Ts 4/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
206/3/B/2010
POSTANOWIENIE
z dnia 23 marca 2010 r.
Sygn. akt Ts 4/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Eugeniusza K. w sprawie zgodności:
art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) z art. 2, art. 32 oraz art. 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 2 stycznia 2009 r. skarżący zarzucił art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS), rozumianemu w ten sposób, że okres prowadzenia działalności gospodarczej (bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne) w czasie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie może być uznany za okres bezskładkowy, podczas gdy na podstawie art. 6 ust. 1 tej ustawy okresem składkowym jest okres pozarolniczej działalności gospodarczej objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za który opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w którym występowało zwolnienie od płacenia składki, sprzeczność z art. 2, art. 32 oraz art. 67 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Olsztynie decyzją z 20 marca 2008 r. (znak: 07007369-1/25/I) ustalił ponownie wysokość przysługującego skarżącemu świadczenia rentowego i dokonał jego waloryzacji. W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji skarżący zakwestionował wymiar okresów nieskładkowych uwzględnionych przy obliczeniu wysokości jego renty z tytułu niezdolności do pracy. Uznał, że także okres prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej w dacie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, w którym to okresie nie były przez niego opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, powinien być traktowany jako okres nieskładkowy. Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 12 czerwca 2008 r. (sygn. akt IV U 867/08) oddalił odwołanie wniesione przez skarżącego, podnosząc, że art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS enumeratywnie wylicza okresy uznawane przez ustawodawcę za okresy nieskładkowe i nie zalicza do nich okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy ani okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Apelacja złożona od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z 9 września 2008 r. (sygn. akt III AUa 718/08), który w uzasadnieniu przychylił się do ustaleń faktycznych i prawnych poczynionych przez sąd I instancji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 lutego 2009 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej, m.in. poprzez określenie, w jaki sposób zaskarżony przepis narusza zasadę równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego.
W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżący wskazał, że doszło do naruszenia zasady równości w ten sposób, że zróżnicowano – w oparciu o unormowania art. 6 ust. 2 pkt 14 zaskarżonej ustawy – osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w zależności od daty jej prowadzenia. W lepszej sytuacji są osoby, które prowadziły tę działalność przed 15 listopada 1991 r., którym ten okres – także w przypadku zwolnienia z obowiązku opłacania składek – zaliczany jest jako okres składkowy, od osób, które – tak jak skarżący – prowadziły działalność po tym okresie. W dalszej kolejności skarżący wskazuje, że w sytuacji, w której przyjmuje się jako okres składkowy – pomimo braku faktycznego uiszczenia składek – prowadzenie pozarolnicznej działalności gospodarczej przed 15 listopada 1991 r. oraz prowadzenie tej działalności po tym okresie (przy uiszczaniu składek), „elementarne zasady równości wobec prawa wymagają, aby co najmniej okresem nieskładkowym był okres prowadzenia takiej działalności, w wyniku której istnieje zwolnienie prawem przewidziane od obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne (…)”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżący dochodzi stwierdzenia niezgodności z Konstytucją art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim przepis ten nie uznaje za okres nieskładkowy okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po 15 listopada 1991 r. przez osobę zwolnioną z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne. Przedmiotem skargi jest zatem tzw. pominięcie prawodawcze, które – zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – może stanowić przedmiot kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.
Analiza uzasadnienia skargi konstytucyjnej i pisma nadesłanego w celu uzupełnienia jej braków wskazuje, że skarżący naruszenie równego dostępu w zakresie ubezpieczeń społecznych przez zaskarżony przepis upatruje w niezaliczeniu przez ten przepis do okresów nieskładkowych okresów prowadzenia działalności gospodarczej bez uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne, pomimo tego, że prowadzenie tego typu działalności przed 15 listopada 1991 r. – niezależnie od tego, czy ubezpieczony uiszczał składki na ubezpieczenie społeczne, czy też był z tego obowiązku zwolniony, traktowane jest przez art. 6 ust. 2 pkt 14 zaskarżonej ustawy jako okres składkowy.
Ocena zasadności postawionego zarzutu wymaga w pierwszej kolejności ustalenia, z jakich powodów ustawodawca w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS odmiennie reguluje konsekwencje prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku zwolnienia z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne, w zależności od daty, w jakiej ta działalność była prowadzona, uznając za okresy składkowe tylko okresy prowadzenia działalności gospodarczej przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r.
Artykuł 6 ust. 2 pkt 14 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w zasadniczej swej treści – jest powtórzeniem art. 2 pkt 13 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450, ze zm.), zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem wejścia w życie tej ustawy wskazane w niej okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, w tym m.in. okresy pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Ponieważ datą wejścia w życie ustawy z 17 października 1991 r. był 15 listopada 1991 r., stąd w powoływanym przez skarżącego przepisie ustawy z 17 grudnia 1998 r. data ta została wyznaczona jako data graniczna. Celem wprowadzenia tej regulacji było zatem zachowanie możliwości traktowania jako okresów składkowych okresów, które już upłynęły i które na gruncie dotychczasowej regulacji były traktowane jako okresy składkowe (ochrona praw nabytych).
Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że: „każda zmiana przepisów dotycząca zarówno przyznania, zmiany, jak i odebrania określonego statusu prawnego wprowadza jako nieuniknioną konsekwencję pewne podziały wśród podmiotów znajdujących się w analogicznej, ale nie tożsamej sytuacji. (…) Z zasady równości nie wynika, aby podmioty znajdujące się wcześniej w podobnej sytuacji faktycznej zostały zrównane w prawach i obowiązkach” (wyrok TK z 8 stycznia 2009 r., P 6/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 2; zob. także wyroki TK z: 29 maja 2001 r., K 5/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 87; 27 lutego 2002, K 47/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 6). Trybunał zwracał uwagę, że przeciwne założenie prowadziłoby do nadmiernej petryfikacji porządku prawnego, konieczności utrzymywania pewnych regulacji prawnych, niekiedy nieprzystających do istniejących stosunków gospodarczo-społecznych, tylko z uwagi na rzekomą konieczność analogicznego traktowania w nieograniczonej czasowo przyszłości osób w podobnej sytuacji faktycznej. Przy czym podkreślić należy, że Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza dokonania oceny przestrzegania zasady równości w sytuacji przepisów wprowadzających nowe (odmienne) uregulowania tych samych sytuacji faktycznych (prowadzących tym samym do zróżnicowania podmiotów w przyznanych im prawach ze względu na fakt podejmowania określonych działań w okresie obowiązywania odmiennych regulacji normatywnych), wskazując jednak, że wymagałaby ona uwzględnienia założenia znacznego stopnia swobody ustawodawcy we wprowadzaniu nowych regulacji prawnych, lepiej odpowiadających zmienionym stosunkom społecznym. Należy jednak zwrócić uwagę, że zaskarżona ustawa nie zmieniła w kwestionowanym zakresie stanu prawnego – osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i zwolnione z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne już przed wejściem w życie tej ustawy nie mogły (od 15 listopada 1991 r.) zaliczyć okresów prowadzenia tej działalności do okresów składkowych.
Oceniając zasadność podniesionego zarzutu naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, należy się także odwołać do treści art. 67 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Oznacza to, że na naruszenie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego można się powoływać w sytuacji, w której danemu podmiotowi w ogóle nie przysługuje żadne świadczenie emerytalno-rentowe lub przysługuje ono w takiej wysokości, która faktycznie nie zapewnia ubezpieczonemu utrzymania na minimalnym poziomie. Treścią prawa do zabezpieczenia społecznego jest bowiem zagwarantowanie obywatelowi odpowiedniego poziomu życia w warunkach obniżonej zdolności zarobkowania, spowodowanej niezdolnością do pracy (zob. wyroki TK z: 12 lutego 2008 r., SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170; por. L. Garlicki, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe 1999-2007, teza 7 do art. 67). Zakres ochrony konstytucyjnej dotyczy zatem „minimalnego” standardu wymagań, w pozostałym zakresie mamy zaś do czynienia ze sferą objętą swobodą przysługującą organom władzy ustawodawczej, której kontrola nie mieści się w kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego. Innymi słowy, dokonywane poza zakresem „minimum” uregulowania form i zasad realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego powinny być najbardziej optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju. Jednakże ocena celowości i trafności przyjętych rozwiązań wykracza poza zakres kompetencji sądownictwa konstytucyjnego (tak: wyroki TK z: 12 września 2000 r., K 1/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 185; 4 grudnia 2000 r., K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294; 7 lutego 2006 r., SK 45/04; 12 lutego 2008 r., SK 82/06).
Wprowadzenie podziału okresów na składkowe i nieskładkowe oraz zaliczenie poszczególnych stanów faktycznych do jednej z dwóch grup mieści się – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – w zakresie swobody ustawodawczej. Podziały te – szczególnie w przypadku zmiany stosunków gospodarczo-społecznych – mogą, a niekiedy muszą ulegać modyfikacji.
W prawie ubezpieczeń społecznych nie obowiązuje także zależność pomiędzy okresami składkowymi a nieskładkowymi, na którą wskazuje skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej, wywodząc: „Jeżeli okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) jest okres prowadzenia działalności gospodarczej, gdy istniał obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne i takie składki były uiszczane, to – rozumując a contrario – okresem nieskładkowym powinien być okres prowadzenia takiej działalności gospodarczej, w wyniku której istnieje zwolnienie prawem przewidziane od obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne (np. tak jak w przypadku skarżącego w okresie pobierania renty) i taki okres powinien być ujęty w treści art. 7 ustawy (…)”.
Mając na względzie dokonane powyżej ustalenia, należy stwierdzić, że wysunięty w skardze zarzut naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego jest oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wniesionej skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).
POSTANOWIENIE
z dnia 23 marca 2010 r.
Sygn. akt Ts 4/09
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Teresa Liszcz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Eugeniusza K. w sprawie zgodności:
art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) z art. 2, art. 32 oraz art. 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 2 stycznia 2009 r. skarżący zarzucił art. 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227; dalej: ustawa o emeryturach i rentach z FUS), rozumianemu w ten sposób, że okres prowadzenia działalności gospodarczej (bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne) w czasie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy nie może być uznany za okres bezskładkowy, podczas gdy na podstawie art. 6 ust. 1 tej ustawy okresem składkowym jest okres pozarolniczej działalności gospodarczej objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za który opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w którym występowało zwolnienie od płacenia składki, sprzeczność z art. 2, art. 32 oraz art. 67 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny i prawny. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w Olsztynie decyzją z 20 marca 2008 r. (znak: 07007369-1/25/I) ustalił ponownie wysokość przysługującego skarżącemu świadczenia rentowego i dokonał jego waloryzacji. W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji skarżący zakwestionował wymiar okresów nieskładkowych uwzględnionych przy obliczeniu wysokości jego renty z tytułu niezdolności do pracy. Uznał, że także okres prowadzenia przez niego pozarolniczej działalności gospodarczej w dacie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, w którym to okresie nie były przez niego opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, powinien być traktowany jako okres nieskładkowy. Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z 12 czerwca 2008 r. (sygn. akt IV U 867/08) oddalił odwołanie wniesione przez skarżącego, podnosząc, że art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS enumeratywnie wylicza okresy uznawane przez ustawodawcę za okresy nieskładkowe i nie zalicza do nich okresu pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy ani okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej bez opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Apelacja złożona od wskazanego powyżej rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z 9 września 2008 r. (sygn. akt III AUa 718/08), który w uzasadnieniu przychylił się do ustaleń faktycznych i prawnych poczynionych przez sąd I instancji.
Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 13 lutego 2009 r. wezwano pełnomocnika skarżącego do uzupełnienia braków formalnych wniesionej skargi konstytucyjnej, m.in. poprzez określenie, w jaki sposób zaskarżony przepis narusza zasadę równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego.
W piśmie procesowym nadesłanym w odpowiedzi na powyższe zarządzenie skarżący wskazał, że doszło do naruszenia zasady równości w ten sposób, że zróżnicowano – w oparciu o unormowania art. 6 ust. 2 pkt 14 zaskarżonej ustawy – osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą w zależności od daty jej prowadzenia. W lepszej sytuacji są osoby, które prowadziły tę działalność przed 15 listopada 1991 r., którym ten okres – także w przypadku zwolnienia z obowiązku opłacania składek – zaliczany jest jako okres składkowy, od osób, które – tak jak skarżący – prowadziły działalność po tym okresie. W dalszej kolejności skarżący wskazuje, że w sytuacji, w której przyjmuje się jako okres składkowy – pomimo braku faktycznego uiszczenia składek – prowadzenie pozarolnicznej działalności gospodarczej przed 15 listopada 1991 r. oraz prowadzenie tej działalności po tym okresie (przy uiszczaniu składek), „elementarne zasady równości wobec prawa wymagają, aby co najmniej okresem nieskładkowym był okres prowadzenia takiej działalności, w wyniku której istnieje zwolnienie prawem przewidziane od obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne (…)”.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy wskazać, że w skardze konstytucyjnej stanowiącej przedmiot wstępnego rozpoznania skarżący dochodzi stwierdzenia niezgodności z Konstytucją art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w zakresie, w jakim przepis ten nie uznaje za okres nieskładkowy okresu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej po 15 listopada 1991 r. przez osobę zwolnioną z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne. Przedmiotem skargi jest zatem tzw. pominięcie prawodawcze, które – zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego – może stanowić przedmiot kontroli w trybie skargi konstytucyjnej.
Analiza uzasadnienia skargi konstytucyjnej i pisma nadesłanego w celu uzupełnienia jej braków wskazuje, że skarżący naruszenie równego dostępu w zakresie ubezpieczeń społecznych przez zaskarżony przepis upatruje w niezaliczeniu przez ten przepis do okresów nieskładkowych okresów prowadzenia działalności gospodarczej bez uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne, pomimo tego, że prowadzenie tego typu działalności przed 15 listopada 1991 r. – niezależnie od tego, czy ubezpieczony uiszczał składki na ubezpieczenie społeczne, czy też był z tego obowiązku zwolniony, traktowane jest przez art. 6 ust. 2 pkt 14 zaskarżonej ustawy jako okres składkowy.
Ocena zasadności postawionego zarzutu wymaga w pierwszej kolejności ustalenia, z jakich powodów ustawodawca w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS odmiennie reguluje konsekwencje prowadzenia działalności gospodarczej w przypadku zwolnienia z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne, w zależności od daty, w jakiej ta działalność była prowadzona, uznając za okresy składkowe tylko okresy prowadzenia działalności gospodarczej przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r.
Artykuł 6 ust. 2 pkt 14 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w zasadniczej swej treści – jest powtórzeniem art. 2 pkt 13 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450, ze zm.), zgodnie z którym za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem wejścia w życie tej ustawy wskazane w niej okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, w tym m.in. okresy pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarze Państwa Polskiego objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Ponieważ datą wejścia w życie ustawy z 17 października 1991 r. był 15 listopada 1991 r., stąd w powoływanym przez skarżącego przepisie ustawy z 17 grudnia 1998 r. data ta została wyznaczona jako data graniczna. Celem wprowadzenia tej regulacji było zatem zachowanie możliwości traktowania jako okresów składkowych okresów, które już upłynęły i które na gruncie dotychczasowej regulacji były traktowane jako okresy składkowe (ochrona praw nabytych).
Trybunał Konstytucyjny w swym orzecznictwie wielokrotnie podkreślał, że: „każda zmiana przepisów dotycząca zarówno przyznania, zmiany, jak i odebrania określonego statusu prawnego wprowadza jako nieuniknioną konsekwencję pewne podziały wśród podmiotów znajdujących się w analogicznej, ale nie tożsamej sytuacji. (…) Z zasady równości nie wynika, aby podmioty znajdujące się wcześniej w podobnej sytuacji faktycznej zostały zrównane w prawach i obowiązkach” (wyrok TK z 8 stycznia 2009 r., P 6/07, OTK ZU nr 1/A/2009, poz. 2; zob. także wyroki TK z: 29 maja 2001 r., K 5/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 87; 27 lutego 2002, K 47/01, OTK ZU nr 1/A/2002, poz. 6). Trybunał zwracał uwagę, że przeciwne założenie prowadziłoby do nadmiernej petryfikacji porządku prawnego, konieczności utrzymywania pewnych regulacji prawnych, niekiedy nieprzystających do istniejących stosunków gospodarczo-społecznych, tylko z uwagi na rzekomą konieczność analogicznego traktowania w nieograniczonej czasowo przyszłości osób w podobnej sytuacji faktycznej. Przy czym podkreślić należy, że Trybunał Konstytucyjny nie wyklucza dokonania oceny przestrzegania zasady równości w sytuacji przepisów wprowadzających nowe (odmienne) uregulowania tych samych sytuacji faktycznych (prowadzących tym samym do zróżnicowania podmiotów w przyznanych im prawach ze względu na fakt podejmowania określonych działań w okresie obowiązywania odmiennych regulacji normatywnych), wskazując jednak, że wymagałaby ona uwzględnienia założenia znacznego stopnia swobody ustawodawcy we wprowadzaniu nowych regulacji prawnych, lepiej odpowiadających zmienionym stosunkom społecznym. Należy jednak zwrócić uwagę, że zaskarżona ustawa nie zmieniła w kwestionowanym zakresie stanu prawnego – osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą i zwolnione z uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne już przed wejściem w życie tej ustawy nie mogły (od 15 listopada 1991 r.) zaliczyć okresów prowadzenia tej działalności do okresów składkowych.
Oceniając zasadność podniesionego zarzutu naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego, należy się także odwołać do treści art. 67 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym zakres i formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa. Oznacza to, że na naruszenie konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego można się powoływać w sytuacji, w której danemu podmiotowi w ogóle nie przysługuje żadne świadczenie emerytalno-rentowe lub przysługuje ono w takiej wysokości, która faktycznie nie zapewnia ubezpieczonemu utrzymania na minimalnym poziomie. Treścią prawa do zabezpieczenia społecznego jest bowiem zagwarantowanie obywatelowi odpowiedniego poziomu życia w warunkach obniżonej zdolności zarobkowania, spowodowanej niezdolnością do pracy (zob. wyroki TK z: 12 lutego 2008 r., SK 82/06, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 3; 7 lutego 2006 r., SK 45/04, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 15; 11 grudnia 2006 r., SK 15/06, OTK ZU nr 11/A/2006, poz. 170; por. L. Garlicki, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Komentarz, Wydawnictwo Sejmowe 1999-2007, teza 7 do art. 67). Zakres ochrony konstytucyjnej dotyczy zatem „minimalnego” standardu wymagań, w pozostałym zakresie mamy zaś do czynienia ze sferą objętą swobodą przysługującą organom władzy ustawodawczej, której kontrola nie mieści się w kompetencjach Trybunału Konstytucyjnego. Innymi słowy, dokonywane poza zakresem „minimum” uregulowania form i zasad realizacji prawa do zabezpieczenia społecznego powinny być najbardziej optymalne z punktu widzenia potrzeb obywateli i wymogów rozwoju gospodarczego kraju. Jednakże ocena celowości i trafności przyjętych rozwiązań wykracza poza zakres kompetencji sądownictwa konstytucyjnego (tak: wyroki TK z: 12 września 2000 r., K 1/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 185; 4 grudnia 2000 r., K 9/00, OTK ZU nr 8/2000, poz. 294; 7 lutego 2006 r., SK 45/04; 12 lutego 2008 r., SK 82/06).
Wprowadzenie podziału okresów na składkowe i nieskładkowe oraz zaliczenie poszczególnych stanów faktycznych do jednej z dwóch grup mieści się – zdaniem Trybunału Konstytucyjnego – w zakresie swobody ustawodawczej. Podziały te – szczególnie w przypadku zmiany stosunków gospodarczo-społecznych – mogą, a niekiedy muszą ulegać modyfikacji.
W prawie ubezpieczeń społecznych nie obowiązuje także zależność pomiędzy okresami składkowymi a nieskładkowymi, na którą wskazuje skarżący we wniesionej skardze konstytucyjnej, wywodząc: „Jeżeli okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) jest okres prowadzenia działalności gospodarczej, gdy istniał obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne i takie składki były uiszczane, to – rozumując a contrario – okresem nieskładkowym powinien być okres prowadzenia takiej działalności gospodarczej, w wyniku której istnieje zwolnienie prawem przewidziane od obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne (np. tak jak w przypadku skarżącego w okresie pobierania renty) i taki okres powinien być ujęty w treści art. 7 ustawy (…)”.
Mając na względzie dokonane powyżej ustalenia, należy stwierdzić, że wysunięty w skardze zarzut naruszenia zasady równości w zakresie prawa do zabezpieczenia społecznego jest oczywiście bezzasadny. Okoliczność ta uzasadnia odmowę nadania wniesionej skardze konstytucyjnej dalszego biegu na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.).