Pełny tekst orzeczenia

138/2/B/2011

POSTANOWIENIE

z dnia 14 grudnia 2010 r.

Sygn. akt Ts 49/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Władysława G. w sprawie zgodności:

art. 1059 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 26 października 1971 r. zmieniającą ustawę – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 27, poz. 252) oraz w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) z art. 2, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 20 lutego 2010 r. skarżący zarzucił, że art. 1059 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 26 października 1971 r. zmieniającą ustawę – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 27, poz. 252) oraz w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321) – w zakresie, w jakim przepis ten stosuje się do dziedziczenia spadków obejmujących gospodarstwa rolne, które zostały otwarte po wejściu w życie przepisów kodeksu cywilnego o dziedziczeniu gospodarstw rolnych, a przed dniem 14 lutego 2001 r., odnośnie do których nieprawomocne orzeczenie nastąpiło przed 14 lutego 2001 r. – jest niegodny z art. 2, art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 oraz art. 32 ust. 1 Konstytucji. Niezgodność ta wynika m.in. z tego, że wskazany przepis ustawy nie znajduje zastosowania do spadków otwartych po dniu 14 lutego 2001 r. oraz spadków otwartych przed wejściem w życie przepisów kodeksu cywilnego o dziedziczeniu gospodarstw rolnych, w których wydanie orzeczenia nastąpiło po dniu 14 lutego 2001 r., czyli dniu ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 stycznia 2001 r. (P 4/99, OTK ZU nr 1/2001, poz. 5). Skarżący wskazuje, że zakres zastosowania art. 1059 k.c. ukształtowany wyrokami Trybunału Konstytucyjnego, a w szczególności wskazanym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 4/99, prowadzi do naruszenia jego konstytucyjnych praw, gdyż został on pozbawiony prawa do dziedziczenia gospodarstwa rolnego ze względu na okoliczności od niego niezależne, w sytuacji gdy sam art. 1059 k.c. jest niekonstytucyjny.

Skarga konstytucyjna została złożona w oparciu o następujący stan faktyczny. Postanowieniem z 16 grudnia 1999 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie – Wydział I Cywilny stwierdził nabycie spadku po A. Gwizdale przez W. Gwizdałę w całości. Postanowieniem z 31 stycznia 2001 r. Sąd Rejonowy zmienił powyższe postanowienie w ten sposób, że stwierdził nabycie spadku po A. Gwizdale przez W. Gwizdałę w 1/5 i wykluczył go z dziedziczenia gospodarstwa rolnego w oparciu o art. 1059 k.c. Apelacja od postanowienia Sądu Rejonowego została oddalona postanowieniem Sądu Okręgowego w Rzeszowie z 26 czerwca 2001 r. Po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 5 września 2007 r. (P 21/06, OTK ZU nr 8/A/2007, poz. 96) skarżący złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego wydaniem cytowanego wyżej postanowienia Sądu Okręgowego. Postanowieniem z 12 marca 2008 r. tenże Sąd odrzucił skargę o wznowienie postępowania. Zażalenie na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Najwyższego z 17 października 2008 r. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy wskazał, że skarga o wznowienie postępowania nie spełnia wymogów określonych w art. 4011 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeksu postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.), gdyż wskazany wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczył przepisu, na podstawie którego oparte zostało postanowienie Sądu Okręgowego z 26 czerwca 2001 r. Wyrok ten w ogóle nie odnosił się do takich spraw, jak sprawa skarżącego, w której otwarcie spadku nastąpiło już pod rządami kodeksu cywilnego, a przed 14 lutego 2001 r. Nie została zatem spełniona przesłanka z art. 4011 k.p.c. oraz art. 190 ust. 4 Konstytucji.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych praw i zarazem szczególnym środkiem kontroli hierarchicznej zgodności norm. Ten szczególny charakter polega przede wszystkim na tym, że za pomocą skargi konstytucyjnej można wszcząć postępowanie w sprawie hierarchicznej kontroli norm, o ile skarżący uprawdopodobni, że zaskarżony przepis (norma) jest źródłem naruszenia jego praw oraz że przepis ten był podstawą konkretno-indywidualnego orzeczenia o prawach skarżącego. Oba wymogi wynikają wprost z art. 79 ust. 1 Konstytucji. Niespełnienie któregokolwiek z nich czyni niedopuszczalnym rozpoznanie skargi konstytucyjnej. W niniejszej sprawie wskazany przez skarżącego art. 1059 k.c. był podstawą postanowień wydanych przez sądy w latach 1999 i 2001. Postanowienia te nie mogą stanowić podstawy skargi konstytucyjnej złożonej w 2009 r. ze względu na upływ terminu, o którym mowa w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.). Skarżący dołączył do skargi konstytucyjnej również postanowienie Sądu Okręgowego z 12 marca 2008 r. i postanowienie Sądu Najwyższego z 17 października 2008 r., jednak podstawą wydania tych postanowień nie był wskazany w skardze konstytucyjnej art. 1059 k.c. Postępowanie sądowe nie dotyczyło stwierdzenia nabycia spadku, prawa do dziedziczenia, lecz ustalenia przesłanek uzasadniających wznowienie postępowania. Sąd Najwyższy jednoznacznie w uzasadnieniu postanowienia stwierdził, że podstawą odrzucenia skargi o wznowienie jest niespełnienie przesłanki z art. 4011 k.p.c., jaką jest tożsamość przepisów i wynikających z nich norm, będących podstawą orzeczenia sądu oraz będących przedmiotem kontroli przed Trybunałem Konstytucyjnym. Taka tożsamość w niniejszej sprawie nie wystąpiła i dlatego skarga o wznowienie postępowania została odrzucona. Z powyższego wynika, że niniejsza skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów, o których mowa w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna jest też niedopuszczalna z innego powodu. Sytuacja skarżącego mieści się w zakresie zastosowania art. 1059 k.c., który był przedmiotem kontroli w sprawie o sygn. P 4/99. Zarzuty formułowane w skardze są w dużej mierze polemiką z wyrokiem TK z 31 stycznia 2001 r. wydanym w tej sprawie oraz jego uzasadnieniem. Ponowne badanie tak sformułowanych zarzutów jest zbędne w rozumieniu art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.



Mając powyższe na względzie, należało – na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 i art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym – orzec jak na wstępie.