodzaju wątpliwość nie powstaje natomiast na tle okoliczności sprawy, w związku z którą skarżąca wniosła skargę konstytucyjną. Należy także mieć na uwadze, że w postanowieniu z 21 lutego 2007 r. (I CZ 1/07, LEX nr 274235) Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązująca u.k.s.c. oraz zaskarżone rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości nie przewidują jako sposobu uiszczania opłat sądowych zaliczenia na poczet tych opłat wcześniej nienależnie uiszczonych w tej samej sprawie innych opłat lub należności stron z tytułu wydatków stanowiących różnicę między kosztami pobranymi od strony a kosztami należnymi.
Ze względu na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Krośnie z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt V GC 73/08) nie zasługuje na uwzględnienie. Na marginesie Trybunał zwraca uwagę, że zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału, postanowienie tymczasowe może zostać wydane w stosunku do orzeczenia wskazanego w skardze konstytucyjnej jako ostateczne (por. postanowienia TK z: 14 grudnia 2004 r., SK 26/02, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 121 i 11 czerwca 2008 r., SK 28/08, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 92). Skarżąca w niniejszej sprawie przedstawia zarzuty dotyczące odrzucenia apelacji z powodów fiskalnych, tymczasem domaga się wstrzymania merytorycznego wyroku sądu I instancji, od którego wniosła (odrzuconą) apelację.
Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.
POSTANOWIENIE
z dnia 29 czerwca 2009 r.
Sygn. akt Ts 398/08
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Mirosław Granat,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Marii M. o zbadanie zgodności:
§ 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 27, poz. 199, ze zm.) z art. 2, art. 32 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 19 grudnia 2008 r. skarżąca wniosła o uznanie § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 27, poz. 199, ze zm.; dalej: rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości) za sprzeczny z art. 2, art. 32 i art. 45 ust. 1 Konstytucji oraz art. 9 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.). Zaskarżony przepis ma następujące brzmienie „Opłaty sądowe w sprawach cywilnych uiszcza się w formie bezgotówkowej na rachunek bieżący dochodów sądu albo w formie wpłaty gotówkowej, bezpośrednio w kasie sądu lub w formie znaków o odpowiedniej wartości wykonanych według ustalonego wzoru, zwanych dalej »znakami opłaty sądowej«. Skarżąca podnosi, że norma ta uniemożliwia jej uiszczenie opłaty sądowej poprzez potrącenie oczywistego zadłużenia sądu w tej samej sprawie, mimo że sąd zadłużenia nie zwrócił, choć był do tego w świetle ustawy zobligowany. W ocenie skarżącej orzeczenie wydane w jej sprawie na tej podstawie narusza prawo do sądu przez nieodpowiednie ukształtowanie procedury i rodzi swoistą bezkarność bezprawnych działań sądów, polegających na przetrzymywaniu przez wiele miesięcy kwot niezwróconych opłat sądowych. W ten sposób – w przekonaniu skarżącej – sądy w zakresie innym niż wymiar sprawiedliwości zostają postawione w sytuacji uprzywilejowania; mogą być dłużnikami i to dłużnikami, od których nie można żądać spłaty zadłużenia przez kompensatę bezspornych wierzytelności przysługujących obywatelowi. Skarżąca podkreśla, że w sytuacji potrącenia wierzytelności odpowiednia kwota znajduje się już na rachunku sądu, przez co strona nie może skorzystać z własnych środków finansowych. Do naruszenia zasady równości dochodzi na gruncie zaskarżonego przepisu – w myśl poglądu skarżącej – przez uprzywilejowanie sądu w stosunku do strony postępowania w zakresie przekraczającym działalność orzeczniczą. Argumentację skargi konstytucyjnej wspiera przywołanie uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 29 kwietnia 2008 r. (SK 11/07, OTK ZU nr 3/A/2008, poz. 47). Skarżąca poddaje również w wątpliwość, czy takie ograniczenie sposobu uiszczania opłat sądowych mieści się w granicach delegacji ustawowej, skoro obejmuje ona jedynie określenie sposobu ich wnoszenia.
Powyższe wątpliwości skarżąca powzięła w związku z następującym stanem faktycznym. Sąd Rejonowy w Krośnie wyrokiem z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt V GC 73/08) wydanym w postępowaniu nakazowym oddalił powództwo skarżącej o zapłatę. Postanowieniem z 5 sierpnia 2008 r. Sąd Rejonowy w Krośnie (sygn. akt jw.) odrzucił apelację skarżącej ze względu na jej nieopłacenie; wymogu opłacenia, w ocenie sądu, nie mógł zastąpić wniosek o zaliczenie na poczet opłaty od apelacji niezwróconego wpisu od wniosku. Zażalenie na to postanowienie, z identycznym uzasadnieniem, oddalił Sąd Okręgowy w Krośnie postanowieniem z 26 września 2008 r. (sygn. akt VIII Gz 31/08).
Do skargi konstytucyjnej skarżąca dołączyła wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymaniu wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Krośnie z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt V GC 73/08), wskazując, że jego wykonanie w przypadku uwzględnienia skargi wywoła nieodwracalne skutki prawne.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna, uregulowana w art. 79 ust. 1 Konstytucji, stanowi szczególny środek ochrony konstytucyjnych praw i wolności, które zostały naruszone wskutek orzeczenia sądu lub organu administracji wydanego na podstawie zaskarżonej normy. Obowiązek określenia naruszonego prawa oraz sposobu jego naruszenia, wynikającego z ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie skarżącego, spoczywa na skarżącym, w myśl art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Niezgodność z Konstytucją zaskarżonego § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości skarżąca upatruje w braku wskazania, że wniesienie opłaty sądowej może nastąpić również przez zaliczenie na jej poczet niezwróconych opłat sądowych uiszczonych uprzednio w tej samej sprawie. W ocenie Trybunału, takie ujęcie nie spełnia wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK wymogu wskazania ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego zapadło ostateczne orzeczenie w sprawie skarżącej. Przedstawione przez skarżącą żądanie zmierza bowiem do uzupełnienia zaskarżonej normy o inny, dodatkowy sposób wnoszenia opłat sądowych. Tymczasem Trybunał wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie, że pełni jedynie funkcję „ustawodawcy negatywnego”, eliminującego z porządku prawnego normy sprzeczne z normami systemowo wyższymi, w szczególności z Konstytucją, nie dysponuje natomiast kompetencją do ich stanowienia (por. wyroki TK z: 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251; 21 lipca 2004 r., K 16/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 68; 8 listopada 2005 r., SK 25/02, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 112; 24 maja 2006 r., K 5/05, OTK ZU nr 5/A/2006, poz. 59, 9 grudnia 2008 r., SK 43/07, OTK ZU nr 10/A/2008, poz. 175 oraz postanowienia TK z: 9 lipca 2002 r., K 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 55; 11 grudnia 2002 r., SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98; 29 listopada 2005 r., P 10/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 127 i 17 października 2007 r., P 29/07, OTK ZU nr 9/A/2007, poz. 116). Z tego względu poza zakresem uprawnień Trybunału pozostaje dodanie do zaskarżonego przepisu pożądanej przez skarżącą regulacji, co w konsekwencji skutkuje odmową nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Trybunał nie podziela poglądu skarżącej o podobieństwie zarzutu niekonstytucyjności przedstawionego w niniejszej skardze konstytucyjnej do problemu rozstrzyganego w sprawie SK 11/07. Należy bowiem zwrócić uwagę, że kluczowym argumentem przesądzającym o niezgodności z Konstytucją zaskarżonego § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w zakresie zwrotu „właściwego” (sądu) była niedookreśloność tego sformułowania, prowadząca do swobodnej interpretacji i budząca niepewność, czy „właściwym sądem” w jego rozumieniu był sąd, do którego kierowano podlegające opłacie pismo (sąd I instancji), czy sąd właściwy do merytorycznego rozpoznania przestawionej w nim sprawy (sąd II instancji). Tego rodzaju wątpliwość nie powstaje natomiast na tle okoliczności sprawy, w związku z którą skarżąca wniosła skargę konstytucyjną. Należy także mieć na uwadze, że w postanowieniu z 21 lutego 2007 r. (I CZ 1/07, LEX nr 274235) Sąd Najwyższy wskazał, że obowiązująca u.k.s.c. oraz zaskarżone rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości nie przewidują jako sposobu uiszczania opłat sądowych zaliczenia na poczet tych opłat wcześniej nienależnie uiszczonych w tej samej sprawie innych opłat lub należności stron z tytułu wydatków stanowiących różnicę między kosztami pobranymi od strony a kosztami należnymi.
Ze względu na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej wniosek o wydanie postanowienia tymczasowego o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Krośnie z 3 czerwca 2008 r. (sygn. akt V GC 73/08) nie zasługuje na uwzględnienie. Na marginesie Trybunał zwraca uwagę, że zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału, postanowienie tymczasowe może zostać wydane w stosunku do orzeczenia wskazanego w skardze konstytucyjnej jako ostateczne (por. postanowienia TK z: 14 grudnia 2004 r., SK 26/02, OTK ZU nr 11/A/2004, poz. 121 i 11 czerwca 2008 r., SK 28/08, OTK ZU nr 5/A/2008, poz. 92). Skarżąca w niniejszej sprawie przedstawia zarzuty dotyczące odrzucenia apelacji z powodów fiskalnych, tymczasem domaga się wstrzymania merytorycznego wyroku sądu I instancji, od którego wniosła (odrzuconą) apelację.
Z powyższych względów, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 1 oraz art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK należało odmówić skardze konstytucyjnej nadania dalszego biegu.