Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 14 września 2011 r.

Sygn. akt Ts 147/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Małgorzata Pyziak-Szafnicka,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Jacka K. w sprawie zgodności:

1) art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a tiret drugie, ust. 9, ust. 10, ust. 11 i ust. 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, ze zm.) z art. 2, art. 5, art. 31, art. 32, art. 47, art. 50 i art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 3989 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej zarzucono niezgodność art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a tiret drugie, ust. 9, ust. 10, ust. 11 i ust. 12 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, ze zm.; dalej: prawo energetyczne) z art. 2, art. 5, art. 31, art. 32, art. 47, art. 50 i art. 76 Konstytucji oraz niezgodność art. 3989 § 1 i 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w oparciu o następujący stan faktyczny. Wyrokiem z 8 grudnia 2009 r. (sygn. akt I C 777/07) Sąd Okręgowy w Koninie w sprawie z powództwa skarżącego uchylił uchwałę Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Związkowiec” w Koninie, której skarżący jest członkiem, w sprawie przyjęcia regulaminu rozliczania kosztów dostawy energii cieplnej do budynków i dokonywania rozliczeń z użytkownikami lokali za centralne ogrzewanie i podgrzanie wody oraz uchwałę Zebrania Przedstawicieli Członków Spółdzielni utrzymującą w mocy uchwałę Rady Nadzorczej. Wyrok ten został zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z 25 marca 2010 r. (sygn. akt I ACa 201/10), doręczonym skarżącemu 26 kwietnia 2010 r. Sąd ten oddalił powództwo skarżącego w całości. Od tego wyroku skarżący złożył skargę kasacyjną. Postanowieniem z 17 grudnia 2010 r. (sygn. akt II CSK 432/10), doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 7 lutego 2011 r., Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.

W odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a tiret drugie prawa energetycznego skarżący podnosi, że brak jest przepisów pozwalających na kontrolę urządzeń służących do pomiaru i rozliczeń zużycia ciepła w lokalach mieszkalnych. Zdaniem skarżącego narusza to zasadę dostatecznej określoności prawa i zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji), pozbawia obywateli bezpieczeństwa materialnego, czym narusza art. 5 Konstytucji. Art. 45a ust. 9 i 10 prawa energetycznego są w ocenie skarżącego niezgodne z art. 2 i art. 32 Konstytucji, gdyż uniemożliwiają lokatorowi wybór metody rozliczania ciepła, pozostawiając tę decyzję właścicielowi lub zarządcy budynku, co ogranicza prawa lokatora oraz stawia go w sytuacji nierównej z właścicielem lub zarządcą budynku. Uniemożliwia mu też skontrolowanie poprawności dokonanych rozliczeń oraz dochodzenie swoich roszczeń. Niezgodność art. 45a ust. 11 prawa energetycznego z Konstytucją skarżący upatruje w tym, że przepis ten zmusza obywatela do udostępnienia mieszkania w celu zainstalowania i odczytu podzielników ciepła. Zdaniem skarżącego stanowi to naruszenie prawa do prywatności oraz powoduje ryzyko kradzieży, czym godzi w prawo własności. Art. 45 ust. 12 prawa energetycznego jest natomiast w przekonaniu skarżącego niezgodny z art. 2, art. 5, art. 32 i art. 76 Konstytucji przez to, że posługując się słowem „powinien”, powoduje, że wprowadzenie możliwości zamiennego rozliczania opłat za ciepło na innej podstawie niż wskazania podzielników jest fakultatywne. Nie pozwala to lokatorom niezadowolonym z rozliczeń na zmianę sposobu ich dokonywania na rozliczenia na podstawie powierzchni lub kubatury mieszkań.

W odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 3989 k.p.c. skarżący podnosi natomiast, że chociaż Sąd Najwyższy sporządził w jego sprawie uzasadnienie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, to było ono zdawkowe i niejasne. W ocenie skarżącego takie postępowanie Sądu Najwyższego narusza gwarancje proceduralne wynikające z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Ponadto skarżący wskazuje, że od postanowienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej powinien przysługiwać środek zaskarżenia.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W myśl jej art. 46 ust. 1 skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia. Z kolei z art. 32 ust. 1 pkt 3 i 4 wynika obowiązek uzasadnienia zarzutu niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów. Ponadto zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, znajdującym zastosowanie do spraw rozpatrywanych w trybie skargi konstytucyjnej na podstawie art. 49 tejże ustawy, Trybunał Konstytucyjny, w toku wstępnego rozpoznania wniesionej skargi konstytucyjnej, odmawia nadania jej dalszego biegu, jeżeli jest ona oczywiście bezzasadna.

Zastosowanie tych zasad w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że wniesiona skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK.

W odniesieniu do zarzutu niezgodności z Konstytucją art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a tiret drugie, ust. 9, ust. 10, ust. 11 i ust. 12 prawa energetycznego stwierdzić należy, że skarga została wniesiona z naruszeniem terminu wskazanego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Przepis ten przewiduje, że skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie kwestionowanych w skardze przepisów. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej określony w tym przepisie jest związany z uzyskaniem w ramach drogi prawnej orzeczenia niepodlegającego zaskarżeniu przy użyciu zwykłych środków zaskarżenia, a więc w wypadku postępowania sądowego – prawomocnego wyroku lub postanowienia. Konstytucja i ustawa o TK nie wymagają natomiast użycia środków o charakterze nadzwyczajnym, których wniesienie uzależnione jest od spełnienia szczególnych wymagań, takich jak skarga kasacyjna. Bieg terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej rozpoczyna się więc w momencie uzyskania przez skarżącego prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji, zaś wniesienie skargi kasacyjnej (w postępowaniu cywilnym) albo kasacji (w postępowaniu karnym) jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia nie powoduje ani przerwania, ani zawieszenia jego biegu (zob. np. postanowienia TK z 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107 oraz 14 grudnia 2009 r., Ts 97/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16).

Ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie skarżącego na podstawie przepisów prawa energetycznego jest więc wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z 25 marca 2010 r. i to od daty jego doręczenia skarżącemu (to jest od 26 kwietnia 2010 r.) należy liczyć trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej na te przepisy. Upłynął on 26 lipca 2010 r. Skarga została nadana w placówce pocztowej 6 maja 2011 r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. W myśl art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK stanowi to podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w zakresie zarzutów dotyczących art. 45a ust. 8 pkt 1 lit. a tiret drugie, ust. 9, ust. 10, ust. 11 i ust. 12 prawa energetycznego.

W odniesieniu do zarzutu niekonstytucyjności art. 3989 § 1 i 2 k.p.c. za ostateczne orzeczenie wydane na podstawie zakwestionowanego przepisu należy uznać postanowienie Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2010 r., doręczone pełnomocnikowi skarżącego 7 lutego 2011 r. W zakresie odnoszącym się do tego zarzutu ustawowy termin do wniesienia skargi konstytucyjnej został zachowany, jednak zarzuty skarżącego nie mogą być przedmiotem rozpoznawania przez Trybunał Konstytucyjny, gdyż wiążą się z nieprawidłowościami stosowania prawa, nie znajdują natomiast oparcia w brzmieniu zaskarżonego przepisu.

Na mocy art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej zawsze musi być zarzut niekonstytucyjności przepisu, którego zastosowanie doprowadziło do naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności skarżącego. Oznacza to, że skarżący musi nie tylko wykazać, iż zostały naruszone jego konstytucyjne prawa lub wolności, ale także że źródłem tego naruszenia jest kwestionowana regulacja normatywna, nie zaś nieprawidłowe zastosowanie prawa przez sądy lub inne organy władzy publicznej.

Tymczasem zarzuty skarżącego odnoszą się do kształtu uzasadnienia postanowienia o odmowie przyjęcia jego skargi kasacyjnej do rozpoznania. Skarżący stwierdza, że postanowienie to nie zawiera jakiejkolwiek analizy sprawy i wyjaśnienia, dlaczego jego sprawa nie mogła być przez Sąd Najwyższy rozpoznana, lecz ogranicza się do przywołania przepisów i użycia kilku – jak określa skarżący – „sloganów”.

Trybunał Konstytucyjny zauważa, że problem uzasadniania postawienia o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania był przedmiotem orzekania w sprawie o sygn. SK 68/06 (wyrok TK z 30 maja 2007 r., OTK ZU nr 6/A/2007, poz. 53). Trybunał uznał wówczas, że brak obowiązku uzasadnienia takiego postanowienia, wydanego na posiedzeniu niejawnym w oparciu o niedookreślone przesłanki, narusza art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji. Wskazał między innymi na to, że rzetelna procedura sądowa wymaga, aby strona postępowania miała możliwość uzyskania czytelnego, weryfikowalnego uzasadnienia każdego rozstrzygnięcia sądu. W momencie wejścia w życie cytowanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, tj. 15 czerwca 2007 r., norma pozwalająca na nieuzasadnianie postanowień o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania utraciła moc obowiązującą. Od tego momentu Sąd Najwyższy ma obowiązek uzasadniania postanowień wydanych w procedurze przedsądu kasacyjnego. Tym samym usunięte zostały wątpliwości konstytucyjne w tym zakresie (zob. np. postanowienia TK z 11 lutego 2008 r., Ts 133/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 109 oraz 30 września 2010 r., Ts 67/10, OTK ZU nr 1/B/2011, poz. 94). Kwestia zdawkowego uzasadniania tego rodzaju postanowień przez Sąd Najwyższy, choć może rodzić problem natury konstytucyjnej, jest kwestią stosowania prawa, nie zaś samej treści normatywnej art. 3989 k.p.c. (por. na tle poprzedniego stanu prawnego wyrok TK z 31 marca 2005 r., SK 26/02, OTK ZU nr 3/A/2005, poz. 29, pkt 4.8 uzasadnienia). W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji tak sformułowany zarzut nie może więc być przedmiotem rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny w wyniku wniesienia skargi konstytucyjnej. Okoliczność ta stanowi, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

Ponadto skarżący wskazuje w skardze konstytucyjnej, że powinna istnieć możliwość zaskarżenia postanowienia Sądu Najwyższego o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania. Nie uzasadnia jednak tej tezy i nie formułuje w tym kontekście zarzutu niezgodności przepisów k.p.c. z żadnym przepisem konstytucyjnym dotyczącym zaskarżalności orzeczeń sądowych. Takimi przepisami nie są w szczególności art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Także w tym zakresie skarżący nie uprawdopodobnił więc naruszenia swoich konstytucyjnie chronionych praw lub wolności.



Mając powyższe na uwadze, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.